Өнгөрсөн онд анагаах ухааны салбарт гарсан таван дэвшил

Америкийн их, дээд сургуулийн дэргэдэх эрдэмтдийн зөвлөл өнгөрсөн оны анагаах ухааны салбарт гарсан 10 дэвшлийг нэрлэсэн байна. Ингэхдээ тэд Америкийн алдарт сэтгүүл “Тайм”-тай хамтарсан ажээ. Нийт 100 гаруй эрдэмтний баг олон улсад гарсан анагаахын дэвшилтэт технологи, эм бэлдмэлийг нэрлэсний эхний тавыг уншигч Танд танилцуулж байна.

ХӨХНИЙ ХОРТ ХАВДРЫГ ЭМЧИЛНЭ
Хөхний хорт хавдар гэдэг нь тоо томшгүй олон ген болон амьдралын хэв маягийн хүчин зүйлээс шалтгаалан үүсдэг төвөгтэй өвчин. Энэ өвчний ДНК-д хийсэн сүүлийн үеийн дүн шинжилгээгээр судлаачид өмнө төсөөлж байснаас илүү энгийнээр харах боломжтой болсон аж. АНУ-ын Засгийн газрын “Хавдрын геномын атлас” төслийн хүрээнд хөхний хорт хавдрын 510 гаруй төрлийн ДНК-гаас 30 гаруй мянган хувирлыг олж илрүүлсэн нь томоохон дэвшил болсон юм. Гэхдээ эдгээр хувирлыг дөрвөн том төрөлд ангилж болохоор байсан гэнэ. Ингэснээр төрөл төрөлд нь тохирсон илүү оновчтой, үр дүнтэй эмчилгээг сонгож хийх боломжийг эмч нарт олгож байгаа юм. Жишээ нь, нэг төрөл нь өндгөвчний хорт хавдартай төстэй байж. Энэ төрлийн хөхний хорт хавдартай өвчтөнүүдэд өндгөвчний хорт хавдрын эмчилгээ үр дүнгээ өгөх боломжтой гэнэ. Дээрх судалгаа нь хөхний хорт хавдрын эсрэг тэмцлийг илүү үр дүнтэй болгоно хэмээн олон улсын эрдэмтэд үзэж байгаа юм. Дашрамд сонирхуулахад, дэлхийн урлагийн одод жилд нэг их наяд гаруй ам.долларыг хөхний хорт хавдрын эсрэг аянд хандивладаг гэсэн судалгаа гарчээ.

ТУЛГУУР ЭСЭЭС УРГУУЛСАН ЭРХТЭН
Хүний биед байдаг олон тооны гуурсан, мөгөөрсөн хоолойнуудыг бөөр, элэг, зүрх шиг чухал эрхтэн гэж авч үздэггүй. Тиймээс шаардлага гарсан үед шилжүүлэн суулгах боломжтой донор эрхтэнүүдийн жагсаалтад байдаггүй юм байна. Гэхдээ бүхнийг бүтээх шидтэй тулгуур эсүүдийн ачаар мөгөөрсөн хоолой шаардлагатай болсон үед өөрийнх нь эсээс аваад ургуулах боломжтой болжээ. Каролинскагийн хүрээлэнгийн судлаачид нийлэг бичил мяндас болон хавдрын улмаас мөгөөрсөн хоолой нь сэргэх боломжгүй болсон өвчтөний ясны чөмөгнөөс гаргаж авсан тулгуур эсүүдийг ашиглан шинээр мөгөөрсөн хоолой ургуулсан байна. Энэ нь тулгуур эсийн тусламжтайгаар мөгөөрсөн хоолой ургуулсан хоёр дахь тохиолдол агаад анх өвчтөний өөрийн эсээр бус эрүүл донорын тулгуур эсээр ургуулж байжээ. Хоёр дахь удаагийн туршилтын хувьд эрдэмтэд эсүүдийг ургуулахдаа өвчтөний ө ө р и й н хөрсийг ашигласан нь шинэ дэвшил болсон байна. Ингэснээр ирээдүйд өвчтөнүүдийн өөрсдийн арьсны эсүүдээс гаргаж авах, бүх төрлийн тулгуур эсээс сэргээх, шинэчлэх шаардлагатай ямар ч төрлийн эсийг бий болгох, ургуулах боломжтой болж байгаа юм.

ХҮҮХДИЙН ХАВДРЫН ЭСРЭГ ГАРСАН ДЭВШИЛ
Сүүлийн жилүүдэд хавдартай хүүхдүүдийн 80-90 хувийг аварч чаддаг болсон гэсэн чимэгтэй мэдээ, судалгаа, тоо баримт гарах болсон. Гэхдээ хавдрыг эрт илрүүлж, мэс засал, химийн болон туяаны эмчилгээ хийх зэрэг аргаар ийн авардаг болсон юм. Харин Вашингтоны анагаах ухааны их сургуулийн эмч, эрдэмтэд “Хүүхдийн хавдрын геномын төсөл”-ийг хэрэгжүүлж, хавдрын анхдагч, язгуур бүтцийг тодорхойлох судалгаа хийж эхэлсэн байна. Гурван жилийн хугацаанд хэрэгжих энэхүү төсөлд нийт 65 сая ам.доллар зарцуулсан судалгаа гарчээ. Үүний үр дүнд шинэ энгийн эмчилгээний баялаг арга олж нээх өндөр магадлалтай байгаа аж. Учир нь энэ өвчний генетикийн хөдөлгөгч, тархаагчдыг ойлгож мэдсэнээр олон төрлийн хавдрын нийтлэг улбааг илрүүлэх, нэг төрлийн хавдрын эмчилгээг өөр нэг төрлийн хавдарт ашиглах, хавдрыг тархаагч гол эсүүдийн өсөлтийг зогсоох эм бэлдмэл гаргаж авах боломжийг олгох юм. Энэ нь хавдраар өвчилсөн бүхий л хүүхдийг эсэн мэнд аварч чадах ирээдүйн эмчилгээний суурь болно гэж Вашингтоны их сургуулийн эрдэмтдийн баг найдаж байна. Мөн энэхүү төслийг ахлан ажиллаж буй эрдэмтэн Тони Бейлэр “Бид хүн төрөлхтний өмнө тулгараад буй хүндхэн асуудлыг хялбар аргаар шийдэх гарц олж чадлаа. Үүний үр дүн 2014 он гэхэд гарч эхэлнэ. Ямар ч байсан хаалгыг нь нээчихсэн болохоор одоо орох л үлдлээ” хэмээн ярьжээ.

НЯРАЙН ЭНДЭГДЭЛГҮЙ БОЛОХ БОЛОМЖ
Мөн л Вашингтоны их сургуулийн эрдэмтэд шинэ мэндэлсэн хүүхдийн өвчнийг ДНК-д тулгуурлан богино хугацаанд оношлодог технологи бүтээж буй. Үүнээс өмнө нярай хүүхдийн геномд шинжилгээ хийж, өвчнийг нь оношлоход хэдэн долоо хоног шаардагддаг байсан билээ. Цаг ихээхэн алдсаны уршгаар нярайн эндэгдэл буурдаггүй, улам нэмэгдэх хандлагатай болсон юм. Харин энэхүү дэвшилтэт технологи бүтээгдсэнээр ердөө 50 цаг буюу хоёрхон хоногийн дотор нярайн өвчнийг илрүүлэх боломжтой болно. Ингэснээр дөнгөж төрсөн нярайн геномд шинжилгээ хийх хугацааг богиносгож, бяцхан үрсийн эндэгдлийг эрс бууруулах боломжийг нэмэгдүүлсэн байна. Энэхүү төсөл дээр ажилласан эрдэмтэд оношилгооны технологид дэвшил гаргаад зогсохгүй хүүхдүүдэд илэрдэг 3500 гаруй генийн гажгийг таньж мэдэх шинэ программ бүтээжээ. Эл программын тусламжтайгаар нярайн өвчнийг богино хугацаанд илрүүлж, хугацаа алдалгүй эмчилж хүүхдийн амь насыг аврах боломжтой болсон байна.

“ТРУВАДА” ХАМГИЙН ШИЛДЭГ НЬ
Хүн төрөлхтөн хөгжихийн хэрээр бидний мэдэхгүй шинэ шинэ вирус, өвчин тээгч илэрч байгаа нь анагаахын салбарын эрдэмтдэд багагүй хүндрэл учруулж буй. Тэр дундаа ХДХВ буюу ДОХ анагаахын салбарын эрдэмтдийн “толгойны өвчин” болсоор уджээ. Харин өнгөрсөн жил “Трувада” хэмээх бэлдмэлийг гаргаж авсан нь цэнхэр гаригийн хамгийн анхны эм хэлбэрийн хамгаалалт болоод байна. Уг бэлдмэл эрүүл хүмүүсийн халдвар авах эрсдэлийг өндөр хэмжээгээр бууруулж байгааг судалгаагаар тогтоосон аж. Ингэснээр АНУ-ын Хүнс, эмийн захиргаа ХДХВ-ийн халдвар авах өндөр магадлалтай эрүүл хүмүүст уг бэлдмэлийг хэрэглэхийг албан ёсоор зөвшөөрөөд байгаа. Сүүлийн үеийн судалгаагаар өндөр эрсдэлтэй ижил хүйстэн болон ХДХВ-ийн халдвартай хүмүүсийг асран хамгаалагчид “Трувада”-гийн тусламжтайгаар халдвар авах эрсдэлээ 42-75 хувиар бууруулж байгааг тогтоосон байна. Хэдийгээр нэг хэсэг нь уг бэлдмэлийг шүүмжилж байгаа ч олон улсын эрдэмтдийн зөвлөл ДОХ-той тэмцэх хамгийн шилдэг бэлдмэл гэдгийг дуу нэгтэйгээр хүлээн зөвшөөрөөд байгаа юм.