Хэлэлцээрийн асуудлыг МАН-тай огт ярилцаагүй нь байж боломгүй зүйл

УИХ-ын гишүүн асан Р.Раштай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Ардчилсан нам үнд­сэндээ нам, эвсэл, бие дааг­чид­тай хамтарч Засгийн газар байгуулах тухай хэ­лэл­цээр хийгдэж байна. Та­ны хувьд энэ алхмыг хэр зөв зүйтэй шийдэл гэж бодож байна?

-Засгийн эрх, ард түм­нийхээ сонголтоор нэг тий­шээ түргэн шийдэгдээсэй л гэж бодож байна.

Наадмын маргааш намар гэдэг шүү дээ. Удахгүй есдүгээр сарын нэгэн болж, хичээл эхэлнэ. Тэгээд л Богд уулан дээгүүр манан татаж эхэлнэ дээ. Тиймээс улсынхаа ажлыг хурдасгаж, эрх шилжүүлэх ажлаа түргэвчлэх хэрэгтэй. Хүн хэлээрээ, мал хөлөөрөө гэдэг хуулийн дагуу асуудлаа шийдэх ёстой.

-Өөрсдийнхөө санаанд нийцүүлж яам, Тамгын газруудаа хувааж авах,  хамтрах гээд байгаа нь ард түмний сонголтоор наймаалцаж байгаа хэрэг юм биш үү?

-Засгийн газар байгуулах асуудал нэлээд удаан яриг­даж байна. Мэдээж ярилцаж, тохиролцох нь ойл­гомжтой. Засгийн газ­рыг бүрдүүлнэ гэдэг нь бү­тэц, бүрэлдэхүүний тухай асуудал. Тухайлбал, хэдэн яам байх вэ, хэн хэнийг аль намаас тавих вэ гэх зэргээр шийднэ. Тиймээс яг наймаалцаж буй хэрэг биш. Цаашид ажлаа сайн явуулахын тулд тохиролцох л ёстой.

-Гэхдээ МАН-аас бусад­тай нь хэлэлцээрийн ши­рээний ард сууж байгааг та хэрхэн дүгнэж байгаа бол?

-МАН-тай хэлэлцээрийн асуудлыг огт ярилцахгүй бай­на гэдэг байж боломгүй зүйл. АН, МАН хоёр адилхан олон суудал авсан. Түүний зэрэгцээ бүгд ухаантай хүмүүс юм хойно 90 жилийн түүхтэй, улстөрийн энэ том хүчнийг тоохгүй үлдээнэ гэдэг цаашдын улстөр, аливаа зүйлсийн өрнөлд хэр нөлөөлөх бол гэдгийг давхар бодсон байлгүй.

-МАН-тай Засгийн газ­рыг хамтарч байгуулах тухай яриа өрнөхгүй байгаа нь өнгөрсөн нэгдүгээр сард тарсан хамтарсан засагтай холбоотой юм биш үү. Үх­рийн сүүлэн дээр хутга гэ­дэг шиг АН гэнэт Засгийн газраас гарч, сөрөг хүчин болсон биз дээ?

-Манай нам өнгөрсөн 2008 оны сонгуулийн үр дүнгээр олонх болсон. Гэхдээ улс орныхоо хөгжлийг урдаа тавьж, өгөөмөр загнасан. Тэр үеийг санах л хэрэгтэй.

-Хариу нэхсэн тус шиг сонсогдож байх чинь?

-Заавал хариу барь гэж байгаа юм биш. Хамтарч байх үед МАНАН гэх зэр­гээр янз бүрийн нэр, хоч өгч байсан. Улсынхаа төлөө одоо эвсэхэд юу нь болохгүй гэж. Яах вэ дээ, АН, МАН л байна биз.

-Гэхдээ МАН-аас нэг л жийрхээд байх шиг ха­раг­даад байх юм. Бусад нам, эвсэлтэй л эвсэх сонир­холтой байгаа юм биш үү?

-Тийм байх л даа. Мэдээж бүхий л боломжийг ашиглах гэж л оролдож байгаа байлгүй.

-Магадгүй МАНАН-г сар­ниулъя гэж хүчтэй дуу­гар­сан “Шударга ёс” эвсэл хэтэрхий хүчтэй сөрөг хү­чин болчихно гэдгээс эмээ­гээд байгаа юм болов уу?

-Миний хувьд тэдний дунд орж, хананы цаана яг юу  яригдаж байгааг мэдэхгүй юм. Бусдын л адил хэвлэл мэдээллийн хэ­рэгслээс чих тавин сонсож сууна шүү дээ.

-Удахгүй МАН-ын бага хурал болно. Энэ үеэр сонгуулийн үр дүнгийн асуудал яригдах байх. Таны хувьд сонгуульд нэр дэвшээгүй, хөндлөнгөөс харж байсны хувьд дүгнэлт хийж үзэв үү?

-Засгийн эрхийг барьж байсан нам эрх барьж чадахаа больчихлоо. Бага хурлын үеэр намын том дүгнэлт гарч таарна. Тодорхой шалт­гаанууд байлгүй яах вэ. Үүн дээр манай нам нэлээд бодитой дүгнэлт, шинжилгээ хийх хэрэгтэй.

-Мэдээж намын даргын асуудал бас яригдах байх. Танд “Тэр л намын даргаар сонгогдох байх” гэсэн бодол байгаа байх?

-Тэр нэрийг хэлэх арай л эрт юм уу даа.

-Гарах хүсэлтээ өгөөгүй байхад нь Ц.Даваасүрэн ги­шүүнийг намаасаа хасч, шинэхэн гишүүн Х.Болор­чулуунд нэр дэвших эрх олгоогүй зэргээс МАН хоёр ч суудлаа алдсан. Тэгэхээр ялагдал хүлээсэн нэг шалт­гаан нь нэр дэвшигчдээ бу­руу сонгосноос болов уу?

-Тийм шалтгаан бий. Нэр дэвшигчдийнхээ сонголтыг төдийлөн  онож зөв хийгээ­гүй, алдаа гаргасан асуудал байгаа. Намын жагсаалтад бичигдсэн хүмүүс ч гэсэн асуудалтай л байсан байх.

-Жагсаалт гэдэг үндсэн­дээ зүүдэнд ч оромгүй явд­лын эх байсан юм биш үү. Тухайлбал “Шударга ёс” эвслээс жагсаалтаар орж ирсэн гишүүд олны анхаар­лыг маш их татаж байна шүү дээ?

-Намын жагсаалт гэдэг маань пропорциональ сис­тем шүү дээ. Бид Германы сис­темийг л дагаад явчихсан.

Би ч гэсэн анх зөв юм байна гэдэг байр суурьтай байсан. Уг нь бол нийт улсыг нэг тойрог гээд явсан бол илүү дээр байх байсан болов уу. Харамсалтай нь, тэгж чадсангүй. Пропорциональ систем гэдэг тэр “том дээ­вэр” дор  дутагдал  нууг­даж, орших боломж байдаг юм байна шүү дээ. Яах вэ, эмэг­тэйчүүдийн квот гээд, үндэсний цөөнх гэх зэр­гийг ярьвал зөв ч юм шиг харагддаг.

Гэхдээ сонгуулийн дараа эргээд харахад бид асуудалд бас л өнгөц хандсан байна. Сон­гуулийнхаа хуулийг цааш­­даа эрхээ авсан энэ их хурал авч үзэх байх.

-МАН олонх болж чадаа­гүй нь нэр дэвшигчдэдээ байв уу, намдаа байв уу?

-За яах вэ, нэр дэвшигч хүнээ зөв олоогүй зүйл бий. Дутуу тооцоо хийсэн гэх үү дээ. Гэхдээ энэ бол намын л асуудал. Мөн “тэртэй тэргүй манай намд өгдөг юм чинь” гэсэн байр сууринаас хандсан тал ч байгаа байх. Бид хүсэн хүлээсэн үр дүндээ хүрч ча­даагүй л болохоос биш олон түмэн МАН-д итгэл алдаагүй гэдгийг сонгуулийн дүн харуулсан. Ер нь л ялаг­далдаа нухацтай дүгнэлт хийх хэрэгтэй. Тэгж байж л бид 2016 оны сонгуулийн та­лаар ярина шүү дээ. Ирэх жил болох Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ч бэлтгэлтэй оролцох хэрэг­тэй.

-Та дөрвөн жил парла­ментад суугаад халаагаа өг­лөө. Эргээд харахад улстөр таны ялалт байгуулж байх үеийнхээс өөрчлөгдөж үү. Энэ удаагийн сонгууль олон шинэлэг зүйлтэй байсан шүү дээ?

-Сонгуулийн тухай хууль маань шинэ учраас маш олон өөрчлөлттэй байлаа. Мөн  тооллогын системд ав­то­­мат машин нэвтрүүллээ. Энэ машины тухайд ч жиг жуг ярианууд гарсан. Бас мөнгөөр “бороо орсон” гэх яриа ч бий. Өнгөрсөн 2008 оны сонгуульд ч мөнгө та­раах асуудал байсан л байх. Гэхдээ өнөөгийнх шиг хурцадмал зүйлийг би са­нахгүй байна.

Энэ удаагийн УИХ-д олон шинэ хүмүүс орж ирлээ. За­луучууд ихээр орж ирсэн нь их зөв. Залуучуудаа дэм­жих ёстой гэдэг утгаар нь харвал зөв алхам. Гэхдээ нөгөө та­лаас нь харвал хашир турш­лага гэдэг зүйл бас л хэ­рэгтэй.

Өөрөөр хэлбэл, дунд үеийнхэн их байвал тө­рийн тогтвортой байдал, уламжлалт чанар, түүний ши­нэчлэлтэд хэрэгтэй гэж би бодож явдаг юм.

Эх сурвалж: “Өглөөний сонин”