Б.ГАРЬД “…МҮХАҮТ-ын гишүүд ээ, та нар дансаа нэг шалгаач” гэж өмнө нь хэд хэд бичсэн дээ. Учир нь МҮХАҮТ-ын мөнгө буруу гараар ийш тийш цацагдаж байгаа талаар яригдаад удсан. Бараг хоёр жилийн өмнө л “…МҮХАҮТ-ын мөнгөөр самар аваад дарчихсан. Самрынх нь үнэ уначихаад зарж чадахгүй байгаа. Тэр нь мэдэгдчих гээд МҮХАҮТ-ын удирдлагууд сандраад байна” гэж байсан юм. Зөвхөн самрын асуудал биш, МҮХАҮТ-ын хөрөнгийг шамшигдуулсан асуудлууд яригдах болсог. Эдгээр мэдээлэл хууль хяналтынханд ч очиж, мөрдөн шалгаж эхэлсэн байна. Явж явж энэ хэргийн гол эзэн нь МҮХАҮТ-ын гүйцэтгэх захирал Т.Дүүрэн болж таарсан. Тэрээр саяхан болж өнгөрсөн МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгчид нэр дэвшиж, тэгж байхдаа цагдан хоригдсон нь улс төр, бизнесийн хүрээнийхний анхаарлыг татав. Гэтэл Т.Дүүрэн ганцхан МҮХАҮТ-ын мөнгөнөөс болж баривчлагдаагүй юм байна. Түүний холбогдсон хэргүүдийн талаар эх сурвалжууд маш тодорхой мэдээлсэн байна. Тэрээр МҮХАҮТ-ын гүйцэтгэх захирлаас гадна БОАЖ-ын сайдын олон нийтийн асуудал хариуцсан орон тооны бус зөвлөхөөр ажиллаж байсан. Тэгвэл ЖДҮХС-гийн хэргээс арай гэж мултарсан БОАЖ-ын сайд, Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооны дарга асан Н.Цэрэнбат ахиад нэг томоохон дүнтэй тендерийн асуудалд холбогдож, эрүүгийн хэрэг үүссэн байна. Тодруулбал, Н.Цэрэнбат албан үүрэг, бүрэн эрхий байдлаа урвуулан ашиглаж “Гэр хорооллын ариун цэврийн байгууламжийн лаг, хог хаягдлыг байгальд ээлтэй аргаар шатааж, устгах туршилтын төслийн хэрэгжүүлэх үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж худалдан авах” 3.5 тэрбум төгрөгийн гэрээг хуульд заасан шаардлага нөхцөл хангахгүй ХБНГУ-ын “B2 Bio-to-Power Gmbh” компанитай байгуулсны улмаас улсад 2.1 тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан хэрэгт шалгагдаж байна. Зөвлөх нь байсан Т.Дүүрэн уг хэрэгт холбогдсон байгаа юм. Тиймээс түүнийг хэрэгт оролцсон байдлаар нь “…Хууль бусаар бусдад нөлөөлж улсад их хэмжээний хохирол учруулсан” гэх хэрэгт яллагдагчаар татжээ. Түүнчлэн НХОГ-ын дарга асан С.Цэдэнсодномыг бас энэ сарын 27-нд баривчилж, цагдан хорьсон. Түүнийг “…Хуулиар олгогдсон чиг үүргийг хэрэгжүүлэхдээ төсвийн хөрөнгөөр хэрэгжиж буй төсөл арга хэмжээнд хяналт тавих явцдаа Ч, Х, Б, С, Б аж ахуйн нэгж, иргэдээс 100 сая орчим төгрөгийн хахууль авсан байж болзошгүй, “Мерседес бенз” загварын тээврийн хэрэгсэл, өндөр үнэ бүхий амины орон сууц захиалсан талаараа тайлбарлаж чадахгүй, мөнгөнийх нь эх үүсвэр тодорхойгүй байгаа аж. Т.Дүүрэнг С.Цэдэнсодномын хэрэгт ч холбогдуулан шалгах бололтой. Түүнээс гадна Т.Дүүрэн МҮХАҮТ-ын данснаас орон нутгийн салбарууд руу өөрийгөө дэмжүүлэхээр их хэмжээний мөнгө шилжүүлж амжсан байна. Мөнгөнийх нь хэмжээ 600-700 сая орчим төгрөгт яригдаж байна. Ингэсэн ч тэрээр мөрдөгчдийг дуудахад очдоггүй байна. Сар гаруйн өмнөөс дуудах бүрд “…Та нар хэнийг дуудаад байгаагаа мэдэж байна уу” гэх зэргээр томорсоор сүүлдээ гадаад руу явчихсан байна. Ингээд МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулиас дөрөв хоногийн өмнө эх орондоо иржээ. Тиймээс энэ сарын 27-ны өдөр шүүхийн шийдвэрээр баривчилж цагдан хорьсон байна. Товчхондоо, АТГ-т шалгагдаж байсан Т.Дүүрэнг гадаад руу алдаад Танхимын сонгуулиар ирэхэд нь баривчилжээ Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс Т.Дүүрэнг цагдан хорьсон талаараа “…НПГ-аас Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас “оргон зайлж болзошгүй, хэргийн ул мөр, эд мөрийн баримтыг зөөвөрлөх, устгах талаар үндэслэл бүхий баримт, мэдээлэл байгаа” гэх үндэслэлээр цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авах тухай саналыг 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 27-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд ирүүлснийг тус шүүх хүлээн авч хянан хэлэлцэхэд яллагдагч Т.Дүүрэнд цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авах тухай прокурорын саналыг үндэслэлтэй гэж үзэн 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 27-ны өдрөөс эхлэн нэг сарын хугацаагаар цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч шийдвэрлэсэн болно” гэж мэдээлжээ. Харин МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч асан, УИХ-ын гишүүн Д.Энхтүвшин “…Түүнийг улс төрийн зорилгоор, МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч болгохгүйн тулд баривчиллаа” гэж мэдэгдэв. Угтаа Д.Энхтүвшин бол Т.Дүүрэнг ингэж хэлж байгаад ч болов өмөөрөх үүрэгтэй. “…Завь нэгтэй” гэж ярьдаг даа. МҮХАҮТ-ын мөнгө хууль бусаар алга болсон бол мань эр хамт хариуцна. Тийм л холбоотой. Ер нь хэн нэгэн гэнэт учиргүй ихээр олон нийтийн төлөө санаа сэтгэл тавиад ирэх нь осолтой. Улстөрч ингэж улс орон яриад попроод унах нь бүр аюултай. Хэдий чинээ гоё “дуугарч” байна, аюул нь төдий хэмжээтэй гэсэн үг. Цаг хугацаа дор нь тунгаадаг л даа. Үүгээр хоёр зүйлийг хэлэх гээд байгаа юм. Нэгдүгээрт, МҮХАҮТ гэдэг байгууллага С.Дэмбэрэлээс хойш хэдхэн бизнесмэний мэдэлд, хяналтад очсон. Хаалттай бөгөөд тэдэндээ л үйлчилдэг. Бизнесийн салбарынхан захаасаа л ингэж хэлнэ. Тэгэхээр МҮХАҮТ-д салхи орох цаг нь болсон. Хоёрдугаарт, МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгчийн өрсөлдөөн улс төр оролцоод байсныг мэдэхгүй юм. Тийм байсан. Одоо ч тийм. Хууль нь урьдынхаараа, нэр нөлөө нь хэвээрээ. Харин 2024 оны сонгуулиар МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч Д.Энхтүвшин нь УИХ-ын болсон. Өөрөөр, гэв гэнэт улс төр оролцох өөрчлөлт гарч ирээгүй байна. Ер нь бол олон жилийн туршид МҮХАҮТ, түүний удирдлагаар дамжуулан хэрэгжүүлж ирсэн бизнесийн эрх мэдлээ алдахгүй гэсэн бизнсмэнүүдийн, бас МҮХАҮТ-ын удирдлагаар ажиллаж байхдаа хийсэн алдаагаа хаацайлах гэсэн “улс төр”-үүд л УИХ-ын нэг гишүүний амаар хийгдэж буйг та бид харж байна. Эх сурвалж: www.polit.mn