Орон нутгийн сонгуулийн онцгой хөзрүүд

Орон нутгийн сонгуулийн санал хураалтын өдөр болоход ердөө 45 хоног үлдлээ.

Өөрөөр хэлбэл 45 хоногийн дараа орон нутгийг хэн удирдах нь тодорхой болно гэсэн үг. Иймд хуулийн дагуу намууд аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хур­лын сонгуульд хэнийг нэр дэв­шүүлэхээ өнөөдөр эцэс­лэн ший­дэх учиртай. Энэ өдөр аравдугаар сарын 2-ноос эхэл­сэн нэр дэвшигчийн бүртгэл дуусч, албан бус сон­гуу­лийн сур­талчилгаа эх­лэх нь. Харин албан ёсны сур­тал­чилгаа нь 15 хоногийн дараа эхлэх бөгөөд тэр үед Монголын улс төр жинхэнэ утгаараа эрчимжинэ гэсэн үг. Тэгвэл намууд энэ удаагийн Орон нутгийн сонгуульд хэр­хэн оролцох вэ. Тэдний ялал­тын төлөөх гол хөзөр нь юу байх бол. Сонгуулийн сурталчилгаа хараахан эхлэх болоогүй байгаа ч ийн асуух шаардлага өнөөдөр зүй ёсоор гарч буй.

Наад зах нь Ардын нам гэхэд “Ард түм­нээсээ сонгоё” гэсэн уриатайгаар энэ удаагийн сонгуульд оролцохоо өнгөрсөн долоо хоногт зарласан. Тус намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Занданшатарын тайлбараас харахад нэр дэвшигчдийг жирийн иргэдээс нууц санал хураалтаар сонгож буй бололтой юм билээ. Улмаар дарга дагасан намынхаа тогтолцоог эгэл иргэдээ түшсэн олон нийтэч уур амьсгалаар солихыг энэ удаагийн сонгуулиар чухалчилж байгаа. Уг зорилгоо жинхэнэ утгаар нь биелүүлж чадвал магадгүй ялагдлын үнэтэй ялалт болж ч хувирах магадлалтай. Гэхдээ энэ нь Ардчилсан намын идэвхи зүтгэлээс ихээхэн хамаарна.

Ардчилсан намын хувьд олуулаа баяжих, хөлжих тухай УИХ-ын сонгуулийн уриагаа гол болгож оролцоно. Дээр нь УИХ-ын сон­гуульд үнэмлэхүй ялалт байгуулж чадаагүйнхээ гэмийг Орон нутгийн сонгуулиар цайруулахын төлөө ажиллана. Гол нь 1996 оны УИХ-ын сонгуулиар ялалт байгуулсан ч орон нутагт ялагдал хүлээсэн тэрхүү гашуун туршлагаа давтах эрх тэдэнд байхгүй. Хэрэв Орон нутгийн сонгуульд энэ удаад дахин ялагдал хүлээлээ гэхэд Ардчилсан нам дараагийн дөрвөн жилийн парламентад шууд утгаараа улс төрийн намтраа тасалдуулна гэсэн үг. Цаашлаад Ардчилсан намын дарга Н.Алтанхуягийн Ерөнхий сайдын карьер ч унах аюултай. УИХ-ын гишүүн Х.Баттулгаас эхлээд “Хариуцлага тооцох ёстой” гэсэн хатуу байр суурь илэрхийлэх гишүүн нэг бус нэлээд олон гарч ирнэ. Ийм дүр зураг Ардын намд ч үүсэх магадлалтай бөгөөд Орон нутгийн сонгуулийн дараа болох тус намын их хурал мөн л ээдрээт нөхцөл байдалд үргэлжлэхгүй гэх баталгаагүй юм.

Улс төрийн тэргүүлэх хоёр хүчний Орон нутгийн сонгуулийн гол хөзөр хийгээд ялалт, ялагдлынх нь дараах дүр зургийг тодор­хойлохтой зэрэгцээд “Шударга ёс” эвслийн ерөнхий өөрчлөлтийг анзаа­рахгүй үлдээх аргагүй болоод байна.

Одоогийн байдлаар тус эвсэл жинхэнэ утгаараа гацаанд орчихсон гэж хэлж болно. УИХ-ын сонгуульд уриал­гаа болгосон “Үндэсний үзлийг дээд­лэх” мөн чанар бүхий мөрийн хөтөл­бөрөө тэд хаа, гуяар нь салгаж ава­хад бэлэн болсон байгаа. Цаашлаад Орон нут­гийн сонгуульд хамтарч оролцоно гэхээс илүүтэй хажуу хавиргаа хад­рах маягтай болж ч мэдэх юм. МАХН-ын удирдлагууд л гэхэд экс Ерөн­хийлөгч Н.Энхбаярынхаа өсч буй нэр хүндэд зулгуйдах замаар ихэнх тойрогт бие даан өрсөлдөх хүсэлтэй байгаа. Үүнийг нь “Биеэ тоо­сон нь” хэмээн тодорхойлж болох бөгөөд өөрсдийгөө УИХ-ын сонгуульд МҮАН-ыг чирч гарсан түүхэн гавьяатай хүмүүс гэж зарлах нь энүүхэнд болоод буй. Харин МҮАН-ын хувьд шинэчлэлийн Засгийн газрыг нэгдэж байгуулсан энэ хамтралаараа Орон нутгийн сон­гуульд оролцохыг чухалчилж буй. Нэг ёсны Ардчилсан нам, Иргэний зориг-Ногоон нам, “Шударга ёс” эв­сэл гэсэн энэ холбоос Ардын намын эсрэг сонгуульд оролцоно гэсэн үг. Мэдээж М.Энхсайхан тэргүүтэй МҮАН-ын удирдлагуудын санасан бүхэн сэтгэлчлэн бүтсэн тохиолдолд л … Эс бөгөөс “Шударга ёс” эвслийн хоо­ронд байгуулсан гэрээний заалт жин­хэнэ утгаараа зөрчигдөж, МАХН хийгээд МҮАН-ын эв нэгдэл сарних цаг ойртох юм.

Ийнхүү Орон нутгийн сонгуулийн онцгой хөзрүүд та бидний өмнө ойрын хугацаанд дэлгэгдэх бөгөөд тухай бүртээ ер бусын улс төрийн нүүдлүүдийг нэгээр нэмэх нь тодор­хой. Товчхондоо тэр бүхэн нь ойл­гомжтойгоосоо ойлгомжгүй байдал руу шилжих маягаар үргэлжлэхийг үгүйсгэх аргагүй биз ээ.

amjilt.com