“Тариалан эрхлэх сан” худалдаж авсан буудайгаа хогийн цэг дээр хаяж байна
Дархан-Уул аймгийн “Дархан” гурил тэжээлийн үйлдвэрийн улаан буудай хадгалдаг элеватор өнгөрөгч хоёрдугаар сард дэлбэрсэн билээ. Элеватор гэдэг нь гучин метр өндөртэй, зургаан метрийн диамтертэй циллиндр хэлбэрийн байгууламж юм. Ийм байгууламж гурилын үйлдвэр бүрт байдаг аж. Элеватор нь улаан буудайг хөргөх, сэлгэх үйл ажиллагаатай юм билээ. Улаан буудай удаан хадгалахаар халж тэлдэг бөгөөд элеватороо зад татсан юмсанж.
Мөн 134 дугаартай будаа хадгалах байгууламжид ийм нөхцөл байдал үүсээд байсан билээ. Энэ удаагийн сурвалжлагаараа Дархан-Уул аймгийн нэгдүгээр багийн нутаг дэвсгэрт байрлах “Дархан гурил”, тэжээлийн үйлдвэрээр ороод гарав. Утаа май савсан, хашаагаар нэг тараасан будаан дээр шувуу болоод иргэд овоорчихсон байлаа. Хэдэн үхэр хашааны хавиар эргэлдэн асгарсан будааг долоох аж.
Ажил тарсан болоод тэр үйлдвэрийн хашаа дээгүүр хэдэн халамцуу нөхөр будаа шуудайлан хашаа давуулан шидэж байгаа харагдана. Бодвол мал амьтанд өгөх гэж байгаа бололтой. Халсан будаа хав хар үнс болоод зогсохгүй яг нүүрс шиг дотроосоо шатан уугиж байгаа үзэгдэнэ. Хоёр нөхөр будааны галыг унтрааж дийлэхгүй тул хий дэмий л харан зогсож байв. Харин аймгийн Онцгой байдлын ажилчид эргүүл хийн галын аюулгүй байдалтай танилцаж байгаа аж.
Дархан-Уул аймгийн Засаг дарга Г.Эрдэнэбатын захирамжаар 10 гаруй мянган тонн улаан буудайг хаяж байгаа аж. Аймгийн төвөөс арав гаруй км зайд хогийн цэгт ил асгаж мал, амьтан хордож үхэх аюул нүүрлээд байгаа гэнэ. Таван мянган тонн хаягдал улаан буудайг малчид малдаа өгөхөөр авсаар байгаа аж. Анх Хүнс, хөдөө аж ахуйн яамны дэргэдэх “Тариалан эрхлэх сан” компаниудаас худалдаж авсан улаан буудайгаа Дарханы гурил, тэжээлийн үйлдвэрт хадгалуулж байсан аж. Дарханы гурил, тэжээлийн үйлдвэр тэрхүү улаан буудайг гэрээгээр хадгалж байсан юм байна.
Гэтэл Мэргэжлийн хяналтын газраас “Дарханы гурил, тэжээлийн үйлдвэр улаан буудайг хадгалах горимыг алдагдуулсан” гээд акт тавьсан аж. Үүгээр ч зогсохгүй шүүхийн шийдвэр гарч улаан буудайг устгахаар болсон юм байна. Улаан буудай халж дэлбэрэлт болсны дараагаар Дарханы гурил, тэжээлийн үйлдвэрийн нөөц болоод явчихсан аж. “Тариалан эрхлэх сан” улсын мөнгөөр улаан буудай худалдан авч хоёр жил хадгалаад ийнхүү хаяснаа ор тас нуусан байна. Нэн гайхалтай нь Дарханы гурил, тэжээлийн үйлдвэр хадгалалтын горим зөрсөн гэдэг үндэслэлээр буруутгагдан гурван тэрбум гаруй төгрөгийн өрөнд унажээ. Уг нь гэрээнд заасан хугацаандаа будаагаа аваагүй “Тариалан эрхлэх сан” буруутай баймаар.
“Атрын-3″ аян эхлэхдээ нэг тонн улаан буудайн урамшуулалд 80 мянган төгрөг өгч байсан. Сүүлдээ тавин мянган төгрөгөө луу унжсаар байгаа юм. Ерөнхийдөө бол “Атрын-3″ аян УИХ болоод Засгийн газрын гишүүдийн тариалангийн компаниудыг дэмжих бодлого болоод явчихсан юм. УИХ-ын гишүүдийн эзэмшдэг тариалангийн компаниуд шаардлага хангасан, хангаагүй улаан буудайгаа “Тариалан эрхлэх сан”-д шахдаг.
“Тариалан эрхлэх сан” компаниудын шахсан улаан буудайг хийх газраа олж ядна. Түүний тод жишээ бол “Дархан” гурил, тэжээлийн үйлвэрт дэлбэрсэн 10 мянган улаан буудай юм. Өдгөө “Тариалан эрхлэх сан” өнгөрсөн жилийн тэр их будаагаа
БНХАУ-д зарахаар ярьж байгаа юм байна. Тэгэхдээ хэдэн төгрөгөөр гээч. Газар тариалангийн компаниудаас авсан үнээрээ хятадуудад өгөх гэнэ. Тээврийн зардал, хадгалалт гээд улс бөөн алдагдал хүлээж байгаа юм.
“Тариалан эрхлэх сан” нэг тонн улаан буудайг 350 мянгаар худалдан авч тавин мянгын урамшуулал олгохоор болсон. Гэтэл одоо нэг тонн улаан буудайг 400 мянган төгрөгөөр хятадууд өгөх гэрээ яригдаж байгаа аж. Үүнээс доош бууж ч магадгүй. Өнгөрсөн жил гурил, тэжээлийн томоохон компаниуд нэг тонн улаан буудайг 200-250 мянган төгрөгөөр авсан. Үүнээс гадна ОХУ-аас нэг тонн улаан буудайг 250 мянган төгрөгөөр оруулаад ирсэн юмдаг. Тариалангийн компаниуд тариа хураах үеэр ОХУ-ын бодлого гэмээр их хэмжээний улаан буудай маш хямдаар ирсэн.
Нөгөөтэйгүүр тэр хямд улаан буудайг Монгол Улсын эрүүл хөрсөнд ургасан ургац чанар, болцын талаар гүйцдэггүй. Өнгөрсөн жил ОХУ-наас орж ирсэн улаан буудайг дөрөвдүгээр зэргийн тэжээлийн будаа гэж гоочилсон. Улаан буудайгаа гурилын үйлдвэрүүдэд зарж чадаагүй компаниудын гаргасан яриа л даа. Гэхдээ ОХУ-ын дөрөвдүгээр зэргийн улаан буудайд нам цохиулсан гэдэг нь өрөвдөлтэй.
Мянган жил тариа тарьсан хөрс шороотой Хятадын улаан буудайг гуч гаруй жилийн өмнө хөрсөндөө үр шигтгэсэн тариалангийн компаниуд улаан буудай гүйцэхгүй байна гэх юм. Сүржин уриа лоозонтой “Атрын-3″ аяны хүрээнд тарьсан улаан буудайгаа хүн малд аюултай хор болгоод хогийн цэг дээр хаяад байх ч гэж, даанч харамсмаар.
Т.ЦОГТ-ЭРДЭНЭ
Тус мэдээллийг бусад хэвлэл мэдээллийн байгууллага хуулбарлан нийтлэхийг ХАТУУ хориглоно.
ӨДРИЙН СОНИН-МЭДЭЭ.МН
URL:
