Хилийн цэргийг татан буулгая”-5
“Хилийн цэргийг татан буулгая”. Ийм нэртэй нийтлэл гарч эхэлснээс хойш редакцийн утас хангинаж хил, хилчдээ гэсэн олон мянган иргэний санал хүсэлтэд дарагдах болсоор даруй сар болж. Зарим нэг нь “Үнэхээр татан буулгах гээд байна уу” гэж халагласан, харууссан өнгөөр асуусан нь ч бий.
Хилийн цэргээ татан буулгачихвал бид яах билээ. Бороохой барьсан цагдаагаар хилээ мануулах уу. Төсөөлөөд үз дээ. Нэг л биш юм. Хэрэв хил дээр бороохой барьсан цагдаа явж байвал угийн ушу, кунфучин хятадууд орж ирээд ганц өшиглөөд унагачих байлгүй.
Харин “татан буулгая” гэсний учир нь хилийнхнийг удирдаж байгаа дарга даамлуудын сэтгэлгээнд нэн даруй өөрчлөлт хийхгүй бол алдар нэр, авгай хүүхэн, эд хогшил, эрх мэдэлд шунасаар явахад тань татан буугдах дээрээ тулчих вий гэдгийг л сануулах гэсэн хэрэг.
Ингээд олныг нуршилгүйгээр нэгэн зүйлийг өгүүлье.
Сайдаа хүлээх хилийнхэн нэг л бужигнаж орхисон харагдав. Зарим нэг дарга нар нь гавьяаныхаа амралтанд гарах, нэг хэсэг нь өөр албан тушаалд шилжиж ажиллах тухай ярьж, нөгөө хэсэг нь бүр өрөөгөө сулласан нь энэ байгууллагын ажил цаанаа л нэг цалгардаж байгааг илтгэх аж. Энэ нь Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжингийн “Хилийн цэрэгт очиж, ажил байдалтай нь танилцана” гэсэн мессэжтэй холбоотой гэнэ. Тэрбээр очно гэсээр сар гаруй болж байгаа сурагтай. Аргаа барсан дарга нар нь албан хаагчдынхаа “Албаны бэлэн байдал”-ыг нь шалгаж, хааяа түргэн авахуулж “тохуурхдаг” аж.
Өөрт нь шууд захирагдагсад үүрээ эвдүүлсэн шоргоолж лугаа адил ийн бужигнаж байхад харин ХХЕГ-ын командлагч л ганцаараа айх зүйлгүй амар тайван суугаа гэх яриа хилийхний дунд таржээ. Учрыг тодруулбал, эрхэм командлагчийн сайрхлаас болсон аж. Тэрбээр саяхан Налайх дахь салбар ангидаа хилээс тэтгэвэртээ гарсан бэлтгэл ахмадуудаа хүлээж авсан аж. Чингэхдээ “Хилийн цэрэгт надаас өөр шинэчлэлт хийчих зоригтой хүн одоохондоо алга” гэсэн өнгө аястай үг унагасан гэх юм.
Харин хилийнхэн үүнийг ихэд эмзэг хүлээн авсан байв. Тэд үүнийгээ “Хуучин сайд Д.Одбаярын дэмжлэгээр гарч ирчихээд одоо олби оготно шиг АН гэж гүйх боллоо. Ерөнхийлөгчийг болон АН-ын хүрээний хүмүүсийг Минжийн заставт аваачиж тансаглуулсныхаа хариуд суудалтайгаа үлдэх нь дээ. Цаашид ийм даргатай яана даа” хэмээн харуусаж, халаглаж байсан юм.
Дээдсүүдийг тансаглуулсан Минжийн заставт нэг өдөр гурван нислэг хийх нь битгий хэл улиралдаа ганц удаа заставынхны хангалтыг өгөхөөр нисч очдог тийм л газар. Монголын талаас машинтай очно гэж санахын ч хэрэггүй. Харин Оросын талаас бол машинтай очиж болдог тийм л газар. Гэтэл бүтэн улиралд нэг л удаа очдог байхад хашир генерал командлагчаараа үлдэхийн тулд гурван улиралд зарцуулах шатахууныг нь ийнхүү нэг өдөр цацчихаар хилчид яаж ч ам сайтай байх билээ. Мөн түүнд ам муутай байх бас нэгэн шалтгаан нь “гэрээт хилчин”, “сумгүй буу” хоёр.
Гэрээт хилчний тухайд 1990-ээд оны сүүлчээс зэвсэгт хүчин, хилийн цэрэгт үүнийг туршин үзээд цаашид явуургүй, хөрөнгө мөнгө үрсэн, төсөв данхайлгасан гэж үзээд цуцалсан байдаг. Гэтэл гэрээт хилчин өдгөө ч хилийн цэрэгт байж л байгаа. Харин зэвсэгт хүчнийхэн үүнд нухацтай хандаж одоо ч гэрээт цэргийг бүрэн бүрэлдэхүүндээ багтаагаагүй байдаг юм билээ.
Гэтэл энэ албыг хилийн цэрэгт байлгасаар, улиг домог болтол нь ярьж сурталчилсаар л байгаа. Энд орхигдуулж болохгүй бас нэг зүйл бий.
Энэ албыг хилийн цэрэгт нэвтрүүлснээр хилийн заставын офицер, ахлагч нар болон гэрээт хилчин хоёрын амьдралын орчинд газар тэнгэр шиг ялгаа гарч, насаараа хилд зүтгэсэн офицер, ахлагч нар ядуу хэвээр, харин хоёр жил алба хаах гэрээт хилчин өндөр цалин, орчин үеийн тавилга бүхий байр сууцаар хангагдаж байна. “Цаг цагаараа байдаггүй, цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй” гэж бодъё л доо. Гэтэл сүүлийн үед хил дээр гарч байгаа гэмт хэргүүд гэрээт хилчидтэй холбоотой байдаг нь нэгэнт нууц биш болсон. Арга ядахдаа дээр өгүүлсэн командлагч тушаал гаргаж сумгүй буу үүрүүлээд хилийн манаад явуулах билээ дээ. Тэгтэл малын цэрэг галзуу чононд ноцуулсан, мотоцикльтэй цэргийг чоно хөөсөн зэргээс үүдэн сум замгийг нь хилчдэд өгсөн. Гэхдээ энэ нь өнгөц харахад командлагч нь тушаал гаргаад эргээд хүчингүй болгоод байгаа юм шиг боловч үнэн хэрэгтээ хилчдэдээ итгэж чадахгүй, тэдний дотоод сэтгэл рүү өнгийж чадах тийм дарга ховордсоныг гэрчилж буй хэрэг юм.
Дээрх амьдралд үл нийцсэн үйлдлүүд нь албаны эрх ашиг, хилчдийн амьдрал хувь заяаны төлөө биш зөвхөн зөөлөн суудалдаа сууж үлдэхийн тулд ямар ч зүйл хийхээс буцахгүй болж гэдгийг ч давхар илтгэх шиг.
Тусгаар улсынхаа хилийг эргэх дөрвөн улиралд хилчид маань манаж байдаг гэж ард түмэн боддог. Гэтэл хилчид хилийн зурвас зааг дээр манааны үүрэг гүйцэтгэж байхад дарга даамлууд дотроос нь “завшаад” байж байдаг тохиолдол ч гарах болсон нь хилийнхний дунд ил байдаг юм билээ.
Тэдгээр дарга нар байгалийн аль үзэсгэлэнтэй, ан агнууртай, буйдхан, хилийн хэсгийн анги салбарыг түшиглэн өндөр эрх мэдэл бүхий албан тушаалтнуудыг аваачин өөрийн явцуу эрх ашиг, санаагаа лобиддсоор л байна.
Тухайлбал, Булганы Тэшиг, Хэнтийн Баян-Уул, Дадал, Минжийн хангайн салбаруудад аль хэдийнэ тухалцгааж, орчин үеийн хаус сүндэрлүүлээд амжиж. Хэнтий аймгийн Дадал сумын нутаг Онон голын хилийн хэсэгт бригадын генерал “А.Дулаанжаргалын тохой” гэх газар бий болж, бараг л газрын зурагт тэмдэглэгдэх нь холгүй болсон гэх. Тэндхийн ард иргэдийн ярьдгаар тухайн ангийн дарга нараар өөрсдийн “гарын хүн”-ээ томилдог бөгөөд тэд нь жилийн дөрвөн улирал, харанхуй шөнө, усан бороо, цасан шуурганаар ч төрөл бүрийн үйлчилгээ үзүүлээд тап хийтэл ёсолдог гэсэн.
Энэ мэт хэлбэрээр хөөцөлддөг, улстөржсөн дарга нартайгаар Хил хамгаалах байгууллагын ажил урагш явахгүй нь мэдээж.
Ужгирсан энэ уламжлалыг шинэчлэлийн Засгийн газар хэрхэн өөрчлөхийг мянга мянган хилчин харж хүлээж буй гэдгийг эрхэм сайдад анхааруулахад илүүдэхгүй биз ээ.
Түрүүч нь ¹179, 183, 185, 192-т
Өглөөний сонин
URL:
