Байгаль орчны салбарынхныг “хэлгүй” болгосон “Номин констракшн”

Усны сан бүхий газ­рын хамгаалалтын бү­сийн 200 метр талбай дотор ямар нэгэн аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа явуулахыг хориглосон хуулийг зөр­чиж, Туулыг “эмжсэн” олон барилга байшин Улаан­баатарт бий. Хам­гийн сүүлийн үеийн то­моо­хон хэмжээний “эм­жээр” нь “Номин конст­ракш”-ын “Ривер гарден” орон сууцны хотхон.

Өмнө нь “Стандарт кэмп” хэмээх амралтын газар байсан энэ газрыг “Номин конст­ракшн”-ынхан барилгын­хаа тодорхой хэсгийг тэ­дэнд өгөх тохиролцоо хийж худалдаж авчээ. Ам.метр нь 2,8-3,5 саяын үнэтэй энэ барил­гууд Туулын эргээс ердөө 20 гаруйхан метрийн зайд байрлаж байна. Эрүүл, цэнгэг агаарыг суртал­чилгааныхаа гол давуу тал болгон ашигладаг энэ барилгуудын үнэ цэнэ одоогийнхтойгоо нийцэх эсэхийг хэлэхэд эрт юм.

Голын эрэг дээрх барилга байшин, уурхайн олборлолт, тэр битгий хэл хайрга чулуун дээр нь машинаа зогсоогоод угаах нь ч экологид ямар их хор хөнөөлтэйг монголчууд хангалттай мэддэг болчи­хоод буй. Гэсэн ч халаас­лах мөнгөнөөсөө бусдыг харж чадахаасаа нэгэнт өнгөрчихсөн барилгын сал­барынхан болон цон­хоороо голын усыг тольдох хүсэлтэй хөрөнгө чинээт­нүүд хоёрын хувьд энэ тийм ч сонин биш юм. Харамсалтай нь өөр нэг том аюул бий гэдгийг хэн ч хөндөж тавихгүй байна.

Улаанбаатарт XX зуунд гурван том үер болсон. Яг түүн шиг үер нэг удаа болоход л тэр чигээрээ усанд автах барилгын нэг нь “Ривер гарден” хотхон гэдгийг мэргэжилтнүүд хэлж байна. 1966 оны үерийн дараа Туул голын эрэгт хэд, хэдэн далан барьсан ч өдгөө бүгдээрээ сэтэр­чихсэн учраас байгалийн гамшгийг тэдэнд лав “даат­гаж” болохгүй бол­сон.

Улаанбаатар хот газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд багтдагийг өнгөрсөн жилд мэдрэгдсэн хэд, хэ­дэн жижиг газар хөдлөл­тийн дараа Геофизикийн хүрээлэнгийнхэн мэдэг­дэж байв. Тэр дундаа голын хөрс сул, хайрга чулуутай учраас Туулын орчимд газар хөдлөлт хам­гийн хүчтэй мэдрэгдэхийг тэд онцолж байсан. Зөвхөн энэ утгаараа ч биш, голын эрэгт барьсан байшин­гийн суурь бат бөх боломж манай улсын хувьд байхгүй. Ганцхан жишээ үүнийг нотолно. Үндэсний соёл амралтын хүрээлэн­гийн ойр орчимд барьж буй хоёр ч том барилгын суурийг цутгахын тулд хөрснийх нь усыг зургаан сарын турш шавхсан. Барилгыг барьж байсан хятадууд байшингийнхаа суурийн бат бөх байдлыг хангах үүднээс суурийн ажлыг нь эхлүүлэхийн тулд монголчуудын хувьд тэвчээр барагдахаар их хугацаа зарцуулсан нь энэ. Хүүхдийн паркийг ойролцоох энэ хоёр барилгыг Сэлбэ голтой ойрхон учраас хятад ба­рил­гачид ийн болгоом­жилсон хэрэг. Гэсэн ч Туулын эргээс 20 метрийн зайд сүндэрлэж буй “Ривер гарден” хотхонтой харьцуулахад энэ хоёр барилга Сэлбэ голоос ха­маагүй хол зайтай. Тэгээд ч Сэлбэ бол Туултай харь­цуулахад жижигхэн гол. Туулын эрэгт барьж буй барилгаас хамаагүй бага ус хөрсөнд нь агуулагдаж байж таарна. Хамгийн наад захын, нүдэнд хараг­даж, гарт баригдах жишээ нь энэ. Харин мэргэжилт­нүүдийн амнаас энэ та­лаар үүнээс хавьгүй илүү “айдас төрүүлэм” үндэс­лэлүүд унах вий.

Манайд “усны” гэх тодотголтой, ялангуяа Туул голоор овоглож үйл ажиллагаа явуулдаг олон ТББ, хувь хүн байна. Туулын эрэг дээр амбаар бариад суучихсан айлыг “экс” Усны газрынхан телевизийнхнийг дагуу­лан сүр дуулиан болж очоод хөөж, тууж явуулж байсныг тод санаж байна. Гэтэл 1000 гаруй хүн амьдрах хэмжээний ийм том хо­роолол барьчихаад байхад салбар хариуцсан яам, хотын удирдлага, өнөөх Усны газрынхан нүдээ аниад, чихээ таг­лаад суу­чихдаг. Тэднийг нүд, чихгүй болгодог ямар нэгэн хүчин зүйлийг “Номин констаркшн”-ынхан бий болгодог ч байж мэднэ. Сураг сонсох нь ээ, одоо татан буугдсан Усны газрын нэгэн удирдлага өмнө нь “Номин холдинг”-д хуулийн зөвлөх байсан, эртний сүлбээтэн гэх. Тэдний ажил Туулын эр­гээс айлын амбаар буулга­хаас хэтэрч чадаагүйн шалт­гаан энэ ч юм бил үү, хэн мэдлээ. Юутай ч, байгаль орчны сал­ба­рынх­ныг хэлгүй, хуульгүй бол­гох чадвар “Номин”-гийнхонд байх шиг. Үүний бас нэг жишээ нь Зай­сангийн хажууд, Америк сургуулийн ард баригдаж буй “Цэцээ гүн” хотхон.

Ам.метр нь гурван саяын үнэтэй хаус, орон сууцууд бүхий энэ хо­роо­лол Улсын тусгай хам­гаа­лалт­тай газарт сүн­дэрлэж бай­на. Ийм газарт зөвхөн аялал жуулчлалын зориулалтаар газар олго­дог. Харамсалтай нь энэ хууль ч бас “Номин конст­ракшн”-ынханд үйлчилсэнгүй.

Х.Хулан