Д.Урианхай: “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-д бүтээл минь багтсанд баяртай байна

Дэлхийн урлаг соёлын акаде­мийн байнгын гишүүн, зохиолч, яруу найрагч бичгийн сод туурвигч Дамдинсүрэнгийн Урианхайн бү­тээл “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-д багтжээ. Тодруулбал, “Инээд шиг хуучин хүний амьдралд” хэмээх зохиолчийн өөрийнх нь тодот­гос­ноор постмодерн, авангард чиг­лэлийн шүлэг нь хэвлэгдсэн байна. “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-ыг Францын нэртэй эрдэмтэн суд­лаач­дын баг эрхэлдэг бөгөөд хүн төрөлхтний оюун сэтгэлгээ, мэд­рэм­жийн охь дээж болсон бүтээ­лүүдийг маш нарийн шалгуурын дор хэвлэхээр сонгодог аж.

Тэгээд шалгарсан бүтээлээ хоёр жилийн туршид уншиж судалс­­ны эцэст ганцхан шүлгээр л өнөө ном бүтээнэ. Ном бүтээх үйл явц нь үнэндээ сонгодог гэж бай­гаа. Номыг хэвлэхэд орчин үеийн ямар ч техник, технологи шаард­лагагүй. Гар аргаар тусад нь бо­ловс­руулсан цаасан дээр гангаар барлаж өнөө шүлгээ бичээд л болдог ажгуу. “Дэлхийн нэг шүл­гийн ном”-д Д.Урианхай найраг­чийн бүтээл орсноор Ази тивээс анх удаагийнх болж байгаа гэсэн. Тэгэхээр энэ бол Монголын утга зохиол, соёл, түүхийн хүрээнд болж буй нэгэн онцгой үйл явдал мөн билээ. “Инээд шиг хуучин хүний амьд­ралд” шүлгийн дараа Францад зохиол бүтээлээ туур­видаг Солон­госын яруу найраг­чийн дөрвөн мөрт шүлгүүдээс хэвлэгдсэн дуулдсан.

“Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-ыг ердөө 50 ширхэг хэвлэж олон улсад элит хэмээн хүлээн зөв­шөө­рөгдсөн хаадын номын сангуудад тусгайлан дурсгадаг ажээ. Эхний таван номыг Францын эрдэмтэн профессорууд өөрсдөө авдаг аж. Харин зохиолчдын мэдэлд гурваас таван ширхэг л ирдэг гэнэ. Д.Уриан­хай зохиолч нэг хувийг өөртөө авч номынхоо өргөөний хойморт залаад, дахиад нэг хувийг нь Үндэсний төв номын сангийн эрт­ний ховор номын танхимд бэлэглэ­жээ. Бас нэг хувийг нь ажлынхаа хамт олонд дурсгасан юм. Тодруул­бал, “Шинэ Ази” груп­пийн ерөнхий­лөгч Лхамсүрэнгийн Төрбаярт “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-ынхоо дээжийг барьжээ. Д.Урианхай зохиолч бол Л.Төрбаяр захирлын оюун санааны зөвлөхөөр ажил­ладаг билээ. Тэрхүү ёслолд уг бүтээлийг хэв­лүүлэхэд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэж, шүлэг зохиолыг нь анх өөрөө сонгон орчуулж уг номыг бүтээгч­дийн сонорт хүргэсэн ачтан уран бичээч Т.Жамьянсүрэн болон Фран­цын эрдэмтдийн төлөөлөл байсныг онцлох нь зүйтэй. Ингээд буурал найрагчтай цөөн хором уулзаж санаа бодлыг нь хуваалц­санаа уншигч олондоо толи­луулъя.

-Юуны өмнө танд баяр хүргэе. “Дэлхийн нэг шүлгийн ном” хэмээх олон улсад маш нэр хүндтэй бүтээлд таны шүлэг багтаж хэвлэгдлээ?

-Өвгөн ах нь их л баярлаж байна. “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-д бүтээл маань хэвлэгдлээ. Ази тивээс анх удаа Монголын яруу найрагчийн бүтээл хэвлэгдсэн нь хамгийн том баяр юм даа. Энэ бол зөвхөн миний баяр биш Монголын найрагчид, урлаг, утга зохиолыг хайрлан хүндэтгэдэг хүн бүхний баяр юм. Ингэж бодоод дотроо ихэд сүсэг бишрэлтэй байна даа. Өмнө нь Хятад, Япон, Солонгос, Энэтхэгийн найрагчид зохиол бүтээлээ явуулж байсан ч тэнцэх шүлэг гараагүй юм даг уу даа.

-Францын нэртэй эрдэмтэд нарийн шалгуураар сонгож аль нэг орны уран бүтээлчийн ганцхан шүлгийг хэвлэдэг юм байна. Энэ тухай та өмнө нь сонсож байв уу?

-Нарийн сайн мэдэхгүй байсан. Ямар сайндаа шүлгийн номоо орчин үеийн техник технологийн дэвшлийг харуулсан, их л гоё ганган чамин хийцтэй, дизайн шийдлийн хувьд маш өвөрмөц тийм л ном байх болов уу гэж санаж байлаа. Гэтэл гар аргаар тусдаа боловсруулсан цаасан дээр ган­гаар барлаж хэвлэдэг юм байна. Техник технологийн шаардлага огт байдаггүй юм байна. Хэвлэх аргаа машид нууцалдаг юм билээ. Нэг л далбайсан томоо гэгч ном байна даа. Тун өвөрмөц юм аа. Нэг ном 250 еврогийн өртгөөр бүтдэг гэсэн байх шүү. Миний болоод Мон­голын уншигч олны, зохиолч най­рагч­­дын ихэд талархаж, тусгайлан баяр хүргэх хүн бол манай уран бичлэгийн нэртэй мастер Т.Жамьянсүрэн маань юм. Энэ хүн л Марк Пэссан тэргүүтэй Францын эрдэмтэд, уг номыг бүтээгчдэд Монголын зохиолчдын бүтээлийг танилцуулсан байгаа юм. Өөрөө Францад уран бич­лэгийн үзэс­гэлэн­гээ гаргаж байгаад тэдгээр хүмүүс дотно танилцжээ. Уран бүтээлийн нөхөд ч болсон байна. Өнөө франц нөхөд нь “Танай яруу найрагчдын бүтээлээс сонирхож болох уу” гэж асуусан байлгүй. Тэгээд л манайдаа нэртэй гэсэн бүх л найрагчдын бүтээлээс франц руу орчуулж уг номыг зохиогч­дод хүр­гүүлжээ. Гэвч тэдэнд Монголын найрагчдын бүтээл төдий­­лөн таа­лаг­дахгүй байж. Харин миний “Модод” хэмээх шүлэг сонирхлыг нь татсан юм билээ.

-Уг шүлгийг Г.Аюурзана най­рагч “Монголын сонгомол яруу найраг” бүтээлдээ оруулсан байдаг?

-Тийм ээ. Цуврал шүлэг шүү дээ. Аюурзана нэг хэсгийг нь аваад өнөө улаан номондоо оруулчихсан байсан. Түүнийг Жамьянсүрэн уншиж үзээд өөрт нь ихэд таалагд­жээ. Тэгээд Франц руу орчуулаад явуулахгүй юу. Гэтэл нөгөө хүмүүс нь “Энэ маш сонин шүлэг байна. Өгүүлэмж, сэтгэлгээ цаад утга санаа зэргээрээ бидний шаард­лагад нийцэж байна. Уг шүлгийг бид хэвлэхээр боллоо. Эзнээс нь зөвшөөрөл аваад өгөхгүй юу” гэсэн хариу илгээжээ. Тэгээд л Жамьян­сүрэн надтай холбогдсон. “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-ын тухай танил­цуулсан. Ази тивээс таны бүтээл анх удаа хэвлэгдэхээр болж байна гэсэн баяртай мэдээг дуулгасан.

-Тэгээд яагаад “Модод” гэсэн шүлэг хэвлэгдээгүй юм бэ?

-Надаас л болохгүй юу. “Модод” чинь цуврал шүлэг гэдгийг би дээр хэллээ шүү дээ. Бүрэн эхээр нь хэвлэж өгөхгүй юу, хэрвээ энэ хэсгийг хэвлэнэ гэвэл би зөв­шөө­рөх­гүй гэсэн хариу өгсөн юм. Тэгтэл “Танд богино хэмжээний өөр шүлэг байна уу. “Модод” шүлгийг бүрэн эхээр нь гаргах боломжгүй ээ. Ном маань өөрийн гэсэн тогтсон хэм­жээ­тэй. Бид таны шүлгийг хэвлэх сонирхолтой байна. Та их анхаа­рал татаж байна” гэсэн утга бүхий илгээмж иржээ. Жамьянсүрэн л надад хэлж байгаа юм. Тэгэхээр нь “Инээд шиг хуучин хүний амьд­ралд” гэсэн шүлгээ явууллаа л даа. Саймоны англи орчуулга, Жамьян­сүрэнгийн франц орчуулгаар явууллаа. Тэгтэл өнөө шүлэг чинь номыг эрхлэгч тусгай багийнхныг бүр зовоогоод хаячихаж. Сонирх­лыг нь татаад байдаг. Гол нь ойлгомжгүй. Уг шүлгийн тухай бүтэн хоёр жилийн турш надаас асуусан. Европ болоод Дорнын, Монголын сэтгэлгээний ялгаа илт анзаарагдсан байх л даа. Үг бүх­нийг цэг, таслалтай нь асууж байгаа юм. Жишээ нь “Инээд шиг хуучин хүний амьдралд маргааш шиг ойрхон байх” гэсэн мөр байгаа. Үүнийг гэхэд л ойлгохгүй. Мөн “…харагдахгүй бурхан шиг ил байх” гэж бий. Бас л ойлгомжгүй. “Магад ирэх үхэл шиг давтагдахгүй байх” гэдэг бас л түвэгтэй. Би өөрийн­хөөрөө тайлбарлахаар бүр ойл­гомж­гүй болоод явчихна. Жамьян­сүрэнгээ давхар зовооно. Тэгж тэгж л ганцхан шүлэг минь тавин ширхэг л хэвлэгдэж хүн төрөлхтний элит номын сангуудад хүрч байна даа.

-Элит номын сан гэснээс дан­даа л эртний, хаадын, язгуурын номын сангуудад тусгайлан дурсгадаг гэсэн?

-Харин тийм юм аа. Эхлээд би дэлхийн томоохон номын сангуу­дад очих нь гээд ухаандаа, Америкийн Конгрессын номын санд бүтээл минь хүрэх нь гэж бодохгүй юу. Гэтэл Конгрессын номын санд чинь очих эрхгүй юм байна шүү дээ. Ерөөсөө л жинхэнэ элит роял номын сангуудад хүрдэг юм байна. Бусад цөөхөн хувь нь өөрийн хүрээний тусгай уншигч­дын гарт хүрдэг дуулдсан шүү. Тавин ширхгийн эхний таван ном нь өөрсдөдөө үлддэг гэсэн. Зургаа дахь нь надад ирсэн. Долоо дахь нь Жамьянсүрэнд, найм дахиа би төв номын санд өглөө. Харин ес гэсэн дугаартай номоо “Шинэ Ази” группийнхээ хамт олонд барьж байна даа. Ном бүхэн дэс дугаар­тай, тун нарийн юм аа.

Буурал найрагчтай цөөн хором хөөрөлд­сөн минь ийм. Харин одоо уншигч олондоо эхний шалгуурт тэнцэж Францын бичиг соёлын болоод шинжлэх ухааны эрдэмт­дийн сонирх­лыг татсан “Модод” шүлэг, “Дэлхийн нэг шүлгийн ном”-д хэвлэгдсэн “Инээд шиг хуучин хүний амьдралд” шүлгүүдийг хүргэе.

Н.ГАНТУЛГА