Улстөрийн амьдрал дампуурчихаад байна

УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-УИХ-ын эмэгтэйчүүдийн бүлгээс “Эмэгтэйчүүд чадна” аяныг эхлүүлсэн. Та бүхэн нэр дэвшигч эмэгтэйчүүддээ тусалж дэмжих тухай  ярьж байна. Ямар бэрхшээлийн үед хэрхэн туслах гэж байгаа юм бол?

-Энэ удаагийн пар­ламентад есүүлээ болж орж ирлээ. Урьд нь сонгуульд нэр дэвшиж өрсөлдөх маш хэцүү байсан. Эрчүүд мөнгө тараана, хэсгийн хороондоо нам харгалзахгүйгээр хоо­рондоо тохирно гэх зэргээр бид ялалт байгуулахад үнэхээр  бэрхшээлтэй байсан. Шинэ хуулиар дээрх зүйлүүдийг хязгаарлачихаар эмэгтэйчүүд ард  иргэдийн саналыг авсан л бол сонгогдох боломжтой болсон.

Зөвхөн УИХ-д ч биш аймаг, хот, сум, дүүргийн хэм­жээний бүх шатны хуралд эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл байх ёстой. Гэхдээ эрчүүдийг ажил муу хийдэг гэж байгаа юм биш. Хамгийн гол нь төлөөллийн зарчим гэдэгтээ л  байгаа юм.

-Эмэгтэй хүн илүү нарийн мэдрэмжтэй учраас уу?

-Ямар ч хүн хэдий чадвартай байсан ч байгалиасаа хийж чаддаг ажил нь өөр өөр байдаг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн улс, хот, дүүрэг гэдэг айл өрхөөс ялгаагүй. Тиймээс ойрын жишээ татахад гэр бүлд аливаа асуудалд хандахдаа хэн эрх мэдэлтэй нь бус, бүгдээрээ хэлэлцэж, ярилцаж шийддэг.

Бид УИХ-д орж ирснээр цэцэрлэг, сургууль, төрөх газар зэрэг нийгмийн асуудлуудад анхаарлаа түлхүү хандуулж байгаа. Тэгэхэд эрчүүд “Яг үнэнийг хэлэхэд энэ асуудлуудыг хөндөж, төсөв барьж гүйдэг гишүүн байхгүй. Томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудыг хараад, түүнийхээ төлөө л ажиллаад байдаг” гэж байна лээ. Үнэхээр ч аргагүй л дээ. Цаг хугацаа гэдэг хязгаарлагдмал учраас хүн бүр бүх зүйлийг хийж, бүтээж амжихгүй. Тиймээс байнгын хороодод орохдоо ч өөр өөрсдийн чаддаг чиглэлийг сонгон, ажиллаж байгаа.

-Тэгвэл эрчүүд нийгмийн буюу хүн рүү чиглэсэн асуулуудыг хэт орхигдуулаад байна гэж үү?       

-Саяхан Эрүүл мэндийн яамнаас нэг судалгаа гаргуулж, харлаа. Гэтэл 6-60 насны эрчүүдийн нас баралтаар Монгол Улс тэргүүн эгнээнд ор­чихсон байна. Бүр дайн, дажинтай газраас ч өндөр. Эндээс харахад эрчүүд маань өөрсдийнхөө эрүүл мэндийг бодохгүй, ажлын төлөө зүтгэж байгаа юм байна гэж ойлгосон. Тэгэхээр өөрсдийнхөө эрүүл мэндийг бодохгүй байгаа хү­мүүс яаж бусдынхыг бодох вэ. Нэгэнт тэд ийм байдалтай байхад үүнийг эмэгтэйчүүд анхаарах шаардлагатай.

-Арай чимхлүүр ажилд санаачилгатай ханддаг гэж хэлж байна уу?

-Аймаг, дүүрэг гэдэг яг л нийслэлтэй адилхан аж ахуй шүү дээ. Тэр утгаараа хүүхдийн тоглоомын талбай, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, зам ямар байх ёстой вэ гэдгийг эхчүүд, эмэгтэйчүүдээс илүү сайн мэдэх хүн ховор. Тиймээс тэднийгээ илүү дэмжинэ гэж бодож байгаа.

-Та урьд нь НИТХ-ын тө­лөөлөгч байсан. Мэдээж бүхий л бэрхшээлийг мэдэж байгаа байх?

-Тэгэлгүй яах вэ. Намайг НИТХ-ын төлөөлөгч байх үед нийслэлд тав ялчихсан, дүүрэгт ч тэр хэмжээний ялалт байгуулж байсан хүн олон байсан. Одоо ч бий. Гэтэл ийм туршлагатай хүмүүс байхад яагаад өнөөдөр нийслэл хөгжихгүй байгаа юм. Ердөө л шинэ санаачилга дутаж байгаа хэрэг. Харин эмэгтэйчүүд, залуучууд маань өөрөөр амьдрахыг хүсч, мөрөөдөж байгаа учраас эрх мэдлийг өөрсдөд нь өгөх нь чухал юм гэж ойлгосон.

-Хэдий эмэгтэйчүүдэд квот тогтоож өгсөн ч намын жагсаалт зарим тохиолдолд шинэ хүмүүст халгаатай юм биш үү?  

-Би залуучуудад халтай гэж хэлж чадахгүй. Улстөрийн нам гэдэг татвараар санхүүждэг бай­гууллага биш. Дөнгөж оршин тогтнож  байгаа учраас жагсаалт  байх ёстой. Нам хэдхэн хүний нуруун дээр л явдаг. Тиймээс тухайн нам өөрийнх нь олон жилийн үйл ажиллагаанд хэн идэвхтэй оролцож байна вэ гэдгээ харгалзан үзэж, жаг­­­саалтад оруулдаг. Хэрвээ ту­хайн хүн намын анхан шатны байгууллагаасаа л идэвхтэй ажиллаж ирсэн бол жагсаалтад орж, дээгүүр бичигдэж болно.

-Ирэх оноос эрх мэдлийг орон нутагт өгч байгаа бо­лохоор эрчүүд олноороо нэр дэвшиж байна. Тэгэхээр улс­төрийн ард эдийн засгийн со­нирхол байнга уялдаатай бай­даг нь харагдаад байх шиг?

-Манай улстөрийн амьдрал дампуурчихаад байгаа шүү дээ. Улстөр бизнес, мөнгө сан­хүүтэй бүхий л талаараа хол­богдож, хутгалдчихсан. Эн­­гийнээр хэлэхэд  намуудад их хэмжээний мөнгө хэрэгтэй байдаг. Үүнийгээ хаанаас авч байна вэ гэхээр бизнес эрх­лэгчдээс хандив нэрээр, өөрс­дөө төсвийн мөнгөнөөс зув­чуулах болон тендер маягаар хувилж авдаг. Энэ нь ч нууц биш. Авлига гээд байгаа бүхэн үүнтэй л холбоотой.

Тиймээс улстөрийн на­муу­дын үзэл баримтлалын хуульд үндсээр нь өөрчлөлт хийх ёстой. Монгол Улс хэт улс­төрж­чихөөд байна. Намууд их хэмжээний мөнгөтэй, том барилга байшинтай байх нь буруу. Уг нь улс орноо ямар чиг баримжаагаар хөгжүүлэх вэ гэдэг мөрийн хөтөлбөрөөрөө л өрсөлдөх ёстой.

Хэрвээ бизнес эрхлэгчдэд бүгдэд нь тэгш боломж, га­раа байвал тэд улстөр рүү хо­шуурахгүй. Гэтэл улстөрийн намд хэн их үйлчилж, хандив өгснийх нь бизнесийн  амжилт сайнаар тодорхойлогддог бол­чих­сон.

-Эмэгтэй гишүүд “Эх орон 36” хөтөлбөрийг санаачилж, УИХ-аар дэмжүүлсэн. Яагаад гэнэт энэ асуудлыг хөндөх болсон юм бэ?

-Өмнө нь цахилгаан станц барих гэх зэргээр төсвөөс мөнгө зарцуулахдаа байнга ха­туу зүйлд зориулдаг байж. Тиймээс бид ярилцаж байгаад энэ хөтөлбөрийг санаачилсан. Анх удаа иргэдийнхээ хүмүү­жилд мөнгө зарцуулах гэж байгаа юм. Маш бага зардлаар, ирээдүйд нь маш их хөрөнгө оруулалт болохуйц хөтөлбөр.

-36 цагийн хугацаанд за­луусыг эх оронч үзэлтэй болгож амжих уу?  

-Тухайн хугацаанд энэ үзэл­тэй холбоотой зан төлөвш­лөөс нь эхлээд дунд сургуулиа төгсөөд мэргэжлээ сонгох гэж буй залуусыг ч хөтөлбөртөө  хам­руулах бо­долтой байгаа. Тухайн мэр­гэжлийн гоё сай­ханд бус, яг тэр мэргэжлийг эзэмшсэн хүнээс нь сайн, муу, бэрхшээл зэргийг сонсож, мэд­рэх хэрэгтэй. Ингэснээр ядаж л мэргэжлээ сонгохдоо сэтгэлийн хөөрлөөр хандахгүй байх нөхцөл боломжоор хангаж байгаа хэрэг.

-ТББ-ыг түшиглэнэ гэсэн байх аа?

-Үүнийг хэрэгжүүлэхийн тулд төрөөс маш их хөрөнгө шаард­­лагатай. Тиймээс хийж, гүйцэтгэж буй ТББ бо­лон хувийн компаниудаар гүй­цэтгүүлэх юм.

Эх сурвалж: “Өглөөний Сонин”