Нууц баримт №3: С.БАЯР: -Чи намайг байцаагаад байгаа юмуу, яагаад байгаа юм?

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгээд яах гэж цугласан юм? Чи хүн алуулчихаад, тэгээд энийгээ яриад суугаад байх юм уу, санал аваад суугаад байх юм уу?

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ НАМБАРЫН ЭНХБАЯРААС  УЛСЫН ИХ ХУРАЛД СУУДАЛТАЙ УЛС ТӨРИЙН НАМУУДЫН УДИРДЛАГАТАЙ ХИЙСЭН ЗӨВЛӨЛДӨХ УУЛЗАЛТЫН ТЭМДЭГЛЭЛ
2008 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдөр.                                                                            Улаанбаатар хот
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаяр Монгол Улсын Их Хуралд суудалтай улс төрийн намуудын удирдлагуудтай хийсэн Зөвлөлдөх уулзалт 2008 оны 7 дугаар сарын 05-ны өдрийн 16.45 цагт болов.
Зөвлөлдөх уулзалтыг Монгол улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нээж, удирдав.

ХЭЛЭЛЦСЭН НЬ:

Н.ЭНХБАЯР: -За ингээд өнөөдрийн ярилцах асуудал, өчигдөрийн ярьж тохирсоныхоо дагуу энд улс төрийн намууд маань өөрсдийнхөө санаа бодлыг нэгтгэж, нэгдсэн нэг тодорхой байр суурь дээр эргэж бүгдээрээ ярилцая гэсэн байгаа. Ингээд та бүхнийхээ саналыг сонсоё. Товчхон, товчхон хэлэлцээд явчих уу даа. ИнгээдОтгонбаярдаргаасэхлээдявчихуудаа.
Ё.ОТГОНБАЯР: -За. Улстөрийн намуудынтөлөөлөлөнөөдөр 12.00 цагаас уулзсанбайгаа. Өдрийнуулзалтынтухайтовчхонмэдээлэлхийчихүү?
Н.ЭНХБАЯР: -За.

М.ЭНХСАЙХАН: -Тэгье, тэгье.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгьеээ, тэгье.

Ё.ОТГОНБАЯР: -За, яахав би нэг их тайлагнаж яриад яахав. Бид эцэстээ бол гурван зүйл дээр харилцан ойлголцсон. Нэгдүгээрт, Сонгуулийн ерөнхий хорооноос тодорхой асуултууд асуух шаардлага байна. Тэдний зүгээс авч байсан зарим ажил нь сонгуулийн үр дүнд нөлөөлөх нөлөөлөл үзүүлсэн байж болзошгүй гэж зарим хүмүүс өөрийнхөө байр сууриа илэрхийлсэн. Тэгээд тэр дагуу нь асуулт асуух нь зүйтэй юм гэдэг ийм урьдчилсан тохиролцоонд хүрсэн.
Хоёрдугаарт, сонгуулийн тойрог, хэсгийн хороодод ажиллаж байсан хүмүүсээс нөлөөлөлд автсан  байж болзошгүй гэсэн ийм байр суурийг бусад намууд илэрхийлсэн учраас дараа нь тодорхой шийдэлд хүрч, дахин санал тоолох юм уу, ард түмний санал хураалт явуулах тохиолдолд тойрог, хэсгийн хорооны бүрэлдэхүүнийг өөрчлөх тийм зарчим баримтлах ёстой гэж ингэж харилцан ойлголцсон.
За, тойргуудын хувьд болвол Ардчилсан нам байгаагүй учраас бүгдийг нь нэгтгэж, одоо маргаантай байнаа гэжүзсэн тойргуудыг бүгдийг нь нэгтгэх бүрэн бололцоо алга байна. Зүгээр уулзалтанд оролцсон намуудаас  болвол тойрог тойргууд дээр гарсан, өөр өөрсдийнхөө үзэж байгаа будилаан гарсан, маргаантай гэж байгаа тойргуудаа нэрлэсэн. Тэгэхдээ тойргууд бүрэн хэмжээгээр бас  байж чадахгүй байна. “Хөдөө орон нутгаас нэр дэвшсэн хүмүүс бүрэн ирж гүйцээгүй байна” гэсэн ийм зүйлийг харилцан ярилцаад. Нам, нам дээрээ бас эргэж энэ гомдлуудаа эргэж шүүе, одоо аль нь ноцтой гэж үзэх юм гэсэн ийм байдлаар эргэж нэг тойргуудаа эргэж ярилцъя гээд, ийм л гурван тохиролцоонд хүрсэн.
Миний хэлсэн дээр нэмж хэлэх хүмүүс байвал хэлнэ биз дээ, би бол өөрийнхөө ойлгосноор энэ гурван зүйлийг товч түүвэрлэн хэлж байна.
Ер нь нөлөөлөл орсон байна гэж үзэж байгаа учраас дахин тооллого, санал хураалталь нь ч явсан тохиолдолд хариуцлагыг үүрнэ гэсэн нэгдүгээрт. Урд нь бол  яахав нөгөө тойргуудаа нэгтгэж амьжаагүй учраас…
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Зөрчилтэй саналуудаа.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Тийм. Нам дотроо дахин юу яагаад.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Олон гомдол байна. Гомдол болгон дээр тодорхой зөрчил будилаан гарсан. Гэрчтэй, баримттайгаа байгаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энд яг бүр нэг бичиг нь байна. СЕХ-ны даргын нь энийг ингээд ав аа, саналыг нь ав гээд ингээд бүр явуулж байсан бичиг нь энэ байна. Өнөөдөр миний ард түмэн ингэж бичиж байна. Цаана нь чадахгүй өчнөөн байгаа шүү дээ. Яагаад ингэж байгаа юм бэ? Танар ч юу юм бэ, Ерөнхий сайд аа? Цагдаа чинь буудсан байна шүү! Өөрт чинь хэлэхгүйбайж магадгүй, нууж байж магадгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Цагдаа галт зэвсэг хэрэглээгүй гээд хурал дээр мэдэгдээд байна лээ шүү дээ. Ямар учиртай юм бэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Яалаа гэж, тийм юм байхгүй. Наадах чинь хэлж болно оо, би мэдэж байна. Түрүүчээсээ гарсан нь ирээд, уулзаад зовлон, жаргалаа ярьж байна. Би “Ард” кино театрын үүдэн дээр байж байсан чинь гэв гэнэт аваачаад…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Цагдаа нь дуудаж аваачаад уу?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм. Тэр хорьдог юмандаа хийчихээд, тэлээгийн нь нэг тийшээ сугалж шидээд, түрийвчийг нь ийшээ шидээд, ингээд хоёр хонуулчихаад, маргааш нь ганц хоёр юм асуугаад явуулсан. Явуулахад нь би түрийвчээ авна, би тийм юмаа авна гэсэн чинь, битгий олон юм хуцаад бай, яв гэсэн. Би “Ард”-¬ын үүдэн дээр зүв зүгээр яаж байтал намайг барьж авсан гэж байна шүү дээ.
Яаж байгаа юм? Тэнд хяналт байсан юм уу, байхгүй юм уу, эсвэл ингээрэй гэсэн юм уу? Нэг сайн айлгаадахаарай гэсэн юм уу? Эсвэл та нар мэдэхгүй байгаа юм уу, ийм байдлаа.
Үнэхээр хэлэх үг олдохгүй байна шүү дээ. 16 настай хүүхдийг хойноос нь булчинг нь зад буудаад хаячихсан, одоо Гэмтлийн эмнэлэгт хэвтэж байна. Хойноос нь шүү! Буудагдсан хүмүүс дандаа нуруунаасаа юм байна лээ шүү дээ . Ер нь дагзнаасаа, энэ нь зад буудагдсан байна лээ. Урд талааснь ирээд, эсэргүүцсэн бол урд талаас нь буудсан байж таарна шүү дээ. Би тэр танай Хууль зүйн сайдынтелевизээр ярьж байгааг харсан Ерөнхий сайдаа . Иргэд хоорондоо хөөцөлдөж буудалцсан шиг байна, хоёр хүн гэж хэлж байсан. Гэтэл аль хэдийнэ тэр чинь Госпиталь, 1 дүгээр эмнэлэг, Гэмтэл дээр очоод хэд хэдэн хүн нас барчихсан байсан. Яагаад ингэж дарж байгаа юм, яагаад нууж байгаа юм, мэдсээр байж?
С.БАЯР: -Чи намайг байцаагаад байгаа юмуу, яагаад байгаа юм?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгж байна.
С.БАЯР: -Аан?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгж байна. Үүнээс ч өөр газар дахиад байцаана.
С.БАЯР: -Тэгээрэй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм, тэгнэ.
С.БАЯР: -Энэ дээр бол ярих юм аа ярья.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгнэ.
С.БАЯР: -Чи тэр байцаадаг газраа байцаа за.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энэ чинь тэгээд яах газар юм, яах гэж энд цугласан юм?
С.БАЯР: -Чамд энд ирж зандруулж байдаг газар биш.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгээд яах гэж цугласан юм? Чи хүн алуулчихаад, тэгээд энийгээ яриад суугаад байх юм уу, санал аваад суугаад байх юм уу?
С.БАЯР: -Чи наадахаа шалгуул. Энд хэлсэн үг чинь бүгдээрээ хариуцлагатай шүү!
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хариуцлагатай. Та нарынх бас хариуцлагатай биз?
С.БАЯР: -Хариуцлагатай.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Аан. Цагдаа чинь хийсэн байвал хариуцлагатай биз?
Хуулийн хариуцлага хүлээнэ биз?
С.БАЯР: -Хүлээнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -За тэгвэл ойлгомжтой.
С.БАЯР: -Тийм, хүлээнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгвэл өөр хэрэг.
С.БАЯР: -Энэ сэдвээ хаачихъя. Хариуцлагатай гэдгийг би чамд дахиад хэлье, за юу. Чи улс төрийн намууд нөхцөл байдлаас гарах юмыг битгий ингэж үймүүлэх гээд бай. Чи тойрог дээрээ унасан байж болно, чамд болвол хамаагүй байж болно.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Үгүй ээ, чи өөрөө битгий балайраад бай чи. Миний гарсан, гараагүй тэнд хамаа байхгүй.
С.БАЯР: -Тэгэхээр хариуцлага хүлээнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Би гарсан ч байсан болно, гараагүй ч байсан болно.
С.БАЯР: -Дорлиг оо, би хариуцлага хүлээнэ за юу.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Ажлаахийххэрэгтэй.
С.БАЯР: -Одоосэдэврүүгээоръё, тиймээ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Битгий өөр юм руу оруулаад бай. Эхлээд хүн аминыхаа асуудлыгярья.
С.БАЯР: -Тэрнийгчимэддэгюмуу?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хүнаминыхааасуудлыгярья.
С.БАЯР: -Чияажмэддэгюм?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Битэрардтүмнийчиньнэгхэсэг, ирээдуулзажбайна.
С.БАЯР: -Чияажмэддэгюм?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Ирээдуулзажбайна.
С.БАЯР: -Прокурорүзэжбайгааюмыгчияажмэдээлэлавдагюмбэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Өөрөөирээдуулзаж байна, ойлгож байнауу ? Өөрөө
ирээдуулзажбайна.
С.БАЯР: -Түүнийгчиньиргэнтогтоодогюмбиш.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Аан. Тэгдэгюмуу?
С.БАЯР: -Хуулийн дагуу Прокурор тогтоодог юм. Прокурорруу шилжүүлсэн. Дүгнэлтийгньхаръя.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Аантэгдэгюмуу, бимэдэхгүй. Тиймүү?
С.БАЯР: -Тийм.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Иргэнхамаабайдаггүйюмуу?
С.БАЯР: -Тэгээдлэндоржирээдлагсраад… Д.ДОРЛИГЖАВ: -Иргэнхамаабайдаггүйюмбайна, тиймүү?
С.БАЯР: -Чи оролцвол оролц, боливол боль л доо. Хэн чамайг энд байлгаад байгааюмбэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Битгийолон юм яриад бай, чамаар заалгахгүй, байх ёстой байжбайна.
С.БАЯР: -Оржирчихээдагсраад…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Байхёстойболоодбайжбайна.
С.БАЯР: -Хариуцлага надаас асуух гэж байгаа бол чамтай, чамгүй хариуцлагаахүлээнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Яажхүн тайванбайхюмбэ, чи 4 хүнийгбуудаж алчихаад, яажтайванбайгаадбайгааюмтанар. Хүүхдийгчиньалсанболяахюм, чи!
С.БАЯР: -Тайванбайхадиххэцүүбайна.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Харинтиймөдөр, шөнөгүйлайжбайнашүүдээ.
С.БАЯР: -Дорлигжаваа, тайванбайхадиххэцүүбайна.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Нэглодоотогтоохгэжбайна.
С.БАЯР: -Бүхийлчадлаараатайванбайхыгхичээжбайна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хүнийзовлонгөөрдээрээаваадхарлдаа, танар.
С.БАЯР: -Чи бүгдийг нь дааж чаддаг, бусаднь бүүр нэг сэтгэлгүй хүмүүсшиг битгийингэ, Дорлигжаваа!
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Харин ёстой тэгж яривалхэн нь хариуцлагаас мултрах гээд байна.
С.БАЯР: -Хариуцлагын тухай болволэнэ уулзалтдээр би дахин давтан хэлье, тиймээ . Засгийн газрын үйл ажиллагаатай, миний үйл ажиллагаатай холбоотойюмбайвалбихариуцлагахүлээе, тиймээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Би мэдэхгүй, Ерөнхий сайд нь үүрэг өгсөн юм уу , тэр АюулгүйнЗөвлөлчиньүүрэгөгсөнюмуу? үүрэгөгсөнбайна.
С.БАЯР: -Түүнийг энд тогтоохгүй. Улс төрийн намуудын уулзалт дээр тогтоогоод байх ч юм биш. Чи зүгээр болж байгаа уулзалтыг битгий үймүүлэх гээд байлдаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Би шаардлагаа л тавьж байна.
С.БАЯР: -Битгийүймүүлээдбай.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Би шаардлагаа тавьж байна. Уучлаарай, үймүүлж байгаа юм
биш. Бихүний амь нэхэж шаардлага тавьж байна.
С.БАЯР: -Чи тойрог дээрээ унасан байнауу, яасан байна уунягталъя л даа. Д.ДОРЛИГЖАВ: -Минийтойрогэндпадлийбайхгүй. С.БАЯР: -ЧиУвсынюмтавихгэжбайгааболхамааалга, тавьлдаа. Д.ДОРЛИГЖАВ: -ЭндУвсынтойрогхамаабайхгүйээ, ойлгожбайнауу? С.БАЯР: -Нэглихууртайамьтаноржирээдлхоёрөдөрхүнзагнажбайдаг. Д.ДОРЛИГЖАВ: -Харинэнэчиньтайванбайхшалтгааналга. С.БАЯР: -Аан? Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тайванбайхшалтгааналганааначинь. С.БАЯР: -Чидогдолчихсонлбайналдаа. Д.ДОРЛИГЖАВ: -Аан? С.БАЯР: -Догдолчихсонлбайна. Д.ДОРЛИГЖАВ: -Танаряажтиймтайванхандаадбайгааюм. С.БАЯР: -Тайванбайхадхэцүүбайна. Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгээд?
С.БАЯР: -Хэцүү байна, Дорлигжав аа? Тэгэхдээ өнөөдрийн бидний ярьж байгааяриа болхариуцлагынтухайчбидярихёстой. Цаашдаа яах вэ гэдэг гол ярина, тиймээ? Орж ирээдчи яагаадтэр хүнийгбуудсанюм, энэ яажбайгаа юм, энэюуюм, энэ ямар яриа юм бэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Шаардлага. С.БАЯР: -Хэнбуудсанюм? Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хариуцлагагэжбайгааболтанарлхариуцлагахүлээнэ. С.БАЯР: -Мэдээжойлгомжтойшүүдээ. Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хэнчиньүүрэгөгсөнюм, түүнийгэээхэлжярья! С.БАЯР: -Чибайцаагчюмуу, юуюмбэ? Д.ДОРЛИГЖАВ: -Түүнийгээлэхэлжярьягэжбайна. С.БАЯР: -Чибитгийсолиороодбай! Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэрчиньтэгээдяадагюм? Н.ЭНХБАЯР: -ТэрПрокурорынхяналтадхийгдэжбайгааюмаа.

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Танарюуюм?
С.БАЯР: -Юу, ямар гавъяа байгуулчихаад чи энд ирж дуугаа өндөрсгөөд байгааюм?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэр телевизээр харлаашүү дээ. Юу, ямаргавъяа гэж. Би
чиний өмнөэнэ нийгмийн төлөө зүггээдирсэн юм, за юу. Сүүдэрт хэвтэж байгаагүй. Одоо ч зүтгэнэ, за юу. Тэр миний гарсан, гараагүй хамаа байхгүй. Би намынхаа батлахыгтавьжбайгаад, иргэнийхээхувьдявна, заюу.
С.БАЯР: -Чи сонгуульд нэг өрсөлдөөд яг нэг удаа ч гэсэн гараад ирэхийг бодоочдээ, Дорлигоо?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм. Иргэнийхувьдявназаюу. Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -ЗаДорлигоо, одоотайвшир, тайвшир. Н.ЭНХБАЯР: -Тайвшир. Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Одоотайвширчих. Хэрэггүйшүүдээ. С.БАЯР: -Агсагнаадямаручиртайюмбэ? Н.ЭНХБАЯР: -Цагдааэнэхэргийгүйлдсэнүү, үгүйюугэдэг…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Та нар телевизээр гаргаж байгааг хар л даа. Би өчигдөр хэлсэн, дахиад харсан. Шуурхай мэдээ гэчихээд 3 хоногийн өмнө явуулж байсан юмааингээдлморинхууршатчихсантухайяриадбайхюм. Тэр 4 хүний тухай юуч ярьж өгөхгүй юм байна шүү дээ. Яагаад тэр хүний хүүхдийг хойноос нь хөөгөөд буудчихав, яав ийв гээд очоод асууж байгаа юм алга байна шүү дээ. Яагаад морин хуур шатчихав гээд байх юм. Монголчууд түүнийг чиньөөрөө бүтээчихдэгюмаа. Бүгээсэн юм, саяхан бүтээсэн юм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -2 сая төгрөгийн үнэтэйгэсэн шүү дээ. Та юу яриад байгааюм.
С.БАЯР: -Ерөнхийлөгч өө, тэгээд энэ юмыг улс төрийн намууд энд цуглаад гарахгарцааярьжбайгаа болгарахгарцааярья, хэн нэг нь орж ирээд тиймээ? Ерөнхийлөгчийн зохион байгуулж байгаа уулзалтаас би ингээд хаяад явчихаж болохгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тиймээ, тийм. Баярдаргаааодоожаахан…
С.БАЯР: -Орж ирээд хуруугаа гозгонуулаад, агсам тавиад байх юм. Үүнийг удаадараа тэвчинэ гэхэд хэцүүбайна. Хэн нь хэн болчихоод байцаалт хийгээд байгааюм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тиймээ, тийм. Одоожааханажилхэрэгярья, тэгэхүү?
С.БАЯР: -Хариуцлагынтухайайлтгүй, Дорлигжаваа!
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ойлгожбайна л даа. Өөрийн чинь уур уцаар зовлонг
ойлгож байна. Тэгэхдээхэрүүлээр юмандхүрэхгүйшүүдээ. Тэгээд л ойлгоод, би
нэгдэхөдөрюмбосгоно. Чинэгдэхөдөрюмбосголдоо.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Баяраа, бинамынхааүнэмлэхийгөгчихнөзаюу. Дахижтэр тойрогдээрасуудалгаргахгүйгэжхэлчихээдявнашүү.
С.БАЯР: -Энэболчинийасуудал.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм. Би тэртээ тэргүй Увсаар чамтай чамгүй яваадирсэн юм. Би урьд нь тэгж гоншигнож байгаа ч үгүй. Тэгж ярихюмболтанай намынхан өөрсдөө сайн дураараа хэсгийн хороо байгуулаад, санал авчихсан байна билээ. Бүр өөрсдөөхайрцагхийгээдшүү.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Дорлигоо, энэолон хоногярьжбайгааюмчиньодоо тэрийгээнэгтийшньболгочихъё, тэгэхүү?
С.БАЯР: -Энэ олонтойрог дээрбайгаа асуудлыг шийдвэл шийдье. Улс төрийн намууд үүнийг тойрч яривал ярья. МАХН үүнд бэлэн байна. Ийм уулзалтыг далимдуулаадхэн нэгэн хүн бухимдлаа тайлж байдаг, хэн нэгэн хүн дураараадургижбайдагиймюмбайжтаарахгүйшүүдээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Уучлаарай, харин бухимдаагүйшүү, бидураараа дургиагүй шүү.
С.БАЯР: -Хариуцлагын тухай бол тэртээ тэргүй Дорлигжав, Баяр хоёр тохирсонуу, тохироогүй, тэрчиньхариуцлагынасуудалтавигдахёстой.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Харин миний ярьж байгаа бага байна л гэж бодоорой. Хүмүүсөшөөилүүихюмнэхнэ.
С.БАЯР: -Түүнээсбишбитүү хатууюм айлгаадл, бихөдөлнө, би босно, би нэгдэхээстэгнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Забихөдлөхгүй, босохгүйзаюу.
С.БАЯР: -Үгүйээ, чинийасуудалшүүдээ. Босно уу, суунауу чинийласуудал шүүдээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Минийласуудал.
С.БАЯР: -Түүгээрээ нэг их гайхуулаад л, энд нэг хуурай агсам тавиад байх хэрэгбайхгүй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм. Чи Ерөнхий сайд гэж суучихаад, чи ард түмнээ
буудажхаячихаад, тэгээдчиюундньбухимдаадбайгааюмгээдбайхюм.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -За одоо боль, боль. Бүхлхүнсанаань зовоод, бүгд л даралт ихсээд, тэгээд үүнийг яаж эзнийг нь олох вэ , Прокурорт шилжүүлээд, Прокурор нь…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Галдаапрокурородоомөрдөжбайгаабиздээ?
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм, одоомөрдөжбайгаа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгвэлтүүнийгньхаръялдаа.
С.БАЯР: -Прокурор тогтоогоогү й байхад Дорлигжав гэж ийм нөхөр хаанаас, яажтогтоодогбайнааа?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Яахвэ, Баярдаргааа! Басяажтогтоодгийгньболношүү дээ. Түүнийгньтэгээдорхичихгүйюудаа.
С.БАЯР: -Чияажтогтоодогюм?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Хэрүүлболгоодяахвэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Танаравчүзэхгүйбайнашүүдээ. Танартэртелевизээхар лдаа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Одоотелевизтэртээтэргүй ингээдтавигдажбайгааюм
чиньнөгөөдөхньбасяриадлэхэлнэшүүдээ.
С.БАЯР: -Хүнийгуурладгаарааайлганагэжбайхгүйшүүдээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Чамайгайлгахгэсэнюмбиш.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Битгийтүүнийгярь. Хүнтүүгээрхууртахчүгүй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Айлгахшаардлагабайхгүй. Ямархүүхэдтогложбайгаабиш.
С.БАЯР: -Тэгээдэндорж ирээдби хэддэхудаагааингүүлжбайхёстойюм бэ? Тэвчээдлсуугаадбайна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Чиэнэбайдлаараа…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Баяр дарга аа, таныг Ерөнхий сайд болохоор чинь л хэлээдбайхшигбайналдаа. Битгийойрхонхүлээжав, бухимдалтайбол…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Ямар ч байсан Аюулгүйн Зөвлөл, бид нар цөм л орчихсон, хэзээчингэжбоддоггүйшүү.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Одооажлааярья.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Цагдаагийналбадуудорсонюмбишбайгаадаа.
Н.ЭНХБАЯР: -Тэрасуудлыгпрокурормөрдөнбайцаахажилявуулжбайгаа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Түүнийг л сайн нягтлах хэрэгтэй, тийм ээ?
Н.ЭНХБАЯР: -Түүнийг нь ил тод, шударга, хуулийн хүрээнд явуулах ёстой үүрэг даалгавар өгчихсөн байгаа . Миний ойлгож байгаагаар хөндлөнгийн ямар хяналт байж болох юм, түүнийг та бүхэн маань хуулийн хүрээнд хяналтыг бас тавьж болно.
С.БАЯР: -Ерөнхийлөгч өө , ингэж болмоор байгаа юм. Би зориуд цагдаагийн байгууллагаас хамтраад юм хийе гэхээр ядаж уулзалтад ирэхгүй. Жишээлбэл тэр баривчлагдсан, цагдан хоригдсон хүмүүс дээр эдгээр хүмүүс дээр хичнээн хугацаанд, ямар хүмүүс очсон. Би өнөөдөр Хууль зүйн сайдаас хүсч байгаа. Тэр олон улсын байгууллагыг оруулаач. “Аmnestу International” гэж бий. Тэгээд нөгөө юу билээ? “World Vision” эд нараас хүмүүсийг авч үзүүл, харуул. Хориод байгууллага байна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Уучлаарай, “World Vision” гэдэг чинь яадаг юм бэ?
М.ЭНХСАЙХАН: -Гадныхан их оролцуулаад байх шаардлагагүй л юм байгаа юм уг нь.
С.БАЯР: -Түүнийг би чамд тайлбарлаад яах вэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Яагаад асууж болдоггүй юм бэ?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Баяр дарга аа, энэ ардчилсан намынхан өөрсдөө очиж харж болдоггүй юм уу?
С.БАЯР: -Зөндөө л яваад байгаа шүү дээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгээд ямар юм яриад байгаа юм.
Д.ДОРЛИГЖАВ: – “World Vision” гэдэг чинь хөдөө машин унасан хүмүүс байна, үнэн. Бүгд цалинтай юм , бүгд танай намын ажилтнууд болчихсон хүмүүс байна.

Н.ЭНХБАЯР: -За, за.
М.ЭНХСАЙХАН: -Үгүй ээ, ер нь гаднынхныг оролцуулж яах юм бэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энд ямар жишээ оруулсныг би ойлгоогүй шүү!
С.БАЯР: -Танаймашинунаадявжбайгаахүмүүсгэжямархүмүүсбайгааюм?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тийм ээ, шал дэмий л юм. Хэдэн монгол бие биенээ гөвжөгчбайналгэжхэлнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Танайнамын ухуулагчтайхэдэнажилтнуудбайна. Манай зөвлөлийн гишүүн Гүндалай камертай очиж тэр цагдаагийн ажилтнууд болон
тэндээсгарчбайгаахүмүүсийнбичлэгхийсэн.
С.БАЯР: -Дорлигжаваа, чи хангалттай ярилаа. Би Ерөнхийлөгчидхандаад, улс төрийн намуудын дарга нартхандаад тодорхой санал тавьж байна. Чинаад бухимдлаадар! Бүр тодорхой санал тавьж байна. Баахан л юм асуугаад байх юм. Хамаа алга мөрдөн байцаах үйл ажиллагаанд хэн ч оролцох ёсгүй л дээ. Өнөөдөр Аюулгүйн Зөвлөл дээр илтгэсэн юманд мөрдөн байцаах ажиллагаанд Улсын Их Хурлын зарим гишүүд хөндлөнгөөс оролцох гэж оролдсон. Ийм байж таарахгүй. Тэр мөрдөн байцаах ажиллагааг зөв, буруу явжбайгаа гэжбайгаа бол үүнийг шалгах ажлыг албан ёсоорулс төрийн намууд холбогдох байгууллагад нь хандаад, хамаагүй Монголын цагдаа, прокурортоо итгэдэггүй юм бол гадныхныг олж ирье. Түүнээс мөрдөн байцаах байгууллага нь тогтоогоогүй, прокурор нь тогтоогоогүй байгаа юмыг “чи яагаад хүн алж байгаа юм” гэж ямар үндэслэлээр ингэж байгаа юм бэ? Наадах чинь болхариуцлагатайүгшүүдээ. Гүтгэлэгшүүдээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хүнбуудуулжүхсэнньүнэншүүдээ.
С.БАЯР: -Үгүй, ээ чи хүн үхсэн тухай яриагүй шүү дээ. Чи яагаад буудаж байгааюм, Засгийнгазаряагаадбуудажбайгааюмгэж.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хэн чинь үүрэг өгсөн юм л гэж асууна шүү дээ. Эсвэл дураарааингэдэгболчихсонюмуу?
С.БАЯР: -Чиасуужбайгааболбихариулахадбэлэнбайна.

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм.
С.БАЯР: -Доромжилжбайхадболволгонжийнжоогэжбихэлнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Юугэжойлгоноууойлголдоо. Биасуусаншүүдээ.
С.БАЯР: -Чамддоромжлуулаадсуужбайдагхүнгэжэндбайхгүй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Би танайх команд өгсөн юм уу, яасан гэж би асуусан шүү дээ. Эсвэлтэрхүмүүсчиньдураараадургисанюмуу?
С.БАЯР: -Тэгэхээрньгодүсрээдчамдилтгэжбайхёстойюмуу?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хэн мэддэгюм.
С.БАЯР: -Битгийсолиор, чи! Бүхюмыгтогтооно.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Чамайгбос, тонгойгэжхэлээгүйшүүдээ.
С.БАЯР: -Тийм, бүхюмыгтогтооно.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Очоод зүгээр хүмүүсээсюм асуухадбулаажавна гээд байгаабайхгүйюу.
С.БАЯР: -Чидуугүйбайжбайлдаа. Бисаналаахэлжбайна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэрчинь мөрдөн байцаалтбиш шүү дээ. Өөрөө бас л худлаамэдээлэлтэйсуужбайнашүүдээ.
С.БАЯР: -Элбэгдорждаргааа, энэтоварищаааятайханболгооч.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Товарищгэхюмбайхгүйээ.
С.БАЯР: -Ямаручиртайюмбэ?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Цагдаачиньхудлаамэдээлэлөгсөнбайнааа.
С.БАЯР: -Оржирээдлхуурайагсамтавиадбайхюм, ямаручиртайюм?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Дорлигжаваа , одоо жаахан тайван, зарчмын асуулт хариултаарявъя, битгийуурла.
Н.ЭНХБАЯР: -Затэр асуудлыг бид хоёр, гурван хоногийн өмнө ярьсан. Тэгээд прокурорын мөрдөн байцаах үйл ажиллагаанд шилжүүлчихсэн байгаа. Тэр үйл ажиллагаа явагдаж байгаа. Яг хэн буруутай гэдгийг хуулийнхаадагуу тогтоох ёстой. Харин түүн дээр мөрдөн байцаалт зөв явж байна, буруу явж байна гэсэн гомдол байгаа бол хуулийнхаа хүрээнд хяналт тавих ажлыг хэн ч гаргаж хийх ёстой, хийж болно.
Тийм учраас би түүнийг одоо энд та бүхэнд хэлчихье. Тэр саатуулагдаад, эрх ньзөрчигдөж байгаа гэж үзсэн асуудал байвал тэр дээр Олон улсын байгууллагууд, хүний эрхийн байгууллагуудыг очуулж үзүүлсэн гэж цагдаагийн байгууллагын нөхдүүд биднарт байнга танилцуулж байгаа. Дахиад нэмжочуул, явуул, танилцуул. Үнэхээр тийм, биөнөөдөр хүртэл Аюулгүй байдлын Зөвлөлдээр асуусан. Яагаад ийм яриа гараад байгаа юм бэ? Та нар бидэнд мэдээлэл өгөхдөө ерөөсөө ингэж байгаа, тэгжбайгаа, Улсын Их Хурлын гишүүд шалгаад явчихсан. Солонгошалгаад , Хүний эрхийн комиссынхон шалгаад ямар нэгэн гомдол гаргаагүй гэсэн яриа гараад, гэтэл та нар тайлбар тавьдаг. Тэгтэл ингээд байнга яваад байна. Эсвэл тодорхой хэсэг хүмүүс зохион байгуулалттай гаргаад байгаа сэдэв юм уу, эсвэлнэг , хоёр үйлдэл болчихоод тэр ньийм сэдэв болчихоод байгааюм уу? Та нарүүнийгээнададалбанёсоорхэлгэсэн. Ерөнхийлөгчөө, ерөөсөө тийм юм байхгүй, бидбатлан дааж хэлж байна гэж байгаа. Өчигдөр хүртэлГүндалайгишүүн, гурван…
З.ЭНХБОЛД: -Биочсонюм.
Н.ЭНХБАЯР: -Гурвантелевизийнсурвалжлагчнартайирсэн.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Чи очсон юм уу?
З.ЭНХБОЛД: -Ерөнхийлөгчөө, Мөрдөнбайцаахгазрынгадаа…

Н.ЭНХБАЯР: -Аахан.
З.ЭНХБОЛД: -17-гоос хорин хэдэн насны хориод хүүхэд, хүүхдүүд ньямар ч байсан 16-гаас доошгүй гадаа нь сууж байна. Энэ ямар учиртай хүмүүс вэ? гэхээр мөрдөн байцаалт явагдаж байна гэнэ, цагдаагийн байшин дотор орж ирсэн байна. Наадахыг чинь байшин гэдэггүй юмгэсэн . Батлан даалтад гаргах гэж байгаа гэсэн. Талыг нь гаргаад, талыгньгаргаагүй лбайнабилээ. Ямар учиртай, юуболоодбайнагэсэн.
Нэгдүгээрт, тэр хүмүүст өмгөөлөгчавах эрх олгоогүй байна. Хоёрдугаарт, ар гэрийнхэнд нь мэдэгдээгүй байсан. Үндсэн хуулийг уландаа гишгэсэнбайгаа. Тэр хүүхдүүд чулуу шидсэн байж магадгүй, цонх хагалсан байж магадгүй, байшин шатаасан байж магадгүй. Гэхдээ тэр үндсэн эрх нь онцгой байдлын үед ч гэсэн хязгаарлаж болохгүй гээд Үндсэн хуульд биччихсэн байгаа. Тэгээд нэг прокурорт 20 байцаагч оногдож байгаа юм . Нэг прокурор тэр 20 байцаагчийн юу хийж байгааг хянах ямар ч боломж алга. Прокурорын тоо нь хүрэхгүй байна. Хуулийн зөрчил гараагүй газар нэг ч алга. Зөрчил гаргаж байгаа хүн өөрийгөө би тийм зөрчил гаргасангэжхэзээчхэлдэггүй.
ТэгэхдээбиаргаядаадтэрАрвинбуудай, тэгээдахмадДагвасүрэнэднартта нарнаад хүмүүсийнхээ гадаа чиньхүүхдээ олохоо байчихсан 20-30 хүн зогсож байна. Манайхүнхаанабайгааньмэдэгдэхгүй, 3 хоножбайнагээд.
Нэгдүгээрт, Үндсэн хуулийн дагуунаад хүмүүсийнхээхүүхэдньхаана байгааг нь яг одоохэлж өг . Хоёрдугаарт , өмгөөлөгчавах эрхийгнь хангаж өг. Өмгөөлөгчгүйгээрмаш их байцаалт явуулсан. Энэ бол зүгээр л амьдрал дээр болоод байна. Энэ цагаан ордон руу ямар мэдээлэл өгүүлээд байгааг би мэднэ шүү. Тэр дор чиньэнэ хууль, онцгой байдлыг яажгажуудуулж байгааг очиж үзэхгүй бол мэдэх боломжгүйбайдагюм байна шүү дээ. Мөнх-Оргилын мэдээлэл маш гоё мэдээлэл байгаа. Цагдаа бүх юмыг нь номын дагуу хийсэн. Түүнээс хойш болж байгаа үйл явдал контрольгүй байна, хуульбайхгүйбайна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэрхүүхдүүдийгтамлаадбайнагэсэняасан?
З.ЭНХБОЛД: -Тэрийг, зүгээрочиходнэг хүүхэдфутболкоосөхөжхаруулах гээд байгаа юм, чимээгүй. Тэгээд Гүндалай очоод тэрний бичлэгийг авсан чинь бичлэг хийлээ гэж утсыг нь булааж авах гэж оролдожбайгаа юм л даа. Хажууд нь цагдаа зогсожбайгаа учраас тэр хүүхэдярьж чадахгүйбайгаа байхгүй юу. Мөрөө ингэхэд хүрэн болчихсон л байна билээ. Тэгээд хэзээ ингэсэн гэхээр очсон хойно нь бороохойдсон гэсэн. Чи гудамжиндзодолдсонюм бишүү гэсэнүгүй сүүлийнх шүүдээ, шинэбайгаабиздээ гэжбайсан. Тэнд байгаахүмүүсхажууднь цагдаа зогсож байгааюм чинь ярьдаггүйюм байна шүү дээ. Гарсан хойноо ярьдаг юм байна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Хоолунд, идэжуухнөхцөлүүдньямарбайгаавэ?
З.ЭНХБОЛД: -Байхгүй, усөгөөдл, хоёрзүсэмталхөгөөд…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Бүтэнөдөр юу ч өгөөгүй, маргаашнь нэгталх, жаахан тийм юмөгсөнгэжбайналээ.
М.ЭНХСАЙХАН: -Ерөнхийлөгчөө, биярихуу?
Н.ЭНХБАЯР: -За, Энхсайхан.
М.ЭНХСАЙХАН: -Бид нарт гурван төрлийн асуудал байна гэж бодогдож байна. Нэгдүгээрт, сонгуулиа яах гээд байгаа юм гэдэг асуудал. Хоёрдугаарт, сонгуулийн үр дүнгээс болсон жагсаал , цугла ан, эмх замбараагүй галдан шатаасан энийг тойрсон нэг асуудал байна хоёрдох асуудал нь.
Гуравдугаарт, онц байдал тогтоосны дараахь үйл явдлуудын асуудалгэж би дотроо дүгнэж бодож байна. Тэгээд хамгийн гол шалтгаан нь сонгуулийн асуудал гэж би ойлгоод байгаа. Өчигдрөөс хойш Лүндээжанцан дарга эрх зүй, эрх зүйн үндэс нь юу юм, сонгууль хүчингүй болох талаар зөндөөюм ярьсан. Лүндээжанцандаргааа?

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Аан?
М.ЭНХСАЙХАН: -Таны асуултыг тодруулъя. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн хуулийн 37-гийн 11-ийн 18-д “Сонгогчдын санал худалдан авахад чиглэсэнбусадаливааүйлажиллагааявуулахыгхориглоно” гэчихсэнбайна.

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгсэн, тэгсэн.
М.ЭНХСАЙХАН: -37-гийн 11-ийн 18-ыг Улсын Дээд шүүхийн 3 дугаар сард гаргасан тайлбараар юу гэж тайлбарласан бэ гэхээр “Сонгогчдын санал худалдан авахад чиглэсэн бусад аливаа үйлдэл, үйл ажиллагааг явуулахыг хориглосон зохицуулалтыг мөнгө, эд хөрөнгө өгөх, амлах, дамжуулах, зуучлах, аливаа ажил, үйлчилгээг төлбөргүй үзүүлэх зэрэг төрөл бүрийн арга хэлбэрээр сонгогчийнсанал өгөх эрхийг өөрийн сонирхолд нийцүүлж, тодорхойнэр дэвшигчид санал өгүүлэх зорилгоор явуулж буй бүхий л үйл ажиллагааг хамруулан ойлгоно” гэсэн байна.
Тэгэхээрфакт: МАХН 1.5 саяыг амласан уу, тараасан уу, хууль зөрчигдөж үү? Би Ардчилсан намыг тараасан эсэхийг мэдэхгүй, гэхдээ яриа өдүүлсэн нь Ардчилсан нам: 1.0 сая.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгэхдээ наадахчинь торгуулийнсанкцтай.

М.ЭНХСАЙХАН:-Өө.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Нэрдэвшигчийн 3-4 юмбайгаа.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Түүнээсөөр, өөр.
М.ЭНХСАЙХАН: -Санкцыг нь торгуулийн санкцтай гээд ингээд хууль зөрчөөдлбайдагболжбайнауу?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүйээ, хамгийннаадзахнь.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Ингээд луйвар хийгээд, хулгай хийсэн ч хүчингүй болох хуульдзаасанбайнашүүдээ.
З.ЭНХБОЛД: -Торгуулийнсанкцтайхэсэгнь 37-гийн 11-ийн 11 байгааюм.
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Тэр талбай дээрүймээн дэгдээсэн хүүхдүүдийг 5, 5 мянгантөгрөгөөрторгоодлтавьчиххэрэгтэйюмбайнашүүдээ.
М.ЭНХСАЙХАН: -Бияриагаадуусгачихъя.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Түүнийг яах юм?
М.ЭНХСАЙХАН: -Би яриагаа дуусгая. Сонгуулийн хууль зөрчигдсөн үйл ажиллагаа явсан байна гэдгийг хүлээн зөвшөөрч болохоор байна шүү дээ. Сонгуулийн хууль, Дээд шүүхийн тайлбарт аливаа мөнгө амлах, энэ бүх юмыг бүгдийгньхэлчихсэн. Фактньбайгааюу, байгаа.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: “Амлах” гэжюуюмбэ?
М.ЭНХСАЙХАН: -Байнааа. Таэнэөгүүлбэрээунш.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Хөтөлбөрөө тайлбарлалаа. Тэр чинь юун “но”-той юм?
Үүнийгингэжойлгоногээдтайлбарласан.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Танайхөтөлбөрдээрбайхгүйбайсаншүүдээ?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Байгаа шүү дээ.
М.ЭНХСАЙХАН: -Үгүйээ, үгүйтэртухайярихаабольё.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Сүүлдньнэмсэншүүдээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүй ээ, харин тэр нь Засгийн газрын хөтөлбөр л болно, өөрюмбайхгүй.
М.ЭНХСАЙХАН: -Хүлээж бай, хүлээж бай. Татэгжулстөр хийхгэжбайгаа болулстөрхий.
Н.ЭНХБАЯР: -Аль болохоор бүгдээрээ ойлголцоод, гарцаа хайх тал руугаа л бүхяриагаа чиглүүлмээр байна. Түүнээс эргэж буцаж, урьд өмнө болсон үйл явдлуудруугаадахинтаржмаргалдахмаягаарбиш.
М.ЭНХСАЙХАН: -Тийм, тийм. Би харин урьд нь ярьсан юмаа яриагүй. Бид сонгуулийнүр дүнг зөвшөөрч болохгүй гэдэг юмаа хэлчихсэн. Тэгэхдээ өчигдрөөс хойш эрх зүйн үндэс хайгаад байгаа юм, Баяр сайд аа? Эрх зүйн үндэс дээр сонгуулийн хууль дотор Сонгуулийн хуулийн 37-гийн 11-ийн 18-д:”Сонгогчдын санал худалдан авахад чиглэсэн бусад аливаа үйлдэл, үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно” гэчихээд үүнийгээДээд шүүхийн тайлбарласан тайлбардээр ахиад хэлье:”мөнгө, эд хөрөнгө өгөх, амлах, дамжуулах” гэдэгэнэ бүх юмнуудыг оруулчихсанбайна.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгсээн, тэгсэн.
М.ЭНХСАЙХАН: -Тийм, тэгсэн байна.

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгсэн.
М.ЭНХСАЙХАН: -Мэдэхгүй, би хоёр том намд хооронд нь хэрэлдүүлж байснаас хоёуланд нь хамаатгачихъя. Та нар амласан уу, амласан. Хууль зөрчигдөж үү, зөрчигдсөн байна. Энэ нь саналын юманд нөлөөлсөн үү, гарцаагүй нөлөөлсөн. Сонгуулийгбүхэлд нь хүчингүйболгох асуудал гарцаагүй. Үр дүнг хүлээнзөвшөөрччадахгүй. Биөөрюмтайхолбожярихгүйээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -НаадахыгчиньҮндсэнхуулийнцэцхариулна.
М.ЭНХСАЙХАН: -Биөөрюмтайхолбож ярихгүй. Тэгвэлөөр юмтайхолбож яриагүйзөндөөюмбайна. Бигурванбүлэгасуудалгэсэншүүдээ.
Хоёрдахьасуудал жагсаал, цуглаан, галданшатаасан гэмтүйлдэлхийсэн юмыг шалгах бүх намыг оролцуулаадУлсын Их Хурлын ажлын хэсэг байгуулах хэрэгтэй. Энэ парламентад суудалтай намуудыг оролцуулаад. Үүнийг мөрдөн шалгах хэрэгтэй. Ямар үйлдлүүд, хэн хэнээс хийсэн, хариуцлага байна уу гэдэг асуудлыг л эхлэж ярих хэрэгтэй. Би тийм санал тавьж байна. Гурав дахь нь тэр онц байдал тогтоосноос хойших үйл явдлуудыг цагдаа, прокурорынхон хяна. Бид нартэртээ тэргүй онц байдал цуцалсныдараа мэдээллүүд нэгтгэгдэжэхлэх байлгүйгэжбидотроободожбайна. Баярлалаа.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Юугнь шалгахкомиссоо? Онц байдал тогтоосоннь
зөвүү, бурууюу?
М.ЭНХСАЙХАН: -Юуболсныгнь.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Юу болсон гэдэг чинь тэгээд хуулийн байгууллага тогтоодогболохоосбишИхХурал, гишүүдгараадяажтогтоохюм?
М.ЭНХСАЙХАН: -Иймэрхүү юман дээр тогтоодог юм аа. Ийм юман дээр УлсынИхХурал…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Харинхуулийнхаа дагуу явж байнауу, үгүй юу гэдгийг ньхолбогдох…
М.ЭНХСАЙХАН: -УлсынИхХуралд, парламентадсуудалтайбайгаанамуудаас бүрдсэн ажлын хэсэг байгуулж, энэ болсон явдал дотор Засгийн газар үүргээ гүйцэтгэж чадсан уу, Их Хурал үүргээ гүйцэтгэжчадсануу, цагдаа, тагнуул үүргээ гүйцэтгэжчадсануу, юуболсонгэдэгдээрньүнэлэлт, дүгнэлтээөгсөн…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Нам, улстөрийнбайгууллагууд…
М.ЭНХСАЙХАН: -Ажлынхэсэгбайгуулахёстой.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ернь тэгээдэнэ асуудлууд, зөрчлүүд маань нэгл хэл амааололцохгүйбайнашүүдээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Яахав ярьж байна гэдэг чиньхэл амаа ололцохын бас нэг эхлэлбайхаа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Наадамболох гээд байдаг. Наадмаар биднар ингээд хэрэлдээд орчихвол юу болох вэ? Зөндөө л асуудал гарч байна шүү дээ. Сая би телевизээр харж байлаа л даа. Ямарнэгэн байдлаартэр нэг мэдрэл муутай хүүхдийг Магнайд мөнгө өгсөн болгох гээд л асуулт тавиад, тэгээд яасан юм, мөнгөө аваад яачихсан юм гэхээр нөгөөдөх нь “байхгүй” гэж байгаа юм. Мөнгөө яачихсан юм гэхээр хүнд өгчихсөн гэж байгаа юм. Тийм зохиомол, хуурамч зүйл (фальсификац) хийжболохгүйээ.
Баяр дарга цагдаа, хуулийн байгууллага шалгаж байгаа. Түүний дараа ярья гэж түрүүн хэлсэн шүү дээ. Би хувьдаа тэгж бодоод л амиа хамхиад л чимээгүй суужбайна . Тэгэхэдэнэ Засгийн газарөнөөдөр ганц телевиз ажиллуулаадл Магнайруу чихэх гээд байгаа юмуу , би зөвшөөрөхгүй, тэр хүүхдийг өмөөрнө. Яагаадгэвэл минийнүдэндээртэр хүүхэдбайсан. Далдуурхийсэнюмыгньцагдаа шалгадаг юмбайгаа биз. Би лямарчбайсаноройболоходтэрхүүхэдцуглааныг
тараахгэж гүйгээд, толгойгоо хага цохиулсныг би мэдэх юм. Тэгж байхад тийм
юм гаргаад л байх юм. Цагдаа тэр хүнийг өгсөн, өгөөгүйг нотолсон юм уу? Нэг мэдрэл муутай хүүхэд байна билээ л дээ . Өөрийнхөө малгайг барьчихсан, “Магнайг дэмжье” гэсэн шинэ малгай өмсчихсөн. Тэгвэл өөрийнхөө малгайг өглөөнөөс хойш бариад яваад байсанюм уу? Тийм барин тавин, за дээр нь Жаргалсайхан турхирсан болгох гээд бас дунд нь зургийг нь гаргаад л байх юм. Бастэгж болохгүйшүүдээ.
Би хуулийнхаахүр ээнд ажилласан. Сүхбаатар дүүргийн Засаг даргаас талбайд албанёсны цуглаан хийх зөвшөөрөл хүртэл өгсөн. Би бас тэнэг хүн биш шүү дээ, зөвшөөрлөө авсан. Цагдаагийн хэд хэдэн ажилтанд дөрөв хагас гэхэд тарахгүй бол болохгүй нь ээ гэдгийг нь хэлж байгаадби нийлж байгаадтараах гэжоролдсон.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Жаргалсайхаан, мөнолонярьжбайна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүй ээ, та нар телевизороор тийм юм гаргаад энэ хүмүүс чинь уурлаад, бухимдаад байна шүү дээ. Түүнийгээ болиоч дээ. Одоо телевизорыг нээхээр яах вэ би өөрийгөө өмгөөлж ярина, тэнд ярина, энд яринаингээдгурвалжинюм болно. Та нар яагаадтийм юм нээгээд байгааюм? Ард түмний бухимдлыг нийлж байгаад даръягэсэн болби хамт даралцмаар байна. Үүнийгцаашньард түмэндээбитгийиймюмхий, монголхүн биебиедээ гархүрдэгзарчмыгхэзээчзөвшөөрчболохгүй.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Харинтэгээдтүүнийгээлсайняриххэрэгтэйшүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгэхэдта нар телевизээртийм юм гаргаад заваараад байна шүү дээ. Хэлэхгүй байх хэцүү, хэлэхээр уурлана. Хэний тэр хэлээд байгаа зөв шүү дээ. Хүн дайсантайгаа өөд өөдөөс нь харж байлддаг биз дээ. Жирийн энгийн иргэнийгараасньхөөж, дагзрууньбууддагхаанахынзарчимюм?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Түүнийгбидөгөөгүйшүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүйтэгээдтэрхүнтүүнднь бухимдаадуурлажл байгаа байхгүйюу.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгээдтүүнийг шалгаж олохнь хамгийн чухалбайна шүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүйтэгээдзөв аятайханмэдээлэлөгөөдэнэ хүмүүсийг
тайвшруулах хэрэгтэй байна шүү дээ. Бид нар ч гэсэн наана чинь санаа зовж
л байгаа.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Парламентад суудалтай намуудын ажлын хэсэггаргая гэдэгтэрчиньодоозөвлбайнашүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Телевизээрявж байгаа худлаа мэдээнүүдийг сонсдоггүй л юм бол нэг ч тайлбар байхгүй л байгаа биздээ? Өөрсдөдөө зориулж фальсификацбэлтгээдчбайгааюмуу, бүүмэдшүүдээ.
Жаргалсайханыгэнэ улс төрөөс арчъя гэж санаатайгаарч тийм юм бэлтгээд сууж байгаа юм уу би яаж мэдэх вэ. Баахан хүмүүсээс мэдэгдэл авч байгаад миний гудамжны яриагаар Жаргалсайхан, Элбэгдорж хоёрыг энэ бүх юмны бурууг тохох гэж мэдээлэл бүрдүүлж байгаа юм байна гэсэн хов жив би сонссон. Гэхдээби түүнийг асуудал болгохгүй. Би эхлээд хуулийнхны үр дүнг харна. Бид ч бас өнөөдөр Олон улсын хүний эрхийн юунд элсээд гарын үсгээ зураад дэлхийн Монгол болчихсон шүү. Тэгж ярихюм бол иргэн болгон “Гаага”-д ч хүртэл өргөдөл өгч болно. Тэр ч битгий хэл Баяр дарга аа, би ингэж бодсон юм. Энэ бохир юмыг арилгаад , Сүхбаатарын талбайд гаднаас нэг хамтлаг авчраад, наадмаарэнэзалуучуудынсэтгэлийгньжааханөөрчил.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Юунодоотэгээдөөрюмяриадбайдагюм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүй ээ өөр яах юм. Бид нар улс төрөө ярьж байна, тиймүү? Гадуурардтүмэнболүүнийгчиньөөрөөр ярьжбайнашүү дээ. Тэгээд яах юм, цаашаа ингээд ялагдсантайгаа байлдаад яваад байх юм уу, тэг л дээ тэгвэл. Тэгэхгүй танай намын зүгээс нэг телевизийг ашиглаад байгаа шүү. Дандаа сурталчилгаахийгээд, ерөөсөөцаадахагуулгуудньбол.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -СаяынсаналдээрЕрөнхийлөгчөө, юугэжбодожбайна.

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Чинийингээд…
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Бигудамжиндяриагүйээ, хариуцлагатайүгхэлсэн.
Н.ЭНХБАЯР: -Энэ бүх эмоциудыг хасаадби аль болохоорта бүхнийг тайван байгаач гэж уриалаад, өөрөө ч гэсэн их тайван байхыг хүсч байгаа. Тэгэхээр эмоциудыг хасаад гаргасан санал гэж би ойлголоо.
Нэгдүгээрт, Дорлигжавдаргын тавьсанасуудалтайхолбогдуулжтэрцагдаа хүүхэдбуудсанбайнауу эсэхийгшалгахажилпрокурордээр хийгдэжбайгаа. Тэр ажилшударгаар хийгдэх ёстойгэсэн хатуу зарчим, байр суурийг бүгдээрээ
баримталжбайгаа. Харин тэр ажиллагааямар нэгэн ил, далд нөлөөлөлтэй байна
уу, үгүй юу гэдэг асуудлыг шалгая гэвэл хуулийн дагуу шалгаж, үнэнзөв, шударга шалгалтыгявуулахажлыгхийхёстойгэсэнбайрсуурьтайбайгаа.
Хоёрдугаарт, Энхсайхан гишүүний гаргасан Их Хурал дээр энэ онц байдлын өмнө болс он үйл явдал, онц байдлын дараа болсон үйл явдлыг бүхэлд нь шалгах ажлын хэсгийг одоогийнИх Хуралд суудалтайулс төрийн намуудын оролцоотойгоор ажлын хэсэг байгуулж шалгая гэсэн саналыг гаргалаа гэж ойлгож байна. Түүнийг УлсынИхХурлындаргабас…
С.ОЮУН: -Ерөнхийлөгчөө, 100 хувьбасбиш, бусдынхньсаналхэрэггүйюу?
Н.ЭНХБАЯР: -Яахав, тийм санал гарлаа л гэж би хэлж байна. Би түүнийг дэмжиж байгаа ч юм алга, ийм саналууд гарлаа гэж хэлж байна.
Гуравдугаарт, сонгууль явуулахтай холбогдолтой тодорхойэ рх зүйн зөрчлүүд гарчээ гэж түрүүн Дорлигжав дарга, жишээлбэл хуульд хориотой иргэний үнэмлэхийн асуудлыг хорьчихсон байхад тэр шинэ иргэний үнэмлэхийг бичиж болохоор, түгээж болохоор засварыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны дарга хийж, түүнийгээ хэвлэл , мэдээллээр сурталчилж, заавар зөвлөгөө өгч хийсэн байна гэж.
Дээр нь сая Энхсайхан гишүүн бас иймэрхүү Дээд шүүхийн тайлбараар сонгуулийн үйл ажиллагаа зөрчигдсөнбайна гэж. Өчигдөрбас та бүхний хэлж байсан зүйл дээрби сонгуулийн санал хураах хуудас дээр яг дөрөв, тэдийг хураах ёстой гэсэн тоо бичсэн байна лээ гэсэн зөрчил байна гэж хэлж байна билээ тийм ээ? Оюунгишүүнягтэрийгхэлжбайсансанагдажбайна. Өөр?
С.ОТГОНБАЯР: -Манайдбайсан.
Н.ЭНХБАЯР: -Аантийм, Отгонбаяргишүүнхэлжбайсан.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Манайдээрбайсан.
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм. Өөрөөр хэлбэл дөрөв бол дөрөв, гурав бол гурав. Тэгтэл миний ойлгосноор тайлбараараа бол нэгээс гурав гэж энэ мэтийн эрх зүйн зөрчлүүдийг та бүхэн маань сая ярилаа. Тэгээдхамгийнголньэнэ бүхнээс гарахгарцямарбайнавэгэдэг дээрлбүгдээрээярьчихъя.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Телевизээрягтиймзаавалбухимдахгүйбайххэмжээндсая Жаргалсайхан яриад байна. Миний яриа тэндээс л эхэлсэн. Өчигдрийн ярьсан, орой очоод харсан чинь “Шуурхай мэдээ” гээд гурав хоногийн өмнөх юмыг гаргаадл үнэхээрэнэчинь тодорхойзорилготойасуудаляваадбайнашүү дээ.
Үүнийгээтанарбольлдоо.
Н.ЭНХБАЯР: -Тэрийгодообасштабынхандхэлж, анхааруулъя.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгээдхүналсантухайерөөсөөгаргадаггүй.
Н.ЭНХБАЯР: -Штабынхандхэлжтүүнийг…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Өнөөдөрүүнийгойлгожбайгааболихсайнлбайна.
Н.ЭНХБАЯР: -Бид ний нуугүйхэлэхэд өөрсдөө яг тэгжүзэж байгаа юм алгал даа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энэдээранхааралтавиналгэж…
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм учраас анхааралтавья. Та бүхэнмаань өнөөдөрч ярьж байна, өчигдөр ч ярилаа. Анхаарал тавья. Санаатайгаар тэгж хийгээд байгаа юм байхгүй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энийгерөөсөө тэр цагдаагийн хэвлэл, мэдээллийн дарга яг Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль барьж, тодорхой ойлголтоор урьдчилж яриад байгаа байхгүй юу. “Шиг” гэдэгяг тийм мууг нь дагуулаад, яг тийм гээд л тэгдэг юм шиг байна. Ягэнэхүү үйлдэл процесснь тэр рүүгээнотлуулах гээдл ингээд, тэр тал руугаа угаасаа дайчилгаа явж байна гээд сая хэлж л байна. Гарч ирсэн нэг нь хэлж л байна. Ингээдта нарэсвэлтэррүүгээанхааралхандуулдаг болхандуулахгүйболтэрхүмүүсчиньтанартхудлаамэдээлэлөгчбайна.
Д.ЛҮВДЭЭЖАНЦАН: -Одоотэр хаяг тогтооход нэгч хүн үлдээгүйгэж сая
АюулгүйнЗөвлөлийнхуралдээрбидэндмэдээлэлөгсөн.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Дууссантиймээ?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Дууссангэж, тийм..
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Аан. За, за.
Н.ЭНХБАЯР: -Сайн тодруулчихгүйюу. Бас тэр өмгөөлөгчгүй байцаалтавлаа
гэсэнзөрчил байгааюм шигбайнашүүдээ, тийм ээ?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгээд хаягнь олддоггүй. Биднар яаралтай хаягийг нь олоод, эцэг, эхтэйнь холбоо барь гэсэн чинь хаягаахэлж өгдөггүйтэгэхээр л буруубайна.
Н.ЭНХБАЯР: -Энхболдгишүүнсая өмгөөлөгчгүйбайцаалтавсангэжхэллээ шүүдээ, тиймээ?
З.ЭНХБОЛД: -Тэр үедтааралдсанл болохоосөөр яаж байгааг мэдэхгүй шүүдээ.
Н.ЭНХБАЯР: -За. Заингээдсаяынасуудлуудыгбид…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Онцгойбайдлыналбанхаагчнь лгэхэдөөрөө Хувьсгалт намынбайрандотроосхулгайхийгээд, тэгээдбаригдаадявжбайгаашүүдээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Онцгойбайдлыналбанхаагчуу?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Янзбүрийнлюмгарналдаа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Далимдуулаадлзөндөө юмгарсанбайхаа. Хамгийнгол ньэнэ сонгуулийнхааасуудлыгяахвэ? Ер нь гол бухимдал бас үүнтэй холбоотой шүү дээ. Тэр талбай дээр хуран цугларсан, тэгээд ард иргэдийн сэтгэл санааг яаж цэвэрлэхвэ?
Н.ЭНХБАЯР: -Түрүүн Ерөнхий сайдын бухимдажбайгаа асуудал бол хууль хяналтын байгууллага шалгаагүй юмыгл бүгдээрээ урьдчилж дүгнэлт хийхээ больё гэдэг дээр яриад байх шиг байна. Түүнээс мэдээж хэрэг бухимдал бүгдэд нь байна. Бүгдээрээ тогтворгүй сэтгэл зүйн орчинд байна. Бүгдээрээ хууль хяналтын байгууллагад шалгуулаад, үнэхээр шалгаад буруутай нь хэнюм, буруугүй нь хэнюм тогтоогдоод, түүн дээр гомдол байвал ахиж шалгуулаад, түүнээсөмнөурьдчилсанмаягаарулстөрийн дүгнэлтээрбуруутай, зөв этгээдийг тогтоолгүйгээр ажиллаягэж. Яагаадгэвэл тэгэх юмбол биднийэнэ уулзалт маань ажилхэрэгчболохбайхгэжбитабүхэндсануулчихъя.
Тэгээд саяын штабын үйл ажиллагаатай, хууль хяналтын байгууллагын үйл ажиллагаандгаргасан шүүмжлэлүүдийг биднар тэмдэглэжаваад, мэдээлж тодруулах, Хууль зүйн дэд сайд энд бас байж байна. Өнөөдөр яахвэ, Иргэний Зоригнамыгтөлөөлжбайгаачгэсэн Хуульзүйндэдсайдгэдэгутгаарааэнэ дээр анхааралтавиачгэжхүсэхбайна.
М.ТӨРБАЯР: -/Толгой дохив/
Н.ЭНХБАЯР: -За, Элбэгдорждарга?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Энд бичлэг хийгдээд, протокол үйлдэгдэжбайгаа тийм ээ?
Биднароролцожбайгаахүмүүстдарааньтанилцуулагдахуу, үгүйюу?
Н.ЭНХБАЯР: -Тиймягхуулснаараал.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тиймжурамбайгааюу, тиймээ?
Н.ЭНХБАЯР: -Тиймээ, байгаа.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Түрүүн Энхсайхан дарга шалгаж тогтоох ажлын хэсэг байгуулах нэг санал хэлсэн. Тэр мэдэхгүй ямар байх юм . Миний ойлгож байгаагаар бол бид нар ажлын хэсгээ намынхаа хүрээнд байгуулжбайгаа. Ард
түмний сонголтын эсрэг гэмт үйлдлийг шалгаж тогтооход хяналт тавих ажлын
хэсэг. Яг тэр сонгуулийг будлиантуулсантай холбоотой зүйлийг тэгж нэрлэжбайгаа юм. Хүний амьнас, эрүүл мэндийн эсрэг гэмт үйлдлийг шалгаж тоггооход хяналт тавих ажлын хэсэггэж хоёр дахь ажлын хэсэг баймаар юм билээ. Сонгуультай холбоотойард түмний хийсэн сонголтын эсрэг түүнийг санаатайгаар будилуулсан гэдэг бол энэөөрөө гэмт үйддэл гэж ойлгож байна. Тэгэхээр үүнийг шалгаж тогтоох, хяналт тавих ажлын хэсэг байх ёстой гэж бодож байна. Тэр хүний амь нас, эрүүл мэндийн эсрэг гэмт үйлдлийг шалгаж тогтоох ажлын хэсэг байх ёстой гэжбодожбайна.
Саяын шударга ёсны төлөө жагсаж байгаа тэр тэмцлийг эмх замбараагүй байдалд оруулсан гэмт үйлдлийг шалгаж тогтооход хяналт тавих ажлын хэсэг байх ёстой гэж бодож байна. Би үүнийг са наатайгаар эмх замбараагүй байдалд оруулсан гэж бодож байна. Тэрч бүү хэл санаатайгаар нэг намынбайрыг галдлаа гээд тэднийг нийтийн өмч рүү оруулахад тэр Соёлын төв өргөө, үнэт зүйлсийг шатаахад санаатайгаар энэ үйл ажиллагааг явуулсан гэж үзэж байгаа. Энэ бол миний өөрийн мэдээлэлдл байгаа. Эндэнэ гурван ажлын хэсэг гараад, энэ хяналтуудыгтавих шаардлагатайбайх.
Дөрөв дэхнь тэр жагсаал, цуглаанд оролцогчдын үйл ажиллагааг гуйвуулах ажилодоо үргэлжилж байна. Мэдээж шалгалтын дараа хэрхэн шалгасныг нь дахиад шалгалтын ажлын хэсэг гарах байх гэж бодож байна. Түүний үйл ажиллагааг гуйвуулах, тэр хүмүүсийн эрхийг зөрчих, бүр дээр нь хэлмэгдүүлэхийн тулд тэр ёстой нөгөө хууль, шударга ёсны зарчмыг ноцтой зөрчиж, гэмт үйлдэл гаргаж, өнөөдрийнирж байгаа мэдээллүүдээс тиймл байна. Тэнд аваачижхоёр хоног зодууллаа, карманд байсан арван мянган төгрөгийг минь булааж аваад, байцааж байсан цагдаа нар нь нүүрэн дээр нь хоол авч идээд, тэгээд наадах чинь миний мөнгө гэхээр чамайг буудна, чамайг хорино, ялланагэж доромжлоод, тэгээд зодсоор байгаадгаргачихсанхүүхэдирээдмэдүүлгээөгчбайна.
Энэ эрх чөлөөт нийгэм чинь нэг сайхан юм нь ер нь юмыг нуухад хэцүү л байдаг юм байна шүү! Үүнийг л ойлгох хэрэгтэй. Тэгээд аль ч тохиолдолд гарна, илэрнэ. Хичнээн ч х аах гээд илэрнэ. Тэгэхээр энэ явуулж байгаа үйл ажиллагаанд хяналт тавих ёстой юм шиг байгаа юм. Ягард түмний төлөөллөөс сонгогдчихсон Их Хурлын зүгээс аль нэгэн зүйлд санаа зовж л байгаа бол тэр санаа зовж байгаа илэрхийлэлболжажлынхэсэггарахлёстой. Энэдээрнаад зах ньтэр шалгаж тогтоох үйл ажиллагаань хуулийн дагуу болжбайна уу, үгүй юу гэдгийг хяналт тавих үүрэг бол парламентын хууль нь зөв хэрэгжиж байна уу, үгүй юу гэдгийг хяналт тавих парламентын хууль тогтоох хоёр гол үүргийнх ньяг үндсэн үүрэг нь гэж би ойлгодог. Тэгэхээр энэ ажлууд дээр ажлын хэсэг гаргах хэрэгтэй байна.
Эндээс Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар энэ ажлын хэсгүүдийг гаргаад, дээр нь шаардлагатай бол Улсын Их Хурал шийдэх юм бол УИХ-ын хүрээнд шийдвэр гаргаад, эхний ээлжиндгурванажлынхэсэггаргахгүйгээртустусадньажлынхэсэг гаргахгүйгээр болохгүйюм байна. Яах вэ хүмүүс ирээд мэдүүлэг, энэ бүх зүйлээ өгч байна. Видео материал, бүх нотлох баримтуудаа өгч байна. Өнөө оройноос эхлээд хэвлэл, мэдээллийн юм чөлөөтэй болох байх л даа. Тэгээд чөлөөтэй болоод ирэхээр хүмүүс нээлттэй байдлаар бухимдлаа илэрхийлж ярилцах байх. Тэгэхгүй нээж өгөхгүй бол энэ илүү бухимдуулж байна гэдгийг би гурав хоногийн өмнө хэлж байсан. Хоёр хоногийнөмнөхэлсэн, одоодахиадхэлье.
Энэ гурвыг лер нь заавал хийх хэрэгтэй юм шиг санагдсан. Хэрэв сонгуулийг дахин явуулах, шалгахаар бол Сонгуулийн ерөнхий хороог татан буулгаж, Сонгуулийн ерөнхий хорооны даргыг албан тушаалаа хэтрүүлэн ашигласан асуудлаар шалгах нь мэдээллийн улсын төв бол энд бүр шууд оролцсон байна лээ. Дархан, Орхон, нийслэл, яахаараа ч гурван том хүнтэй аймаг руу ингэж явуулдаг юм. Иргэний бүртгэл мэдээллийн улсын төвөөс ирүүлсэнсонгогчдыннэрсийнжагсаалтаднэрньбайхгүйбайгаа атлаагэрийнхээ хаягт байгаа иргэд, эсвэлхашаа, байраа түрээслээд уг хаягаа өөрчлөөгүй байгаа сонгогчдод сонгогчийн үнэмлэх өгөхгүй байгаа тухай асуудлаар нийслэлийн заримиргэдээсманайдгомдолирдэг.
Сонгогч Иргэний бүртгэл мэдээллийн улсын төвөөс ирүүлсэн нэрийн жагсаалтаднэр нь ороогүй ч гэсэн тухайн хаяг дээрээ байгааэсэхээс үл хамааран гэж байгаа шүү, иргэнийхээ үнэмлэхийн хаягт хамаарах сонгуулийн хэсэгт саналаа саадгүй өгөх эрхтэй гээд, тэгээд өнөөдөр тэнднь оролцоод, саналаа өгөөд, тэндээснь мөнгийгньаваадсаналаа өгчихсөнхоёрхүнбүр 3 сарын 28-наар хийсэн байхгүй юу. Иймбайдлаарзөвхөн нэгдүүрэгдээрл 11 мянга гарлаа шүү дээ. Энэ нь бүх аймгууд дээр гарсан. Улаанбаатар, Орхон дээр, бүх аймгуудын төвүүд дээр гарсан. Тэгэхээр энэ болөөрөө үнэхээр төрийнэрх мэдлийгхууль бусааравахгэсэноролдлогыгбаталгаажуулахэнэ үйлажиллагаандСонгуулийн ерөнхийхорооныбиднийсонсгохгээдбайгаадаргаөөрөөорчихсонбайгаа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэрдаргаяагаадирэхгүйбайгааюмбэ?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгэхээр энэ даргыг албан тушаалаа хэтрүүлэн
ашигласантайнь хо лбоотойгоородоо шууд Ерөнхий прокурордээр хэрэг үүсгэчихэжбайгааюм.
Ц.ЦОЛМОН: -Түүнийгнотлохньзөв.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгээд хэрэг үүсгээд, хажуугаарнь Сонгуулийн ерөнхий хорооныхньудирдлагыгөөрчлөөдтооллогоявуулахгүйболхүмүүситгэхчүгүй.
Ц.ЦОЛМОН: -Хууль үйлчилдэггүй, торгоод өнгөрөх юм чинь гэсэн байдлаар хандана.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Энэ дарга харж байна, тэр дарга харж байна гээд албан тушаалаа хэтрүүлэнхэрэглэхгэдэг дээр торгуулийн санкцгайгүй. Ямарч санкцтай байсангэсэнхуулийндагуулэнэасуудалшийдэгдэхёстой.
Ц.ДОРЛИГЖАВ: -Засаг дарга нар ч оролцсон байна билээ. Өрөөнд нь 60 ширхэгсонгуулийнхуудасхураажавсан.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Зөвхөннэгюулэнэ.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Бөөн будлиан, Хөвсгөл аймагт очоод клиникийн нэгдсэн эмнэлэг дээр очоод тэнд зүгээр үзүүлэх гээд ирсэн бүх хүмүүсээс санал аваад бөөн юмболжбайжсаясонгосоншүүдээ.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Үгүйээ үгүй, энэ албан тушаал яг тодорхойүе дээр очоод баримттайматериалньбайгаабайхгүйюу.
Ц.ДОРЛИГЖАВ: -Ажиглагчхүнөөрөө.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгэхээрнаадзахньнэгюмнаасэхлэхёстойшүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ернь тэгээд Сонгуулийн ерөнхий хорооөөрөө дампуурчихсанлбайгаашүүдээ. Тиймбайгууллагачиньяажсонгуульявуулахюм?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Баттулга үүнийгээ баталгаажуулсан ярилцлагыг “Монгол телевиз”-д бүтэн сайн өдөр өгсөн.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Энэбүрэндампуурсанажилболсонсонгууль.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Бүтэн сайн өдөр , одоо хагас сайны өглөө өгсөн. Мөн сонгуулийнөглөөсаналхураажбайхадбүхчиглэлүүдээрөгсөн.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Тэгэхээрер нь ийм сонгуулийнхаа хуудсыг баталгаажуулах
лхэрэгтэйбайхгүйюу.
Ц.ДОРЛИГЖАВ: -Яг 12 цагтөгсөн. Аймгуудүүнийдагуубүххийхажлаа…
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Энэ сонгуулийн хуудсаа баталгаажуулаххэрэгтэй лбайхгүй юу.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгээд жагсаалтаар хэний материал энэбайж байна. Сүхбаатардүүрэгтбиедаажнэрдэвшсэнхэнбилээ?
Ц.ДОРЛИГЖАВ: -Лхагважавуу?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тийм. Лхагважав өөрөө видеогоор бүгдийг нь баталгаажуулаад, тэр нөхөр хууль эрх зүйн чиглэлийн хүн шигбайгаа юм. Бүх юмаа баталгаажуулаад Үндэсний аюулгүй байдлын Зөвлөлдүүнийг өгөөрэй. Надад нэгхувь нь байгаа. Энэдотор видео бүх ярилцлага, хүмүүсээсавсан зүйлүүднь баталгаатай байгаа юм билээ. Тэгээд 11 мянган санал ийм байдлаар саяын хэлдгээр нэмэгдэж орсон. Зөвхөн нэг зүйл. Манайдээр бол хангалттай цуглаж байгаа.
Энхболд гишүүн л өглөө намайг дамжуулаач гээдбайгаа юм. Би энэ хүний юмыгнь дамжуулахгүй бол дараа ньер нь тэгээд иймэрхүү материалыг Үндэсний аюулгүйбайдлынзөвлөлдээр Нарийнбичгийндаргынхнь боломжийгөргөтгөөд цуглуулсан ньбараг дээрюм бишүү дээ. Тэгэхгүй бол хэрэв Үндэсний аюулгүй байдлынзөвлөлүүнданхаарчлбайгаа болийммаягаарөргөтгөж ажилхийхгүй бол энэ чинь явахгүй! Лав л маргаашаас эхлээд маш их олон гомдол, баримттай материалтай, эзэнтэйгээ өөрсдөө ирэх нь байна. Зоригтын энэ юмыг харахад бол бүраймаар юмбайналээ.

М.ЗОРИГТ: -Биболохуу? Н.ЭНХБАЯР: -За.
М.ЗОРИГТ: -Одоо хамгийн голюм бол улстөрийн намуудбие бие рүүгээ дайрахдаа гол асуудал биш байх шиг байна. Ажиглаад байхад аль ч нам зохион байгуулалттайгаар луйврын аргаар ч юм уу , эсвэл муу аргаар сонгуулийг будлиантуулах, хуульдхарштайбайхтиймбодлогохийгдэжбайнауугэжойлгосон.
Харин намуудаас нэр дэвшсэн хэсэг бүлэг нөхөд тэр орон зайгаа ялгагдахын тулд хачин луйврын аргууд санаачилж хийлээ гэсэн. Т эр байтугай саналын хуудсыг хүртэл нэмж хэвлүүлсэн тохиолдолгарсан. Маш олон хүн дээр.
Энэ бол хэсэг бүлэгямар эрх ашиг хамгаалсан бүлэглэл байдаг юм мэдэхгүй. Тэр
ер нь аль аль намаас өөрийгөө зүтгүүлсэн байдаг юм. Жишээлбэл Дорнод аймагт хоёр ч намаас нэрдэвшсэн. Хоёр өөр нам бие биенээ хянаж байна гээд бодтол үгүй нэг бүлэг болоод ажилласан. Түүгээрээ дамжуулж сонгуулийг будлиантуулсанбайгаа . Би бол намуудбие биенээ гоочилж ярихдаа биш, өнөөдрийн бийболсон нөхцөл байдлыг сайнсудалж, дараа дараагийн сургамж болохёстой байхгүйюу. Тийм учраасбүхнамуудынбудлиантайгэжүзэжбайгаа тойргууд дээр дахин тооллого явуулж, улмаар учир шалтгааныгнь мэдээд, шаардлагатай гэжүзсэн газарт дахинсанал хураалт явуулах. Эхэлж тооллого явуулаад дараа нь а лдааг нь илрүүлнэ шүү дээ . Жишээлбэл, манайх чинь өнөөдөр Дорнод аймагт очсон саналын хуудасных нь тооноос илүү саналын хуудастай болчихоодбайгаа байхгүй юу. Нөгөө нэгийм хүүдий байна шүү дээ, тиймээ?

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм.
М.ЗОРИГТ: -Хүүдий чинь машолноороо дутчихаадбайгаа юм. Сүүлднь тэр цагдаа, прокурортой хамт баривчилсан газраас хогийн саванд хаячихсан үйлдсэн саналууд уут уутаараа гарч ирж байгаа байхгүй юу. Нөгөө талд нь бүтэн байгаад байдаг. Тэгэхээр чинь маш өндөр зохион байгуулалттай хийгдсэн. Энэ бол төрийн эсрэг маш том гэмт үйлдлүүд явж байгаа байхгүй юу. Тойргийн хороо, хэсгийн хороодыг 100 хувь татаж авсан. Тойргийн хорооны бүх гишүүдийгшууд хэлье МАХН ч тэр, АН-ын гишүүд нь ч тэр яг нэг газраас санхүүжигдсэн байна, яг нэг адилхан саналаа өгч, нам намаар нь биш, хэсгийн хороод ч гэсэн тийм байна. Маш том хүчтэй зохион байгуулалтын ажил гарсан. Тийм учраас үүний цаана юу гэдэгюм магадгүйбудлиантайюмыг намуудыгхооронд ньзөрчилдүүлэх ажлыг тэр группэтгээдүүдч хийсэн байж магадгүй. Маш томзохионбайгуулалттайажилласан байна, олонсаналын хуудас хэвлүүлсэн байна, талбайдболсон үйл явцыгтэд нар чхийсэнбайжмагадгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Сонгинохайрхандээр ч гэсэн МАХН , АН -ын хэсгийн хорооны бүх ажилтнууд нэг амьсгаатай болчихсон байсан. Очоод шаардлага тавихадбие биенээ өмөөрдөгерөөсөө л тийм болчихсонбайна билээ. Тэр худалдаад авчихсан гэдэг нь үнэн. Ерөөсөө Улаанбаатар хотын хэмжээнд Ардчилсан намынхан бүгдээрээ МАХН-ынхантай бүх хэсэг дээр нийлчихсэн байсаншүү.
М.ТӨРБАЯР: -Бинэгюмхэлэхгэсэнюм.

Н.ЭНХБАЯР: -За.
М.ТӨРБАЯР: -Бибодож байгааюмаахэлье. Би 2-3 хоногнамуудтөлөөлөөд
энд Улсын Их Хурлыг сонгох сонгууль маань ямархуу будлиантай болчихов гээд ярилаа л даа. Тэгээд намууд төлөөлж оролцож байгаа хүмүүс ерөнхийдөө их луйврыншинжтэй боллоо, луйвардчихлаа гээд яриад байгаа.
Гэтэл яг үнэндээ гэхэд луйвардчихлаа гэдгийг нь одоохондоо тогтоогүй байна гэж ойлголоо л доо. Сонгуулийн явцадч гэсэн манай намааснэр дэвшиж байгаа хүмүүсч гэсэн ажлын завсраарнадад тиймэрхүү мэдээллүүд хэлээд байсан. Битүүнийгтогтоогдоогүйюмыг тогтоожчадахюмбиш, зөвлөгөө өгөхцаг зав байхгүй ажил ихтэй. Тийм болохоор сонгуулийн дүнгийн дараа манай нам бол ямар байр суурь баримталсан гэхээр үнэхээрийн ямарваа нэг асуудалд арван хүний жишээ авахад ес нь тэнд нэг асуудал байгаад байна гэвэл бас нэг зөрчилбайгаадбайгаамагадлалихөндөрсөнөл гэжойлгосонлдоо. Нэг юмуу хоёр хүн тэгээд байвал бас гомдсоноосоо ч юмуу тийм асуудалгарч байж магадгүй. Тэгэхээр маш олон хүн асуудал байна гээд байхаарямар нэгэн юм байх шиг байна. Байгаа, байхгүйгнь мэдэхгүй байж тэглээ, ингэлээ, тэгээд тогтоогдчихлоо гэх нь хэцүү юм байна. Өмгөөлөгч аваад жишээ нь Дорнод руу нисгэсэн. Яг газар дээр нь юу болоод байгаа юм, бид холоос мэдэхгүй шүү дээ. Тэгээд Улсын Их Хурлын гишүүн, Тамгынгазрындарга Зоригтыгөмгөөлөгчтэйнь нис гэсэн. Ягүнэндээ бол биднар мөрдөн байцаагч бишшүү дээ . Тэр үйл ажиллагааны явцыг бүгдийг нь шалгая л гээд байна. Бид нарын хэнд нь ч тийм эрх байхгүй. Мөрдөж шалгаж, тогтоодог нь хуулиарМөрдөн байцаах газарл байгаа. Биднаряажч хүсээд тийм эрх байхгүй юм чинь одоо үүний дараа болсон процессыг ч бид нар шалгажчадахгүй.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Хяналттавихэрхтэйшүү!
М.ТӨРБАЯР: -Тэгэхдээбитүүнийг хэлэхгэжбайна лдаа. Зүгээр мөрддөг, шалгадагхүмүүс ажлаа хугацаанд нь сайн, муу хийж байна уу, үгүй юу гэдэг дээр л хяналт тавих нь хэнд нь ч байж байгаа. Яг түүнийг ажлын хэсэг гаргаад мөрдөөд шалгана гэвэл бид нар аль алийг нь чадахгүй. Асуудал байна уу, үгүй юу гэдгийг гаргажирэхийнтулдасуудалбайнагэдгийгбиднар мөрдөөдтогтоож байгаабиш шүү дээ. Явсан хүмүүсийн тодорхойлолт, гаргасан харахаар зөвхөн хоёр тойрог дээр манайхан зарим юм нь бас гүйцэд гарч ирээгүй байна. Харахад үнэндээ сонгуулийн үйл ажиллагааны явцад булхай, янзбүрийн зөрчилтэй юм маш их гарчээ гэдэг нь харагдаж байна. Тэгэхээр бид нар энд ямар асуудал тавих гээд байна гэхээр нэгэнт ийм юм байгаа учраас эргэж Сонгуулийн ерөнхий хороонд
бухимдаад байгаагийн учир нь юу вэ? гэхээр эргээгээд яах вэ? асуудлаа ярих
ямар функц байна? гэдгээ хайсан л даа.
Тэгэхээр өнөөдөр үйлчилжбайгаа хуулийн хүрээндүүнийг асуудалтавьж болох нь гэж бид нар ойлгосон. Өөрөөр хэлбэл өчигдөр Баяр сайд ч ярьж байсан. Манай нам ер нь тийм л байр суурьтай байгаа л даа. Эхлээд хуулиа судалчихаад, болсон юмаа харчихаад үүнийг шийдэх юм уу, хаашаа тавих гарц байна вэ гээд үзэхээр үнэхээр энд асуудал байна уу, байна. Тийм учраас бид нар тодорхой хэсэг дээр, тодорхойтойрог дээр дахин санал хураалт явуулж өгөөч…
Н.ЭНХБАЯР: -Тэгэхдэээхлээдтооллогоявуулъя, тиймээ?
М.ТӨРБАЯР: -Ерөөсөөдахиадшалгажүзье.
Н.ЭНХБАЯР: -Шалгалт, тэгээдтооллогоявуулъя.
М.ТӨРБАЯР: -Тэгээдтэрньбас тодорхойхүрээтэйбайя. Зарим нь гомдох хэрэггүй байгаа байхгүй юу. Манайхчиньдөчөөдхүннэр дэвшүүлсэн. Тэр дотор үнэхээрийн я лагдсанаа хүлээж байгаа, цөмөөрөө гэж хэлээгүй. Бид нар бас дотроо анализ хийж үзсэн. Би үнэхээрийн хаанаа ч хүрээгүй, манай намын хүч байхгүй байна, тэнд үнэхээрийн заргалдах юм алга, биднийг хүлээжбайгаа хүмүүс байна луйвардуулчихсан байж болзошгүй гэж бодожбайгаа цөөн хүн байна, яг улаймцайм ёстой нээрээ яасан бол шалгуулахгүй бол болохгүй нь ээ гэж харагдаж байгаа тодорхойтойргуудбайна.
Тэгэхээр зэрэг бид нар өнөөдөр Сонгуулийн ерөнхий хорооны дарга ирэх юм байна гэж ойлгосон. Ерөнхий хорооноос авахуулаад тавих асуудал бид нарт байгаа байхгүй юу. Бид нар ялгаж үзсэн юм. Субъектуудын хувьд Ерөнхий хороон дээрээ ямар алдаа гаргачихав, ямар буруу чиглэл өгчихөв, түүнээс болж ямар үр дагавар үүсчихэв, тойргийн хороод дээр ямар буруу үйл явц болжвэ, яг тэр санал хураах, тооллого хийх явцдаа ямар зөрчил гаргав гээд субъектээр нь ч юмуу, үйл явцаар нь ангилахаар ягбатлагдсан хэдэн зөрчлүүд гараад байгаа юмл даа. Тэгээдманайнамынтухайд тодорхойтойрог дээр, заримыгнь тодорхойхэсэг дээр чбайж болохоор юм харагдаж байгаа. Дахин шалгалт тоолоод, тэндээс асуудал гараад ирнэ шүү дээ. Асуудал зөрчил гараад ирвэл хуульдаач байж байгаа. Саналхураалтявуулахаасөөраргабайхгүй.
Тэгээд тодорхой хэсгүүд дээр санал хураалт явуулаад эхлэхээр зөрчил гараад ир эхээр тэр нь тойргийн дүнд нөлөөлөхөөр байвал өчигдөр Энхболд гишүүн бас хэлээд байсан, угаасаа тойргийн тоо нь нөлөөлөөд байна гэдэг чинь
автоматаар тойрог нь хүчингүй болоод ингээд хууль зүйн зохицуулалт нэг их муу
биш байсан шүү. Бас зохицуулж болохгүй хэмжээнд биш байна билээ. Тэгэхээр ямар ч байсан өчигдрийн яриаг сонсоод байхаар үнэндээ шал өөр, хүчингүй болгочихъё гэхээр би бас юмнуудыг үзсэн л дээ, хэн хүчингүй болгох юм, ямар субъект хүчингүй болгох юм, тэр хүчингүй болгох эрх Их Хуралд байна уу, хэнд байна вэ гэхээр байхгүй, олдохгүй л байгаа байхгүй юу . Яг өнөөдрийнхөө хуулийн хүрээнд энэ асуудлаа шийдэх нь илүү оновчтой юм уу , тэгээд ирэхээр тийм гарц байна, тэр асуудлаа Сонгуулийнерөнхийхороондоо тавья. Сонгуулийн ерөнхийхорооны дарга ирэхюм байна гэж ойлгосон. Тэгээд дүнгээ зарлахаа арай азнаж болох болов уу. Биднарыгасуудлаазөв тавибалтэр чинь бас хуулийн хугацаатай шүү дээ. Бид нар энд их удаан яриад, жишээ яриад л байвал маш их жишээ байна.
Ц.ЦОЛМОН: -Сонгуулийндүнгхүчинтэйболгодогсубъектгэжбайнауу?
С.ОЮУН: -Сонгуулийнерөнхийхороо.
М.ТӨРБАЯР: -Тийм. Ерөнхийхороо, зарлажбайнагэдэгчинь.
Ц.ЦОЛМОН: -Тэрсубъектчиньлшүүмжилжбайгаабайхгүйюу.
М.ТӨРБАЯР: -Тэгэхээр чинь бид нар асуудлаа зөв тавьж чадах юм бол зарладагхугацаагаахүсэлттавиадхойшлуулдагчюмуу, түүнийдүнг…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Сонгуулийн тухайтогтоолыг шинэИх Хурал өөрөө, шинэИхХурлынбүрэлдэхүүнньөөрөөхийдэгбайхгүйюу.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Шинэ Их Хурал өөрөө хийнэ. Лүндээжанцан дарга аа, дор дороо цуглуулсан материалаарааөөр өөрийн асуудал яриад байх юм бол түүнийг тэгэхээсөөраргагүй.
М.ТӨРБАЯР: -Тиймлбайдлуудбиднартмэдрэгдэжбайналдаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Яг зөрчлийн хэмжээ хязгаараас нь болоод асуудлаа ярья
гэсэн, тэгээдяриадСонгуулийнхорооныдаргынноцтой алдаабайна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Нададнэгасуултбайна.
Н.ЭНХБАЯР: -За, Жаргалсайхан.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Энэ сонгуулийн явцад хоёр асуудал байна л даа. Ер нь бүхэлдээ сонгуулийн системийн гажуудал, алдаа дутагдлууд бид нарын асуудал байна. Тэр нь бол Сонгуулийн ерөнхий хороо анх сонгуульд бэлтгэхээсээ эхлээд л гаргасан алдаа дутагдлууд. Энэньсонгуулийнүр дүнднөлөөлсөн, нөлөөлөөгүй гэсэн. Энэбүр системийн асуудал болчихоод байна шүү дээ. Дараачийн явцын
дүнд гарсан зөрчлүүд. ГэтэлСонгуулийнерөнхийхорооэнд нэгч алхамшийдвэр
гаргаагүй, нэгч асуудал шийдээгүйгэдэг иймасуудал гарч ирж байна. Бид нар нэг асуудлыг тохирох ёстой юм шиг байна л даа . Сонгуулийнбүхэлд нь гарсан системийн асуудлыг хэрвээярилцажшийднэгэвэлсонгуулийгерөнхийдньбүхэлд нь хүчингүй болгоод дахиж шинээр сонгууль 11 сард хийдэг ч юм уу нэг ийм асуудал гарна.
Ерөөсөө үүнийг больё, бүрсистемийг ньулстөрийнхямралрууч аваачих юм билүүингэж завхраад яах вэ, тийм хөрөнгө мөнгө ч алга ч гэдэг юм уу янз бүрийн шалтгаан гаргая л даа. Эсвэл нэр нь гарчихсан хүмүүс дургүйцдэг ч юм уу. Тэгвэл үүнийгээ больё. Дараачийнасуудал тэгвэл хэсэгдээр гарсантэр олон зовлон жаргал яриад байгаа юм. Үүнийг нь ядаж шийдье гэдэг ийм асуудал гарна. Энэ бол тоо томшгүй. Үүнийг ингээд шийдэх юм бол арван дөрөв, тав биш ээ. Ерөөсөө хорь, гучаар нь ярина. Энэ завхрал бол хавтгайраад явчихсан юм билээ. Бүр системийн тоглолт явчихсан. Мэдээж шүү дээ нэг хэсэг дээр гарсан юм бусад хэсгүүд дээр давтагдаж байгаа байхгүй юу. Зохион байгуулалтад орчихсон. Тэгэхээр үүнээс яаж гарах вэ? гэдэг асуудалгарч байнашүү дээ. Одоо өнөөдрийн байдлаар сонгуулиар амжилттай явж байгаа хоёр нам: Хувьсгалт нам, Ардчилсан нам л явжбайна шүү дээ. Энэ хоёр маань өнөөдрийнгарсан сонгуулийнүр дүнг хүлээн зөвшөөрөхүү , зөвшөөрөхгүйюу ? гэдэг асуудлыг шийдэж дуусгах хэрэгтэй байхгүй юу. Ингээд нуршаад байгаад байвал байгаад л байна.
Сүүлд нь би бодож байна. Энэ миний бодол шүү. Ер нь би өөрөө талбай дээр нь ч байсан. Энэ талбай дээр болсон юм, явдал бол ер нь бид цагдаа нь туршлагагүй, улстөрийн намуудньч туршлагагүй, хэн нь ч туршлагагүй, энэ ард түмний сонгуулийнүр дүнг сонсоодгарсан бухимдал мааньцаашаа хаос руу оронгуут хяналтгүй болоод эхэлсэн. Хэн нь ч яахаа мэдэхээ больчихсон. Би тэгж бодожбайгаа. Харин үүнийг эргээд хоёр нам бие биеийнхээ дээр гарах гээд, ашиглахгээд ер нь Элбэгдорж зохион байгуулсанбайж магадгүй, Элбэгдорж болохоорБаярчөөрөө шатаасанбайжмагадгүйчгэдэгюмуу…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Одоо энэ яриаг боль. Бид нар парламент дээрээ хаалттай хэлэлцээд…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүйээ, таболь.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Ерньэнэасуудлыг…

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Та боль.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Энэулстөрийннамуудадүүнийгтохохгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -За яахвэ би ярья, яриад дуусгачихъя за юу. Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Ерньолонюмыгньойлголоо.
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Танар тэгж яриадбайгаа боловчэнэ ярианы сэдэв чинь ингээд л яваад байна шүү дээ. Та нар эсвэл хоёр нам сууж байгаад тохироод дуусгахгүй юу, наадахаа. Бүр цэглэхгүй юу. Телевиз, радиогоор нэг хүн сурталчилгаа явуулахаа болихгүй юу. Асуудал тэр л байгаа шүү дээ. Та нар наадахааөөрсдөө тохирч дуусгал даа . Та нар чинь аман дээрээ нэг юм ярьчихаад хийж байгаа ажил чинь өөр ажилүлдээд байнашүү дээ. Фактнь тэр л биз дээ.
Н.ЭНХБАЯР: -За. Одоогарцаалярья.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тийм учраас Ардчилсаннам, Хувьсгалтнамын дарга нар та нар наад асуудлаа дуусгах хэрэгтэй. Эсвэл ялдаг тэр зарчмаараа үзэлцэнэ гэдгээрээ яв, эсвэл энэ асуудлыг хэлэлцээрийн журмаар, хуулийн хүрээнд энэ асуудлыг дуусгая гэдэг энэ зарчмаа л гаргах хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол бид нарт бас төвөгтэй байна шүү дээ. Ерөөсөө ямар ч шийдвэр байхгүй, өдөр болгон байгаад байдаг.
Н.ЭНХБАЯР: -За, Отгонбаярдарга.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Өдөр болсон уулзалтын талаар нэмж нэг тодруулга хийдэг юм уу. Бид нар өдөр ярьж байг аад ингэсэн юм л даа . Сонгуулийн ерөнхий хорооны тэр хүмүүсийн яриад байгаа даргын хийсэн мэдэгдэл, түүнтэй холбоотой бүлэг асуудал байна. Түүнийг жишээлбэл улс төрийн намууд ямар дүтнэлт гаргалтай нь биш. Тэгэхээр нэгдүгээрт, тэр асуудалд өөрөөс нь асууж хариуавъя.
Хоёрдугаарасуудал бүгдээрээ ийм маргаантай тойргуудэнэ байна гээд цуглуулаад ирэхээр Ардчилсан намынхан өшөө ирээгүй байсан. Ирвэл тэгээд замбараагүй юм болох гээд байна энэ. Тэгэхээр нам, нам дээрээ шүүе гэдэг нь гарч байгаа маргаан, гомдол нь сонгуулийн үр дүнд нөлөөлөх үү, эс нөлөөлөх үү гэдгээсээ хамаараад нөлөөлөхгүй юм бол сонгуулийнхууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох тэр асуудал руугаа аваачиж үүнийгээ тавиаднэг хэсгийгнь ингэж шүүе. Нөлөөлөх үед гэж үзэж байгаа нь эргэж ярья гэж байгааюм. Тэгж жааханхүрээгээхумъялгэсэнлдээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Гарцаахайягэж, тиймээ?
Ё.ОТГОНБАЯР: -Тийм, гарцаахайхынтулд.
Н.ЭНХБАЯР: -За. Эрдэнэбатдарга.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Түүнээсгаднахуулийндагуулюмаа хийххэрэггарчирж байна. Санал байна лдаа. Үндсэн хуулийн 21-ийн 2, 21-ийн 4-ийг бол зөрчсөн байгаа юм. “Монгол Улсын санал өгөх иргэд үнэхээрийн чөлөөтэй, шууд өгөх ёстой”. Үндсэн хуулийн 4-т юугэж заасанбэ гэхээр “Сонгууль явуулах журмыг хуулиар тогтооно”. Тэгээд “Сонгуулийн тухай хууль”-ийн 35-ын 11, 37-гийн 11-ийн 18-ыг өнөөдөр зөрчсөн. 37-гийн 11-ийн 18-ын хориглосон заалт хэрэглэсэн. Бүх тойрогт, хамрагдаагүй тойрог, хэсэг нэг ч байхгүй, улс орон даяар хавтгай болсон. ҮүнийгМонгол УлсынДээдшүүх 2008 оны 16 дугаартогтоолоортайлбаргаргасан. Саяын “Сонгуулийн тухай хууль”-ийн 37-гийн 11-ийн 18-ын энэ тайлбар дээрээ заачихсан байгаа.
Тэгэхээрнэгэнт Сонгуулийн хууль, Үндсэн хуулиар хориглочихсон заалтыг сонгуулийн тойрог, хэсгийн хороон дээр хэрэглэчихсэн юм чинь энэ сонгууль бол хүчинтэйбайхүндэсбайхгүйюм.
Тэгэхээр Үндэсний аюулгүй байдлын Зөвлөлд албанёсоор биднотлох баримттай нь, хуульзүйнүндэслэлтэйньөгөхөөсөөраргагүй болчихсонбайгаа, бид өгнө өө. Тэгэхээр энэ дээр саналаа ажлын хэсэг гаргая, саяынтэр гурван ажлынхэсэггаргахюм уу, нэг хэсэг дээр парламентад суудалтай намуудаас том, жижиг гэлгүй ижил төлөөлөлтэй, нэг хүнбайдагболнэг хүн, хоёр хүн байдаг бол хоёр хүн ийм төлөөлөлтэй ажлын хэсгийг гаргаадөөрөөр хэлбэл дорвитой зохион байгуулалттайажилхэрэгчорохньзүйтэйбайнагэсэниймсаналтайбайна.
С.ОТГОНБАЯР: -Биболохуу, Ерөнхийлөгчөө?
Н.ЭНХБАЯР: -За, Отгонбаяргишүүн.
С.ОТГОНБАЯР: -Ернь бол сонгуультойрсон асуудал Үндсэн хууль болон Сонгуулийн хуулийг, цаашилбал Иргэний хуулийг хүртэл зөрчсөн асуудлуу д хавтгайгаарааявагдсангэдэгтэйбүхнамсаналнэгтэйбайгаа.
Элбэгдорж даргын түрүүчийн ярьдаг иргэний үнэмлэхийн асуудал бол Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүрэгдээр 40-50 мянгаараагарсан гэсэн шүү дээ. Бүр гялгар уутанд хийгээд барьчихсан, тараагаад явж байсан. 28-ны өглөө, хагас сайн өдөр иймасуудлыг хийсэннь өнөөдөр баримттай, нотолгоотой ингээд хадгалагдаад байжбайгаа . Энэ дөнгөж хоёр хүнтэй, байнга мэдэгдэжбайгаа
асуудалболж хувирах нь уу. Үгүй ээ, энэ дээр Иргэний бүртгэлээс хүмүүсийн хаяг
солилтын наадаг юуг маш их олноор нэмж өгч, оруулж ирсэн асуудлаас үзэхэд сонгуулийнтөв байгууллага болөөрөө хууль зөрчсөн гэдэг нь тодорхой болчихоод байгааюм. Яагаадгэвэлер ньиргэнийүнэмлэхтэйхүнлбайвалсонгуульдорох чинь хүртэл чөлөөтэйшүү гээд тэр нөгөөтоо, нэрсийн жагсаалтыгүл хамаарч бүгдийг нь сонгуульд уриалан дуудсан асуудал бол Сонгуулийн ерөнхий хорооны даргын өөрийнх нь телевизээр өгсөн мэдэгдэл.
З.ЭНХБОЛД: -Зөвшөөрсөн.
С.ОТГОНБАЯР: -Тийм, зөвшөөрсөн. Энэболүндсэндээ…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгэхээрнаадахчинь сонгуулийнсистемийн хямралл байнашүүдээнаадахчинь.
С.ОТГОНБАЯР: -Хамгийн түрүүн арга хэмжээ авч, хариуцлага тооцох нь Сонгуулийн ерөнхийхороо, түүний удирдлагууд, бүрэлдэхүүн, даргадээр ярихнь ойлгомжтойбайхаа.
Н.ЭНХБАЯР: -Угнь Улсын ИхХурал дээр паспортжуулъя гээд тэгээд Улсын Их Хурлын гишүүд маань харамсалтай нь тэр асуудлыг тухайн үед шийдээгүй шүү дээ. Бид нар уг нь энэ чинь бүр 2007 оны намар ярьж, Засгийн газраас тодорхой төсөлоруулаадпаспортжуулчихлёстой, бололцообайсаншүүдээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Сарын өмнөсонгогчдын нэрсийнжагсаалт гаргаад, тэгээд энэхөдлөхгүй, үүнийгбитгийхөдөлгөгэсэнбайхгүйюу.
Н.ЭНХБАЯР: -Төсөлгаргаагүй.
З.ЭНХБОЛД: -Улаанбаатархотын 16 дугаархороондтэгсэнюм.
Н.ЭНХБАЯР: -Хувьсгалтнамунагаагаагүйээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүйээ, хоринхэдэн тэрбумааргэж байгаад, яажхасах вэгээд…
С.ОТГОНБАЯР: -Хориндөрвөн тэрбумааргэжбайгаад, тэгээд дэмжигдээгүй юм.
Н.ЭНХБАЯР: -Угньпаспортжуулахёстойбайсанюм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ернь сонгуульдбудлианхийхгүйнтулдБүгднайрамдах намзохионбайгуулъя. Аягүйгоёшударгаар.
З.ЭНХБОЛД: -Танайхбитгийоролцоорой.
Н.ЭНХБАЯР: -Сонгуульдоролцохгүйгээрүү?
З.ЭНХБОЛД: -Тийм. Н.ЭНХБАЯР: -За, за.
С.ОТГОНБАЯР: -Сонгуулийнтөв байгууллагын өөрийнхнь хууль зөрчсөн асуудлуудыг л бид эхнээс нь ер нь ярих нь зүйтэй гэж бодож байна. Тэгж байж цаашаа явахгүй бол өнөөдөр үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг шийдэхэд өнөөдрийн байгаа сонгуулийн төв байгууллага Сонгуулийн ерөнхий хороо нь байж байгаа тохиолдодд засч, залруулана гэхэд бол үнэхээр хүндрэлтэй байдал дахиадүүснэгэсэниймлзүйлбайна.

Н.ЭНХБАЯР:-За, за.
М.ТӨРБАЯР: -Биднарт цагхугацааныхувьдхуульхараад байхаарсонгууль дууссанаас хойш 15 хоногийн дотор дүнгээ гаргаад Ерөнхийлөгчид айлтгах гэхээр чинь одоо 5 хоногийн хугацаа л байна. Хэрвээ энэ хэсэг дээр тооллого явуулахаар бол маш хурдан тоолоод, бас зарим хэсгийг будлиангүй болгочихмоор байна. 14-н гэхэдлнөгөөзаралчихгээдбайна.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тийм, тийм. Заавал бүгдийгнь өргөн барих албагүй шүүдээ.
М.ТӨРБАЯР: -Тийм л дээ. Тэгэхдээ хоёр дахь хувилбар нь болохоор 57 байхгүй бол ерөнхийдөө хэвийн эхлээд л явчихна л даа. Түүндээ тааруулаад, өчигдөр намууд маргаантай тойргуудаа гаргаад ирвэл манайхаас бол гараад ирж байгаа шүү дээ, яг маргаантай гэсэн хэсэг, тойрог эцэслээд. Тэгэхээр ингээд 19 дотор багтаж байвал жишээ нь сонгууль бол хэвийн цаашаа явчих л юм шиг байна гэсэн нэг тийм лтоо, хугацааэндбасхарагдаадбайгааюмлдаа.
М.ЭНХСАЙХАН: -Сонгуулийн ерөнхийхорооны хийх ажил байнашүү дээ? Өөрөөтэндажиллавалзүгээрюм.
М.ТӨРБАЯР: -Би зүгээр хуульд байж байгаа, гарц гаргах гэж байгаа болохоор…
С.ОЮУН: -Улстөрийншийдэлнь …
М.ЭНХСАЙХАН: -Одоотэгээдгомдлуудаанэгтгэелгэсэншүүдээ.
С.ОЮУН: -Харинтэгээднэгтгэхгээдтэгээд…
М.ЭНХСАЙХАН: -Ардчилсан намыг оролцуулахгүйгээр хийсэн, нэгтгэсэн тоог би харсан. 19 тойрог дээр л байна билээ. Ардчилсан нам ингэхээр 19-өөс
илүү болоодявчихюмбилээ.
С.ОТГОНБАЯР: -50 хувиасаадээшээгараадявчихажбайгаабайхгүйюу. М.ЭНХСАЙХАН: -Тийм.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Энхсайхан гишүүн ээ, тэр 19 чинь бид нар ирснийг нь хамж
авчраадширээндээрасгачихаадбайгаабайхгүйюу.
М.ЭНХСАЙХАН: -Одоозөндөөнэмжирнэшүүдээ.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Тэгээднамдотроодахиадялгаягэжтохирсоншүүдээ.
М.ЭНХСАЙХАН: -Үгүйээ, одоонэмжирнэ, ялгахтухайбиш.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Аан?

М.ЭНХСАЙХАН: -Нэмжирнэ.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Үгүйээ яахвэ янзбүр байнал гэж ярьсанл даа. Сонгуулийн дүнднөлөөлөх, нөлөөлөхгүй янз бүрийн байдлаар. Манайх бол дотроо шүүжбайгаа.
М.ЭНХСАЙХАН: -Манайхдахиаднэмжөгнө.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Картонон хайрцгаар өөрсдөө сонгуулийн хайрцаг хийгээд, сонгуулийнхэсэгбайгуулаадбүр 400 хүнээссаналавчбайсанбаримтбайгаа.
М.ТӨРБАЯР: -Тэгсэнүү, тэрийгчиньбиингэжойлгоодбайгааюм…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Иймюм хийчихээдтэртээтэргүйнамуудөөрөөуначихсан гээдярьжбайдаг.
З.ЭНХБОЛД: -Ямар ч ажиглагчгүй, ямар ч хяналтгүй тийм юм хаана байв гэхээрУвсын нэг сумандээр тэгсэнбайналээшүүдээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгээдтүүнийгчинь хүчингүйболгоод, тэр хүмүүсийгнь эрүүгийнхариуцлагадтатахёстойшүүдээ.
З.ЭНХБОЛД: -Хүчингүйболгохгүйгээдбайналдааөөрсдөө.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -АвчхэлэлцэхгүйбайгааюмчиньТамгынгазрындаргань.
М.ЗОРИГТ: -Өнөөдөртөөбаггаадулстөрийн намуудтойргуудаатохирчихъё л доо. Улс төрийнзөвшил хийгээд тэрүүгээрээ явчихъя, тоолъё. Маргааш тоолъё. Энд нэгэнт ярьсных Ерөнхийлөгч, Улсын Их хурлын дарга, Ерөнхий сайд байна. Энэтөр , захиргааны байгууллагуудыг сонгуулийн маргаантай асуудал дээр ашиглах, дайчлахасуудалгазаравчбайна. Илтэрүүгийншинжтэй…
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Бүхтойроглбайхгүйюу.
М.ЗОРИГТ: -Эрүүгийн шинжтэй юманд баригдаад, цагдаа, прокурор ньочиж
ажиллаад, ягэрүүгийнхэрэг нээхгээд явжбайхад тухайнасуудалд хамрагдсаннэр дэвшигч хүмүүс нөгөө цагдаа, цэргийнхэнд хүчтэй учраас утасдаад байнга олон хүмүүсээр лоббийдуулаад хэргийг нь нээлгэхгүй байгаа. Нөгөө иргэн нь шалгуулах гээд байдаг, мөрдөн байцаагч нь хэргээ нээх гээд байдаг. Дээгүүр дарганарлуу ньнөлөөлөөдхэргийгнь нээлгэхгүйбайгаабайхгүйодоо болтол. Иймэрхүү хэрэг газар авч байгаа байхгүйюу . Тиймучраас төр , захиргааны байгууллага, цагдаа, хүчний байгууллагуудад үүнийг онцгой анхааруулж хэлэхгүй бол өнөөдөрманайДорноддээргэхэд чинь тэр цагдаа руу нөлөөтэй хүн юу байна тэгээд барьчихаад байгаа байхгүй юу, ач холбогдол өгөхгүйбайгаа. Үүнийг заавал хэлэх хэрэгтэй байгаа юм. Сайдаар нь үүрэг өгүүлэх гэхээр сайдаарнь үүрэг өгүүлжболохгүйюмбайналээ. Шуудляриххэрэгтэй юм байна билээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ардчиллынололтамжилтыгхуулиарбэхжүүлэхёстой л байхгүй ю у. Тэр үгүйлэгдээд байна шүү дээ . Сүүлдээ анархи байдал руу бүгдээрээ шилжчихсэн, хэн дуртай нь үзэмжээрээ бүх юманд ханддаг. Тэгээд тайлбараа тавихаараа ардчилал аа , хууль зөрчсөн бол ардчилал, хуулийг ашигласан бол ардчилалгэжтайлбарладаг.
М.ЗОРИГТ: -Энэуулзалтаараа намуудсууж байгаад тойргоо тохирчихъёл доо?

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Аан?
Ц.ДОРЛИГЖАВ: -Арван хэдэнтойрог байна. Түүнээс энэ ч одоо яахвэ дээ, гарцаагүй шалгахаас өөр аргагүй юм байна гэсэн 8 тойрог байна. Нийтдээ бол 13 байсансанагдажбайна.
С.ОТГОНБАЯР: -Тэрнамуудынсаналбасдавхцажбайгаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Сонгуулийнхорооныдаргыг чиньэндаваад ирэхээрчинь ерөөсөөхэрүүлөдөөдшаардлагагүйгэжбодожбайна.
Н.ЭНХБАЯР: -Уржигдар биднар ерөнхий ажлын аргаа тохирчихсоншүү дээ, тийм ээ ? Хэсгүүдээсээ эхэлье, тэгээд тэр дээр тооллого үзэхэд Оюун сайд тодорхой санал тавьж байсан л даа. Жишээлбэл тоолоод үзэхэд хэдийгээр засчихсан янзалчихсан байх магадлал байгаач гэсэн бүряг тулгаж басамжихгүй, чадахгүй. Физическичадахгүй.
С.ОЮУН: -Тэгвэлкубикрубикаболчихожбайгаабайхгүйюу.

Н.ЭНХБАЯР: -Тийм.
С.ОЮУН: -Тааруулаад.
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм. Тэгэхээр ямар ч гэсэн нэг, хоёр, гурав ч гэсэн зөрчил гарч л таарна. Гарсан бол нэг гэжбага гэхгүй нэг зуу гэж их гэхгүйяг тэр дээр санал хураалт явуулъя гэж. Тэр нь эргээд Энхболд гишүүний хэлдгээр нийт дүнд нөлөөлөхөөр байвал тэр тойрогт нь явуулчихъя. Ингээд яваад байхаар тэр хийсэн ажил маань нийт тойргуудын 50-иас илүү хувийг хамарч эхлэхюм бол том сонгуульрууоръёгэжөөрөөр хэлбэлзөрчлийгарилгахзамаарбагаасньэхлээд явчихвалилүүойлгомжтой, тодорхойявчихюмуу.
Тэгэхгүй шуудтомоос нь пид пад гэхээр биднар бас гайхаад байна. Тэгэхээр л нөгөө хуулийнхан орж ирээд “өө, тийм эрх та нарт байхгүй, тийм хууль эрх зүйн зохицуулалт байхгүй, тийм юм гэж хаашаа харсан юм байдаг юм, ер нь Сонгуулийн ерөнхий хороо л бүх юмаа шийднэ, өөр хэн ч шийдэхгүй” гэсэн иймлогикхэлээдбайгаа шүүдээ, Лүндээжанцандарга.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Энэхуулийгхийхэдтанарбүгдээрээбайсан.
С.ОТГОНБАЯР: -Сонгуулийн ерөнхийхо роогэхэд бүхэл бүтэн хуулийг зөрччихсөн байгаа тохиолдолд тийм жижиг асуудалруу орох шаардлагагүй болчихожбайгаабайхгүйюу.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгэхдэээнэхамгийнжижиг нэгасуудалбайнауу, үгүй юу хэсэгтээ?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүйээ, Сонгуулийнерөнхийхороогооэхлээд хусъял даа. Тэр байгууллагыг татан буулгая, шинээрбайгуулъя. Тэгжбайж сонгуулиахий. Тэр хууль зөрчсөн нөхдүүд дахиадяаж энэ ажлыг удирдан зохион байгуулж явуулахюм бэ?
С.ОЮУН: -Дахиаднэгюмбайгуулахаарэнэчинь…
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Үгүй ээ, тэр хууль зөрчсөн нөхдүүд дахиад яаж энэ ажлыгявуулахюм.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Нэгдүгээрт энэ асуудал бол нэр дэвшигчтэйгээ холбоотой юмшиг байгаа юм. Нэр дэвшигчнь гомдол гаргахёстой юмшиг байгаа юм, тиймээ?

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тийм.
С.ОЮУН: -Тийм.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Түүнээсбиш намуудын дарганар юм уу, намууд гомдол гаргахгүй. Нэр дэвшигч нь гомдол гаргаад, сонгуулийн тойргийнхоо тогтоолыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна, энд ийм асуудлыг шалгуулъя гэхээр за, хаана хаана шалгуулахвэ? гээд тодорхойхэсгүүддээртооллогоявжбайхжишээтэй.
Тодорхой хэсгүүд дээр тооллого яваад дүн хэдийгээр өөрчлөгдсөн ч гэсэн жишээ нь хоёроор гарчихсан хүн худлаа байдлаар гарчихсан байхюм бол тэр хүн унаад, нөгөөхүн ньгурваар орж ирж байх жишээтэй. Ингээд Сонгуулийн ерөнхий хорооноос эрх хэмжээнийхээдагууажиллаад байнаадаа, тиймээ?
Одоо тэр дүн зарим газар өөрчлөгдөөд байна шүү дээ. Би бол хамгийн жижиг хэлбэр нь тэр гэж бодож байгаа. Үнэхээр нэр дэвшигчдээс хүсэлт гарлаа, Сонгуулийн ерөнхийхорооны эрх хэмжээнийхүрээнд энэ асуудлыг шийдээд хаах асуудал байж магадгүй. Хэрвээ цаашаа нэг хэсэг, дахин санал хураах нэг тойрог гээд явахюм бол бүхтойрог руу дамжаад задраад, тэр ньямар нэгэн эрх зүйн зохицуулалтгүй хүндрэлд орчих магадлал байгаа юм биш байгаа даа гэсэн ийм л юм байна.
Тэгэхээр нэр дэвшигчийн зүгээс гарсан хууль зүйн үндэслэлтэй, бид нар чинь өөрсдөө бас нэг хараад байгаа юм, зүгээр нэг дахин санал хураалт явуулъя гэхээр тэр чинь хууль зүйн үндэслэл болохгүй юм. Үүнийг энэ дээр шалгаж өгөөч, манай хорооныхон дүгнэлтийг зөвшөөрөхгүй байна гэх юм бол тэр нь өнөөгийнхуулийнхүрээнд шалгаадл Сонгуулийнерөнхийхороонытүвшинд шийдээд, тэгээд нөгөө нэр дэвшиж байгаа хүмүүс нь хүлээн зөвшөөрөөд ингээд явах боломжтой. Хамгийн энгийн хэлбэр байгаа юм байна л гэж би хувьдаа ойлгосон. Түүнээс цааш явбал хүндрэхлюмбайнабилээ.
З.ЭНХБОЛД: -Саябиднарынхийсэннэгажилболүүнийгшалгахбайгааюм. Үүнийг шалгахад Баттулга өөрөө саад болоод байгаа юм. Үүнийг яаж шалгах вэ? гэхээр ИБМУТ-өөс ирүүлсэн сая таван зуун мянган х үний жагсаалт. Сонгуулийн ерөнхий хорооны өөрийнх нь “Вэб сайт”-д байж байгаа.
Нөгөөталд нь 1800 санал авах байрандорж санал өгсөн хүмүүсийннэр байгаа юм. Дугуйлагдсан нэр, нэрсийн хавтгай гэж ярьж байгаа. Тэр хавтгайг аваачаад анхны сонгуулийн өмнөхнэрсийнжагсаалт дээр аваачаад наахаар нэг хүнхэдэн удаа санал өгсөн нь гараад ирэхээр тийм юм байна. Тэр бол массовый тохиолдолбайнауугэжби харжбайна. Яагаад гэхээр зарим тойргийн нийт нэрсийн жагсаалтад бичигдсэн, санал өгсөн хүмүүсийн 25 хувь гэхэд нүүдэллэж
явдаг шилжин ирэгсэд байгаад байгаа байхгүй юу. Нэг тойрог дээр очиж нэг намд
санал өгч наагаад, дараа нь дахиж очиж наагаад, дараа нь дахин очиж наагаад ингээд явдаг. Шалгаадтогтоочихюмболэнэ сонгуулийгдахинөгүүлэх, хариу ньшууд эндээс гарах юм. Түүнийг энэ Баттулга нөхөр өөрөө санаатайгаар хийсэн учирөөрийгөө бол шалгуулахгүйшүү дээ . Тэгэхээр Баттулгыг даргааснь огцруулж, дотроос нь хэн нэгэнхүн даргатавьж байгаад Сонгуулийнерөнхийхороогоорэнэ ажлыгхийжөгнө. Үүний дараа маш олон юм тодорхой болох гээд байна. Түүнээс нэг хүнд мөнгө өгсөн, нөгөөдөх нь санал өгсөн тэр бол жижиг гэж явж байгаа. Энэ бол массовый юм явж байна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Наадах чиньбүр системийн гажуудалболгожбайгаагол
зөрчилюм.
З.ЭНХБОЛД: -Санаатайгаархийсэнүйлдэл.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Харин тийм.
З.ЭНХБОЛД: -Нэрсийнжагсаалтад байхгүй хүнийсаналыг авч болохгүйгээд энэ хуульд бичсээр байтал “болно оо ” гээд хуулиас давсан эрх мэдлээ хэтрүүлсэн хэрэг гэж би бодоод байгаа юм. Явах юм бол эрүүгийн гэмт хэрэг болчихгээдбайгааюм. Энэчиньалбантушаалынгэмтхэрэгбайхгүйюу.
С.ОТГОНБАЯР: -Тэгэхдээ бүр ард түмнийхээ хэрэгслээр зарлаж байгаад хийсэнбайхгүйюу.

З.ЭНХБОЛД: -Тийм.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Саятэр Зоригт гишүүнийхэлж байгааг яажшалгах юм. Жишээлбэл саналын хуудсаа дахиж хийлгэчихээд, тэгээд бүхэл бүтэн хайрцаг нь тусдаа олгодоггүй, прокурор, цагдаань хуйвалдчихсан ийм юмыг яаж шалгах юм бэ?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Компьютер дээрх нэрийг санал өгсөн хүмүүстэй тулгаад шалгачих хамгийн сайн боломж Энхболдын оруулаад байгаа санал байгаа байхгүй юу.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Тэгээд энэ чинь ерөөсөө бүх улсын хэмжээнд л яг ингэж явсанбайхгүйюудаа.
З.ЭНХБОЛД: -Харин тийм учраас сая 500 мянган хүний жагсаалтыг санал өгсөнхүмүүстэйтулгачихъягэжбайгаабайхгүйюу.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Наадах чинь ерөөсөө ганцхан Зоригтын тойрогдээр ч
ингээдявчихсанюмбиш, ерөөсөөбүхтойрогдээр.
Ц.ЦОЛМОН: -Зоригтилрүүлсэнбайна, сайнбайна.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Партизан.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Яагаадгэвэл Идэвхтэн гишүүнч гэсэн шууд бас хэлсэн шүүдээ, өнөөдөрзүгээртоолохдоочухамяачихдагюмбайгааюм?
М.ЗОРИГТ: -Өнөөдөртоологдоодөөрөө яачихдагюм. Тэгээд бүх ажлын хэсгүүдээр нь гарын үсэг зуруулсан. Дахиад өөрөө, сая Баяртсайхан, Эрдэнэ хоёр өдөр болгон тэгсээр байгаад нэг сондгой таарсан өдөр нь хэзээ гарах нь уу тэгээд гарсан шүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Эрдэнэгарчихсануу?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Гарчихсангэсэн.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Үгүйээ, дахижтоолжбайгаагэсэнбиздээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүйээ, Эрдэнэ гарчихсангэжзарласангэсэншүүдээ. Одоодахижтоолжбайгааюмуу?
М.ТӨРБАЯР: -Байнгынхорооньшийдвэрээхэнээсчхараатбиш…
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Хайрцагдотор байж байгаа саналынхуудас нь өдөр өдрөөрөөрчлөгдөжбайнашүүдээ, өдөрөдрөөрөсчбайнашүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Сондгой өдөр нь Хувьсгалт нам, бүхэл өдөр нь Ардчилсаннам.
С.БАЯР: -ТэгвэлтэрИхХуралдаатэгээдсуужбайг.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ерньбүгдийгньоруулчихаад…
Н.ЭНХБАЯР: -Сондгой өдөр таардаг, тэгээд тэр өдрөө орсон асуудлаараа тэгээдшийдээд явчихдаг.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгээдцалингааголоорньхуваажавъя.
Н.ЭНХБАЯР: -Хагас, бүгэн сайн өдөр бусад намуудаа оруулж суулгаад. За Оюунгишүүн.
С.ОЮУН: -Бизүгээрдахинхэлэхэд энэсонгуулиаряриадбайгаабудлианууд нэг өдөр, нэг сонгуулиар бий болчихсон юм биш шүү дээ. Сонгууль болгоноор 18 жил ингэсэн.
Ц.ЦОЛМОН: -Ярьсаншүүдээ.
С.ОЮУН: -Харинтиймээтийм. Бисаналаахэлэхгэжбайна.
Ц.ЦОЛМОН: -Урьдньхэвээрээбайсанбиздээ?
С.ОЮУН: -Үгүйээ, хэвээрньбиш.
Н.ЭНХБАЯР: -За, Оюундарга?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Өшөөцаашааболовсронгуйболгоногэжбайнашүүдээ.
С.ОЮУН: -Танайхч оролцсон байх, манайхч оролцсон байх, Ардчилсан намч, бүгдээрээ хариуцлага хүлээх ёстой. Бүгдээрээ нэг цагаан тагтаа шиг, ганц хоёрньхарбиш.
С.БАЯР: -Өнөөдөрюмшигүү?
С.ОЮУН: -Өнөөдөрюмшигбиш. 18 жил бүгдээрээүүний хариуцлагыг хүлээх ёстой байхгүй юу . Цаашид шинэ хэм хэмжээ, шинэ стандарт яаж оруулах вэ гэдгээ тэртээтэргүйярихаасөөраргагүй.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Та хоёрчинь шийдэлдямар ч нөлөөлөлгүй хоёрюм байсаншүүдээ, тиймбиздээ? Одоочтиймбайгаа.
С.ОЮУН: -Гэхдээ та сонгуулийн ганц ч заалтыг зөрчөөгүй Эх орон намаас
ганцюмгүйгэвэлбиитгэхгүй. Манайнамаасчгэсэнитгэхгүй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Оюунгишүүнээодооэнэзөрчлөөлярьлдаа.
С.ОЮУН: -Үгүйээхаринтийм. Тэгэхээрбиюухэлэхгээдбайнавэгэхээр…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Энийг улам боловсронгуй, нарийн эмэгтэй болгоё л гэжбайнашүүдээ.
С.ОЮУН: -Цаашдаа хэрэгтэй нөхцөл рүүгээ явахын төлөө бүгдээрээ байна гэдэгтитгэжбайна.
М.ЗОРИГТ: -Манайдаргаярьжбайна.
Н.ЭНХБАЯР: -Засъя, тиймээ?
С.ОЮУН: -Одооэнэ сонгуулийгцаашидяахвэ гэдгийгл биднар ярихгээд байна шүү дээ. Дараа нь бүхюмаа шинэ стандарт руу оруулъя гэдгээ зөвшөөрөөд бүгдээрээ явна тийм ээ?
З.ЭНХБОЛД: -Энэсонгуулийгярихёстойбайх.
С.ОЮУН: -Үгүйээ, үгүй. Энэсонгуулийгяахвэгэдэгнь…
М.ЭНХСАЙХАН: -Энхболдынхэлжбайгаагшалгаадүзэхгүйюудаа.
Н.ЭНХБАЯР: -Оюунгишүүнасуудлаадуусгачих.
М.ЭНХСАЙХАН: -Ерөнхийлөгчөө, Энхболдын хэлжбайгааг бас нэг шалгаад
үзэхүү?
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм бас нэг санаа байна. Бид ярьж байгаад нэг юман дээр тохирох гээдбайна шүү дээ. Тиймучраасбинэг юмруулявжбайна. Алин дээр явжбайнагэдэгньл.
М.ЭНХСАЙХАН: -Нөгөө шилжиж ирсэн хавтгайгаар өгсөн саналыг нь хүмүүсийнхньбүртгэлтэйньсайнтулгахажлыгхэзээхийхюмбэ?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: – 30 хүн гаргаад тулгахад, хоёр өдөр суулгахад гаргаадл ирнэ.
З.ЭНХБОЛД: -Шилжиж ирснийг нь улаан шугам татаж байгаад шинээр бүртгэххэрэгтэй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Өө, намуудааснэгнэгхүнсуулгачих.

З.ЭНХБОЛД: -Тийм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Шударга, сонгуульдоролцсон.
З.ЭНХБОЛД: -Компьютерт оруулахад нэг хүн нэр, ус нь гараад ирж байгаа байхгүйюу?

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгвэл наадахчинь нотлогдчихюм бол бүхэлдээ сонгуулийнсистембудааболлоошүүдээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үүнийг шүүхийн байгууллага юм уу, Цэц л шалгах байхдаа.
М.ЭНХСАЙХАН: -СонгуулийнөдөрЕрөнхийлөгчөө…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Энд улс төрийн намууд гараад шалгаж байдагюм ч хаа байхвэдээ.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Улс төрийннамуудад өгчих лсубъектньтийм байхюмбайх аа.
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Үгүйэээнэ чиньөөрсдөөсонгуульдорсонхүмүүсчинь та ер нь яагаад энэ намуудыг эрх өгч болохгүй гэж яриад байна. Их Хуралд юм шийддэггүй, та шийдвэр гаргадаггүй, одоо намууд шийдвэр гаргадаггүй, одоо хэн
юмбэ? Бурханшийдвэргаргахюмуу?
З.ЭНХБОЛД: -Бид нарын томилсон Сонгуулийн ерөнхийхороо луйварт оролцчихоодбайнашүүдээ.
М.ЭНХСАЙХАН: -Харинтэгээдяагаав.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Чи хууль эрх зүйнх нь үндсийг бас гарга л даа, хуульч юмболвол?
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Ягнарийндаасайнтулгах юмболЛүндээжанцандаргын орондБадамдамдиноржирэхюмбилээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Өө тийм үү, гайгүй байлгүй. Нэг хуулийнзаалтыг зөрчихгүй явъя гэдгийг би ганцхан удирдамжийг гаргасан, мэдэв үү. Харин тэгж ярих юм бол би юм ярина шүү. БиөөрөөУлсынИхХурлындаргахүн юмяриад яах вэ гэж бодоод л байгаа. Намайг яаж гүтгэж, их сонин, манай Өвөрхангайн ард түмэн энэ хүн яаж явсан бэ гэдгийг бүгд мэдэжбайгаа. За, за.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Намайг бол манай Сонгинохайрхан дүүргийн 130
мянганхүнболбүгдээрээмэдэжбайгаа.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Хуульэрхзүйнүндэсбайхгүйгэжбайгаа.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгэхээряахюм.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Хуульэрх зүйн хувьд УИХ-ын даргаямар ч байсан
зөрчихгүйявъягэдгийглбихатуубарьсан.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Таныг тэгэхдээ хамгийн их зөрчсөн л гэж байна лээ шүү.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -ЧиЭлбэгдоржийнүедихтүрүүчийнярьдаг…
С.ОЮУН: -Одоо та нар бүгдээрээ Сонгуулийн ерөнхий хороог хараагаад байна, тийм ээ? Би ч гэсэн хараахад бэлэн байна. Тэгэхдээ бид нар Сонгуулийн ерөнхий хороог томилоход очиж лацдаад “больцгоо, энэ хоёр нам хуйвалдаж намынхаа үнэмлэхийг авахаа больцгоо” гээд эсэргүүцээд байхад бүгдээрээ дув дуугүйбайжбайгаадл “зүгээр, зүгээр” гээдтавьсанбайхгүйюу.
Н.ЭНХБАЯР: -Тавиулчихсан.
С.ОЮУН: -Одоо тэгээдта нар бүгдээрээ буцаад Сонгуулийн ерөнхий хороог загнаадбайхюм. Танаряахгэжтэрүедээнамынхаахүмүүсийгтавьсанюм.
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Оюунаа, тэгэхэд андуурчихсан байхгүй юу даа. Тэр чинь Хувьсгалт намын давхар ажилтай хүмүүсбайсныг наад хүмүүсчинь яаж мэдэхюмбэ?
С.ОЮУН: -”Больоо, нам биш, тэр улстөрийн намуудаасоруул, эсвэлнам бусхүмүүсээсоруул” гээддийлээгүйбайхгүйюу.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Одоояаягэхвэ.
С.ОЮУН: -Танайхан ингэсэн шүү дээ. Манай нарийн бичгийн дарга Баярсайханбайгааучраасзүгээрээгээдчимээгүйболчихсонбайхгүйюу.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Даргынхньүйлдчихсэн…
С.ОЮУН: -Харинтиймшүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Одоо бол хууль зөрчөөдфактаар нь яриадбайна шүү дээ, Оюунаа?
С.ОЮУН: -Тэгээд миний энэ яриад байгаа, олон жил дуугүй байгаад бүгдээрээзөрчөөд…
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Оюунгишүүнийбаталгаабишшүүдээ.
С.ОЮУН: -Үгүйээ тэгэлгүй яахвэ дээ, тэрүедбүгдээрээл дуугүй байсаншүү дээ!
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Хамгийн их худалдагдсан, мөнгө авчихсан нөгөө талруу орсонхүмүүсчиньэдбайгааюм.
С.ОЮУН: -Танар анхСонгуулийнерөнхийхороог “за, за” гээдгар өргөсөн шүүдээ.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Чиөөрөөмэдэжбайгааюу?
С.ОЮУН: -Танартэрүедчимээгүйөнгөрсөншүүдээ.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Хамгийнихмөнгөавсанхүмүүс.
С.ОЮУН: -Хувьсгалтнамччимээгүйбайсан, танарччимээгүйбайсан.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Манайхерөөсөөмөнгөөгөөгүйшүүдээ.
С.ОЮУН: -Сонгуулийнерөнхийхорооганх томилохоосавахуулаадганцхүн дуугараагүйбайхгүйюу. Тэгээдодооюмяриадбайдаг.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Ерньяривалардтүмэндюмаахэлнэшүү!
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Манайдөгсөнболбиднардуугүйбайхгүйюу.
С.ОЮУН: -Таболэсэргүүцээгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Забольё. Биднарзөндөөэсэргүүцсэн.
Н.ЭНХБАЯР: -Тиймээ, тийм. Хаахаанаал…
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Нэгюмнааслэхэлмээрбайхюм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үүнээс эхэлье л дээ . Нэгэнт Сонгуулийн ерөнхий хорооны дарга нь хууль зөрчсөнийг нь нотолчихсон юм чинь үүнийгээ баталгаажуулаад, эхлээд Сонгуулийн ерөнхий хорооны даргын асуудлыг шийдэж дуусгая.
М.ЭНХСАЙХАН: -Ягнаадахчиньзөв.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Хамгийн бодит зүйлшүү дээ . Тэгэхгүй болдалан чавганцынховживцуглуулахюмболхүнаймаарюмбайгаа.
М.ЭНХСАЙХАН: -Харинтийм. Тиймболохоорл…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгээдлдараань…
З.ЭНХБОЛД: -Түр зууртаа дарга биш болгоод, дотроос нь 8 хүн байгаа шүү дээ. Түүнээсдаргаарньтавьжбайгаад…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгэхдээ Ардчилсан намынх бишшүү! Одоохэл аманд орчихно. Зүгээрлнэг нейтральный.
Н.ЭНХБАЯР: -За, Цолмондарга.
Ц.ЦОЛМОН: -Тэгэхээртүрүүн бас Оюун даргач ярьж байсан л даа. Энэ таван удаагийн сонгуулиар намууд жаахан дэмжээдл бас өөрсдөө оролцоод, Сонгуулийн хороог өөгшүүлээд гэдэг юм у у замбараагүйтэх юм руу явсаар байгаадодооСонгуулийнхороонь намуудынхаадээр гарчихаадбайна. Намууд ингэжтомилоод явлаа ч гэсэн тэнд очингуутаа бүтэц болоод, намуудынхаа үгэнд ордоггүй, эхлээд хоёрдахьсонгуульюмуу, гурав, дөрөв дэхэд нь ордог байсан байжмагадгүй. Энэ нь ингээд бүр халиад түүнийг нь Сонгуулийн хороог намууд юу гэж үзсэн бэ, үүнийхээ дээр нь байх юм уу, дор нь байх юм уу гэдгийг шийдэхгүй бол ерөөсөө бид нар болохгүйюмшигбайна.
Ц.ГАНХУЯГ: -Хувилбарбайхгүйюмшиг, намбусчуудгээдбайнауудаа?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Намууддээрньбайхгүй. Хуульдээрньбайна.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Иймбайгаа байхгүйюу. Хараат бус байдлаар явуулна гээд үүнийг чиньбүр оруулах гэсээр байгаад манайхан оруулсан шүү дээ. Дээр нь УИХ-ын дарга үүрэг өгч ёстой болохгүй шүү, танд хамаагүй шүү гэсээр байгаад тэгээд одоо болохоор “Их Хурлын дарга хаачсан, дууд” гээд одоо бол Ерөнхийлөгч лхарьцвалхарьцана. Яагаадгэвэлэнийгээайлтгахучиртай.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -За, Ерөнхийлөгчөө, одоонэг аваадирж болохгүй юм уу
даа, тэрнөхрийгсонсоёлдоо.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Ернь тэр дотоод хэрэгтнь оролцохгүй байдагнь зөвтаны хувьд. Гэхдээ томилсон байгууллагын хувьд үйл ажиллагаа нь хууль бус байх юм бол…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тасланзогсоох.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Үүнийгавчхэлэлцэнэ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Авч хэлэлцэхгүйгэж хэлээгүйшүү дээ. Авч хэлэлцэх тэржурмаараалявналдаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Татэр Их Хурлын томилдог байгууллагуудтайяаж харьцдаг юм, ИхХурлынбүрэнэрхбайдагтүүгээрээляваххэрэгтэйшүүдээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгэхээр энд бас хорооны гишүүнийг томилох, чөлөөлөх, түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, огцруулах гээд хуулиараа л явна шүү дээ. Тэгэхээр хорооны гишүүдийн бүрэн эрх хугацаанаас өмнө дуусгавар болохгэжюугхэлэхвэгээдингэхээриймлюмбайна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүйээ , хууль зөрчөөд наад Сонгуулийн ерөнхий
хорооныдаргачиньямарнэгэнэрүүгийнхуульзөрчжээ. Гэмтхэрэгүйлдчихжээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -ТэрчиньСонгуулийнхорооны…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүйээ, энэдээрбайнааа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгвэлтэрхүнийгяажтэндээстатажавахвэ?
С.ОТГОНБАЯР: -ИхХуралтатажавнашүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Хулгайхийжбайгаадбаригдчихажгэжбодъёлдоо.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Энэ хуулийн 6-гийн 3-тзааснаасөөр үндэслэлээргэж байна. Хорооны гишүүн эрүүл мэндийн байдал, бусад хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар чөлөөлөгдөххүсэлтээөөрөөгаргасанболУлсынИхХурал…
Н.ЭНХБАЯР: -Өөрөөгаргаагүйнөхцөлд. Алдаахийсэннөхцөлд?
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Алдаахийсэннөхцөлд…
З.ЭНХБОЛД: -Лүндээжанцан дарга аа, гаргаагүй нөхцөлд 27-гийн 3-аар чөлөөлөхёстой.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -”Томилжболно”, “чөлөөлжболно” гэдэгюмбайналээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -6-гийн 3-т зааснаас өөр үндэслэлээр хорооны гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусахаас өмнө үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөхийг
хориглоно. Хорооны гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдож, шүүхийн шийтгэх
тогтоолхүчинтөгөлдөрболсонболэнэ өдрөөсэхлэнтүүнийг хорооныгишүүнээс
огцруулсандтооцно.
Н.ЭНХБАЯР: -Шүүхрүүявахёстойгэжбайнауу?

М.ТӨРБАЯР: -Тийм.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Түдгэлзүүлэхямарнэгэнасуудалбайнауу?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Хорооны гишүүн гэмт хэрэгт холбогдсон, түүнчлэн энэ хуулийн 11-ийн 7-д заасны дагуу баривчлагдсан бол түүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх эсэхийгэнэ тухай эрх бүхий байгууллагынгаргасан санал шийдвэрийгхүлээн авснаас хойш 14 хоногийндотор Улсын Их Хурал хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгвэл цагдаадаааваачиж өгөөд, өнөөдөр баривчлах хэрэгтэйлюмбайнашүүдээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Хорооны гишүүн гэмт хэрэгт холбогдолгүй, гэм буруугүй болохыг тогтоосон эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрийг үндэслэнтүүнийбүрэнэрхийгсэргээхИхХуралтогтоолгаргана.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Мэдээж УИХ-ын 2004 оны өөрийнх нь бүрэн эрхэд хамаарах, өөрийнх нь томилдог байгууллагуудтай харьцдаг, түүний даргыг чөлөөлдөг, хариуцлагахүлээлгэдэгүүрэгтэй…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэрболзөвхөндэгбайжбайгааюм.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тийм, тэгээдлявна.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүйээ үгүй, 14 хоногийн дотор тийм Байнгын хороо тэгж хэлэлцэнэ гэсэн л юм. Түүнээс өөр юм байхгүй. Энэ чинь тусгайлсан хуультай байхгүйюу.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тусгай хуульч яахвэ, ИхХурлаасорж ирдэгбайгууллагын удирдлагатай хариуцлага тооцдог, чөлөөлдөг үндэслэл чинь бас эрх зүйн асуудал болжбайна шүүдээ. Таганцханногоонномбариагүйээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүйээ, биэндзөвхөнногоон номоорявна. Бид яаж хэлэлцэх вэ гэдэг дэгээрээ явна.
М.ЭНХСАЙХАН: -Энд Дээд шүүхийн тайлбарт бас анхаарал хандуулмаар байна. 10-ын 2 гээд “сонгогчийн санал, санал хураалтын дүнг гажуудуулахад хүргэсэн” гэдэгт юуг ойлгохвэ гэдэг асуудал байна. Санал хураалт, санал
хураалтындүнггажуудуулахадхүргэсэнгэдэгдээр сонгогчийнсаналаачөлөөтэй
өгөхэрхэд хөндлөнгөөс хууль бусаар, аливаа хэлбэрээр нөлөөлсний үр дүн, тэгээдэнэ Сонгуулийнерөнхийхорооныдаргынтэр хийсэнажиллагаабол яг хууль бусаар сонгуулийн үр дүнд нөлөөлсөн. Шилжилт хөдөлгөөн хийсэн, гай болж Сүхбаатар дүүрэг дээр бас их гарсан юм байна.
Дээр нь 1,5 сая нөлөөлсөн , мөн дээр нь “та нарыг мандатын тоогоор заавал тулгаж 4 санал өг,3 санал өг” гэжхэлсэнэднар чиньбүгдэнэсонгогчийн санал, санал хураалтын дүнг гажуудуулахад хүргэсэн гэж байгаа юм. Сонгуулийн саналхураалтындүнгажчихаадбайхадбиднаряахёстойюм?
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Гажсанаа л одоо тогтоочихмоор байна л даа. Ганц баримтаартогтоожболжбайнашүүдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Одоотүүнийг тогтоочихъёлдоо. Лүндээжанцан дарга аа, тэгээдСонгуулийнерөнхийхорооныдаргаирэхгүйюмуу?

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Бидуудахгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тачиньөчигдөрзаяахвэдуудчихъягэсэн.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Би дуудахгүй. Та нарт хэлсэн шүү дээ.”Азнаач ээ, нададгомдолгаргахаар” хэлсэншүүдээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Дуудаад буруу байх. Үүнийгхэлье , тайлбарлуулъя, эсвэл сонсохюмуу?
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Сонсъёлдоо. Өөрөөюунуучихаадявжбайна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Биднар мөрдөн байцаагч бишучраас хэрэв асуудал шийдье гэвэл Үндэснийаюулгүй байдлынзөвлөл хуралдаж байгаад намуудын саналсонсоод, Зөвлөлнамууддаазөвлөмжхүргэгэсэнасуудалбайна.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Бид нар бол Ерөнхий прокурорт 3 хоногийн өмнө энэ асуудлаар өгчихсөн байгаа. Тэгээд Ерөнхий прокуророос хариу ирээгүй байгаа, тиймээ?

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Ирээгүй.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Дахиад өгөхөөс. Энэ бичигтэй холбоотой асуудлаар 3 хоногийнөмнөбичгээрасуудалтавьчихсан.
Н.ЭНХБАЯР: -Ягэнэасуудлааруу?

Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тийм.
М.ТӨРБАЯР: -Яг үнэхээрийн тойрог, хэсэг бүр дээр л ийм юм гарчихаад байхад гомдол тавихаар эхлээд тойргийн хороон дээр тавьчихаад, тэгээд тойргийн хорооны шийдвэр үндэслэлтэй гэж үзвэл эцэслэн шийдвэр гаргаж байгаа юм. Сонгуулийн ерөнхийхороо бол ерөөсөө түүнийг чиньхугацаандаа багтахгүй, тэгсээрбайгаад…
Н.ЭНХБАЯР: -Хугацааньөнгөрчихгээд.
М.ТӨРБАЯР: -Тийм, хугацаа өнгөрчих гээд байна шүү дээ. Бид нар аль хэдийнэл Зоригтгишүүнийасуудлыгаваад, тэгсэн хугацаа нь өнгөрчихсөн. Энэ үнэхээрийн үндэслэлтэйбайна, Сонгуулийн хорооны шийдвэр буруубайна, энэ дээр тооллого явуулж шийдвэр гаргаад өгөхюм бол энэ чинь энэ хугацаанд багтчих гээдбайгаа байхгүй юу. Гэтэлерөөсөө тойргийн хороодын гаргасан гомдлыгцөмийг ньхүлээжавахгүй, үндэслэлгүй гэж үзчихсэн, бараг тийм чиглэл өгсөн байнагэдэг мэдээллийг бараг бүх намууд удаагаад, тэгж болохгүй шүү дээ. Задлахгүй бол задлахгүй байж байгаад, дүнгээ өргөн барина гэсэн тийм бодлого бариадбайгаа чинь болохгүй шүү дээ. Дор нь үнэхээрийн ийм үндэслэлтэй гомдлууд байна шүү дээ.
Тэгээддээрээсчигөгсөн гээдтойргийн хороодыншийдвэргаргахгүйбайна шүүдээ. Зөвхөн шийдвэр өгсөн ч гэсэн манай нам дээр тухайлбал, Зоригт гишүүний тойрог дээр гарсан, Дорнод аймагт гэхэд энэ нээрээ ийм буруу юм болжээ гэдэг шийдвэрээ дээрээс чиг авчихаад гаргаад, өөрчлөөд явж байгаа ийм юм үзэгдэж байгаа байхгүй юу. Тийм болохоор ерөөсөө өөрөөс нь асуумаар байна. Хэн хэнээс вэ, бүр өөр этгээдээс үү, дээрээс тэрийгхэн өгөөдбайгаань мэдэгдэхгүйбайгаа. Гарсан гомдлыгхугацаанд нь яг тэр шат шатаар нь шийдээд байвал энэ чинь зөндөө хүмүүсийн юмнуудшийдэгдэнэшүүдээ.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -7 дугаар сарын 3-нд өгсөн бичигдээрээ гурван албан тушаалтантай холбоотой маш тодорхой зөрчил байгаа юм л даа. Хил хамгаалах ерөнхийгазрын дарга , хошууч генерал Баатарцогт гадаад улсад зорчиж яваад буцаж ирээгүймонголиргэдийнрегистрийндугаар болон бусад мэдээллийгМАХН¬д өгсөн гээд гэрч нь байж байгаа юм. Бид нар гэрчтэй нь өгнө. 68000 (жаран найманмянган) хүнийжагсаалтыгбүгдийгньөгсөн, МАХН-дөгсөн.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Баримттайярьжбайгааюмбайнашүүдээ!
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Баримттай, гэрчнь байгаа юм. Баатарцогтхошууч
генерал, Иргэний бүртгэл мэдээллийн улсын төвд 28-нд ажилласан. Их хэмжээний иргэний үнэмлэх үйлдвэрлэсэн, дүрс бичлэг нь байгаа. Энийг одоо ингээд өгчихье.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Баттулгын саяын холбогдолтой асуудал гээд ингээд яг тодорхой албан тушаалтантай холбоотой, яг гэрч нь байна, баримт нь байна гээд ингээд Ерөнхий прокурорт бид тавиад байгаа шүү дээ, энийгээ одоо нэг асуучихмаар байгааюм. Ганболддаргачюм ууодоохэнньасуудагюм. Эндээс одоо ингээдөшөө Аюулгүйн Зөвлөлд бас энэ бичгүүд чинь ирсэн, энэ дээр одоо юу болсон бэ? Энэ ямар нэгэн үйлдэл гарахгүй шүү дээ, тэгээд ноцтой, одоо энийг шалгах шаардлагатай байна гэх юм бол Их Хурал руу одоо энэ том хэлтсийн албаны дарга, Засгийнгазар лууэнэхүмүүсньөгөхёстойшүүдээ! Энийгээ чөлөөлж өгье гээд. Энэ дээр ийм албантушаалаа ашигласан юм ийм үйлдэлд оролцсонбайжболзошгүйбайна гээд.
Тэгээдэнэ дээртухайнбайгууллагууднь шийдвэргаргаад, гаргаад явахгүй болволяг энэ ажлуудыг хийчихсэн нь хүртэлодоо энэ журмаараабатлагдаад байна.
М.ЭНХСАЙХАН: -Яг сонгуулийнөдөр Сөүлээс онгоц байсан. ТэгээдСөүлээс буусанонгоцсаналааөгөхгэсэнчиньхүмүүсньамарчихсанбайсанбайналээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Урьдчилаадөгчихсөнбайсанбайлгүйдээ.
Б.ЦОГТГЭРЭЛ: -Өө, өмнөөсньбүр 2-3 хүннэмжбичээдөгчихсөнбайсан.
М.ЭНХСАЙХАН: -Тэгээднөгөө улсууднадрууярьсан байхгүйюу. Тэгээдби яахав нөгөө нэг, хоёр тохиолдол байх гэж бодоод анзаараагүй хаясан чинь одоо энэ болүнэхээрмассовыйзөрчил үүсгээдбайна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэрч байтугай эндбайсан хүмүүс саналаа өгөх гээдгэр бүлээрээ орсон чинь өгүүлсэнгүй: “та нар өгчихөөд явчихсан байна” гээд байна, яах юмбэгээдирээдбасзогсоодбайгаабайхгүйюу.
М.ТӨРБАЯР: -Зүгээрэндбайгаа гомдлуудыгзадлаадярьвалсанаатаймаш ноцтойүйлдлүүдбайнатиймээ.
М.ЗОРИГТ: -Сонгуулийн зөрчилганцхан Дорнод аймагт биш Сонгуулийн ерөнхийхороондбайна.
Ц.ЦОЛМОН: -Энд Лүндээжанцан дарга Сонгуулийн ерөнхий хороог
хамгаалах маягийн юм яриад байгаа юм шиг л ярих юм. Сонгуулийн ерөнхий хороо хамаг будилааныгнь тарьчихаад бид нарыгтэрэн дотор ярьж байгаа байхгүй юу. Тэгээд бид нартай тэрийг нь гарцыг нь олох гээд байгаа юм шиг ийм л яриа болоод байх юм. Тэгэхээр тэргол эзнэээхэлжбарьжавбаляасанюмбэ?
Н.ЭНХБАЯР: -Хуулийн дагуу иймэрхүү Сонгуулийн ерөнхий хорооны дотоод үйлажиллагаатайхолбоотойгомдлуудыгяахёстойвэЛүндээжанцандаргааа?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -СЕХ-той холбоотой гомдлыг бол хуучин Их Хурал авч үзэж болохгүй, хуульдаатиймюмбайна лээ. Тэгээд одоо хуулийн байгууллага л авчүзнэ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Ер нь энэ Лүндээжанцан дарга бол тэр сонгуулийн хорооныхонд ээлтэй л учраас ингээд байгаа юм.
М.ТӨРБАЯР: -Лүндээжанцанбагшаа, хуулиарааболягиймбайгаашүүдээ…
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Би хуулиа барьж байгаадл дуусъя. Яахав гэхээр байна шүүдээ, танарулстөрярьжбайгаа, биболхуульярьжбайгаа.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Өөрийн чинь сонгогчид янз бүрийн юм ярьж л байна лээ шүү дээ.
С.ОЮУН: -Үгүйээ, биебиенийгээөдөөдяахюмбэ?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Элбэгдоржоо , чи тэгээд яриад байхюм . Чи тэгж нохойтоод байгаа юм бол байна шүү дээ хоёулаа өөрөөр яръя. Өөр өөрийгөө шалгуулъя.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгээд одоо энэ чинь ийм үйл ажиллагаа явуулчихсан байна, шалгуулъягээдбайхадяагаадбайгааюмбэ?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгээдби бас гарч хайгаадбайна шүү дээ! Адилхан хайгаад байна шүүдээ. Чи бол үргэлжэнэ нохой зангаа ерөөсөө тавихгүй юм. Олонудаахэлжбайгаа.
С.БАЯР: -Зориуд тэгээд байхад чинь дээ, инээгээд л сууж байгаа ч дээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Харин тийм.
С.БАЯР: -Зориуд тэгээд байхад чинь дээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Та тэгээд сайхан инээгээчдээ.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Лүндээжанцан дарга ер нь булхайцаад гарчихсан юм байна шүүдээ.
С.ОТГОНБАЯР: -Харин тэгсэн юм шиг байна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Харин тийм байна. Би бас Их хурлын даргаа бол өмөөрөөд байсан юм. Шударгаар гараад ирсэн байх, хууль сахиулж байгаа.
М.ТӨРБАЯР: -Одоо яг зүгээр манай дээр болж байгаа бас л ийм юм байгаа.
Н.ЭНХБАЯР: -Үгүй ээ, одоо тэгээд энэ СЕХ-ны үйл ажиллагаатай холбоотой ийм зөрчил байж магадгүй гэсэн ийм асуудлуудыг одоогийн Улсын Их Хурал дээрээ ажлын хэсэг байгуулаад шалгаж болно биз дээ.

М.ЭНХСАЙХАН: -Харин тийм.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энэ дээр байгаа шүү дээ Их Хурал дээр Сонгуулийн ерөнхий хороо хууль зөрчсөн асуудлыг авч хэлэлцэх гээд.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ерөнхийлөгчөө, одоо Лүндээжанцан даргад битгий ийм үүрэг даалгавар өгөө, болохгүй гэдэг даалгавартай юм чинь.
Н.ЭНХБАЯР: -Их Хурал дээр ажлын хэсэг байгуулж шалгаж болох уу?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Үгүй ээ, тэгээд манай Төрийн байгуулалтын байнгын хороо хурлаараа оруулаад л болохуу, болохгүй юу гэдгээ ярина шүү дээ.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Аюулгүйн Зөвлөл хоёр чиглэлгаргаж болжбайгаа юм. Нэг нь энэ хууль зөрчсөн үндэслэлээр прокурорт, нөгөө талаас нь томилсон байгууллагад ийм хоёр ялгаатай. Аюулгүйн Зөвлөл энэ хүнийхээ асуудлыг шийдүүлээд тэгээд сонгуулийнхаа…
С.ОТГОНБАЯР: -Тэгээд цаашаа явчихдаг.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Тэгээд цаашаа албан ёсныхоо юугаа хийгээд явчихдаг.
С.ОТГОНБАЯР: -Тийм.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Төрийн байгуулалтын байнгын хороо…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Ерөнхийлөгчөө, түрүүчийн сонгуулиар ийм булхайтай асуудлыг болдандаа хуулийн байгууллагаар шийдэж явж байсан МАХН. Миний мэдэхэд. Одоо яагаад Их Хурал руу оруулж шийдэх гээд байгаа юм. Яагаад прокурорт үүрэг өгөөд, дорнь шалгаадхариугнь гаргаадза, энэ хүний бол ямар нэгэн сэжигтэй зүйл нотлогдлоо. Гэхдэээнэ хэргийгдуустал энэ хүнийгэнэ ажлаас нь түдгэлзүүллээ. Тэгээд л боллоо шүү дээ. Прокурорын шийдвэр мөн үү, хууль
мөн үү? мөн. Юун яасны Их Хурал? Жирийн ард иргэн хууль зөрчих юм бол дор
нь аваачаад та нар ажил, амьдралыгньдуусгадагтиймбиздээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Сонгуулийн ерөнхий хороог Улсын Их Хурал байгуулсан учраас тэр албан тушаалтныг түдгэлзүүлэх асуудлыг бол Их Хурал шийддэг гэдэг утгаараа л яриад байна л даа.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Хуулиндаа аягүй бол бас түдгэлзүүлнэ шүүдээ. Их Хурал шийдэхгүйээ. Наад Лүндээжанцан дарга чинь юу чхийхгүй. Их Хурал зөвхөн наадам хийхгээд, тамгаа хүлээлгэж өгөх гээд сууж байна гээд байна шүү дээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Төрийн байгуулалтын байнгын хороо ярьж болноо.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Өө, худлаа, худлаа.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Ярихдаа энэ хуулиа барьцгаагаад л…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Мэдээж шүү дээ. Наадах чинь прокурор дээр л оч гэсэн байгаа биздээ.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Дээр нь Их Хурлын хууль хоёроо бариад л ярина шүү дээ. Хоёр л хууль байна. Хэрвээ гэмт хэрэг үйлдсэн бол Эрүүгийнхууль байна. “Сонгуулийн хууль, тогтоомж зөрчсөн бол…” гээд Эрүүгийн хуулинд байж байна. Ийм л гурван арга зам байна, өөр юм алга.
М.ЭНХСАЙХАН: -Үндсэн хууль дээр чинь Их Хурал шийднэ гээд бичсэн байгаашүүдээ. Тэгээ дардаа тайлбартайгаа.
М.ТӨРБАЯР: -Ингэж харагдаж байгаа Лүндээжанцан багш аа , яг энэ хуулийнхаа зохицуулалтаар болвол сонгуулийн хорооны шийдвэр үндэслэлтэй юу, үндэслэлгүй юу гэдгийг Сонгуулийн ерөнхий хороо шийдээд…

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Харинтийм.
М.ТӨРБАЯР: -Сонгуулийн ерөнхий хорооны шийдвэр үндэслэлтэй юу, үндэслэлгүй юу гэдгий гэнэ хуулиар чинь…

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Хуучин Шүүх.
М.ТӨРБАЯР: -Хуучин Шүүх байсныг нь болиулаад…

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Цэцгэлчихсэнюм.

М.ТӨРБАЯР: -Үндсэн хуулийн Цэц гэчихсэн юм байна лээ.

Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Харин тийм.
М.ТӨРБАЯР: -Тийм. Тэгэхээр зэрэг Сонгуулийн ерөнхий хороо тэрийгээ мэдээд ямарваа нэг шийдвэр гаргахгүй байгаа байхгүй юу.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэгэхээр чинь Цэц болчихсон юм байна.
М.ТӨРБАЯР: -Тэгсэн мөртлөө тэр доод тэр тойргийн хороонуудаас ирж байгаа гомдолд буруу юу, зөв үү гэдгээр ямар ч шийдвэр гаргахгүй байгаа байхгүй юу. Гаргахгүйбайсаарбайгаадэнэхугацаа алдуулжбайгаабайхгүйюухамгийнгол нь. Гэтэл доор нь үнэхээрийн ноцтой юм гарсан уу гарсан, тойргийн хороод шийдвэр гаргасан уу гаргасан. Тэрийг нь дээшээ гомдохоор шийдвэр гаргахгүй, одооерөөсөө шийдвэр гаргахгүй байсаар байгаад “сонгуулийн дүнгээ баталгаажуулна” гээд, яг ингээд хугацаа барьчихаад сууж байгаа байхгүй юу. Ийм юм, энэчинь болохгүйшүү дээ! Энэнээсл бүхюмүүсчбайгаабайхгүйюу. Тэгээд бид нар давж тэрийг чинь шүүх рүү өгөөд яах юм бэ? Энэ процессынхоодагуута нар Сонгуулийн ерөнхий хорооны шийдвэрийгл Үндсэн хуулийн Цэцавах ёстой болохоос биш шүүх манай харъяаллын хэрэг биш гээд ингээд суугаад байна шүү дээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Одоохэнавахаарбайна?
С.ОЮУН: -Хамгийн сүүлийн тэр 12 дугаар сарын өөрчлөлтөөр.
М.ТӨРБАЯР: -12 дугаар сард орсон хамгийн сүүлийн өөрчлөлтөөр л…
Н.ЭНХБАЯР: -Сонгуулийн ерөнхий хороо өөрөө шийдэх юм уу?
З.ЭНХБОЛД: -Сонгуулийн дүн, маргаан, сонгуулийнхаа байдлыг Сонгуулийн ерөнхий хороо өөрөө шийдэх…
М.ТӨРБАЯР: -Цэц байна лээ шүү дээ.
З.ЭНХБОЛД: -Байхгүй, байхгүй.
М.ТӨРБАЯР: -Үгүй ээ, байна лээ. Би өчигдөр яг хяналтын хувийг нь харж байсаншүүдээ.
З.ЭНХБОЛД: -Байхгүйбайхгүй.
С.ОЮУН: -Энхболд гишүүнээ наанаа байгаа ногоон номоо нааш нь өгдөө.
М.ТӨРБАЯР: -Үгүйээ, байналээ шүү дээ. Би өчигдөр яг хяналтын хувийг нь харсан.
Н.ЭНХБАЯР: -Цэц байгаа юу, байхгүй юу?
З.ЭНХБОЛД: -Байхгүй. Лүндээжанцан дарга санаж байгаа байлгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Цэц байхгүй ээ.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Байгаа байхаа.
Н.ЭНХБАЯР: -Аан? Байхгүй юу?

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Цэц байхгүй ээ.

Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Байгаа байхаа.

Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Байхгүй, байхгүй.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Энд ийм нэг бичиг байна, нөгөө дарга нар нь “хувилж яаралтай хүргүүл” гэсэн ийм бичиг байгаа юм.
М.ТӨРБАЯР: -Шүүх нь ч байсан, Үндсэн хуулийн Цэц ч байлаа гэсэн Сонгуулийн ерөнхий хороо шийдвэр гаргах хуультай шүү дээ.

Д.ДОРЛИГЖАВ: -Энэ бол тодорхой юм байгаа байхгүй юу.

М.ЭНХСАЙХАН: -Энэ бол Үндсэн хууль дээр байгаа л байхгүй юу.
М.ТӨРБАЯР: -Шүүх нь ч байсан, Үндсэн хуулийн Цэц ч байсан ялгаа ерөөсөө байхгүй шүү дээ. Ер нь аль нь ч байсан хамаа алга, ерөөсөө Сонгуулийн ерөнхий хороо шийдвэр гаргаадл юу яагаадахвал тойргийн хорооны шийдвэр шүүх ч аль ч авч хэлэлцэхгүй ээ, тэрүүгээр дамжуулах л юм бол.
З.ЭНХБОЛД: -Наадах чинь хамгийн арга ядсан л арга шүү дээ.

М.ТӨРБАЯР: -Тийм.
З.ЭНХБОЛД: -Урьдчилсан сонгуулиар тэрний чинь 10 тооцоог судалсан шүүдээ.

М.ТӨРБАЯР: -Тийм.
З.ЭНХБОЛД: -Тэгээд аль ч хэсэг, тойрог дээр байгаа маргаантай асуудлыг дуусгаад, 16 хувийнхаа маргааныг дуусгаад тэгээд эцэслэж оруулах тийм саналтай байна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Үгүй ээ, Лүндээжанцан дарга тэгэхээр гарахаа байчихвал яах юм бэ?

З.ЭНХБОЛД: -Бүх сонгуулийн хороон дээрээ эц эслэн дуусгаад, 16 хувийнхаа маргааныг дуусгаад тэгээд эцэслэн шийдмээр байна.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Эд нар чинь юу ч шийдэхгүй байна шүү дээ.
С.ОЮУН: -Төрбаяр гуайн хэлээд байгаа нь ядаж Сонгуулийн ерөнхий хороонд очихоос өмнө…
М.ТӨРБАЯР: -Бишээ биш, миний зүгээр хэлээд байгаа нь тавих боломжийг нь алдуулчихсан байхгүй байгаа байхгүй юу.
З.ЭНХБОЛД: -Боломжийг нь хасаад хаячихсан байгаа байхгүй юу.
М.ТӨРБАЯР: -Тийм. Тэгэхээр бид нар Сонгуулийн ерөнхий хороотой заргалдах гэхээр чинь Сонгуулийн ерөнхий хороо тэрийгээ мэдэж ямар ч шийдвэр гаргахгүй. Хэнийч юмыг шийдэж өгөхгүй ингээд хугацаа алдаад байгаа байхгүйюу.
З.ЭНХБОЛД: -Эсвэл бүгдээрээ хуйвалдаанд орчихоод байгаа байхгүй юу.
М.ТӨРБАЯР: -Тийм. Эсвэл хууль зөрчөөд хугацаа алдуулжбайгаа энийг яах болгэдэгбайна.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Наадах чинь хуулийн санкцтай юм шүү дээ.
Б.ЖАРГАЛСАИХАН: -Энийг тэгээд хууль зөрчсөн нөхцөлд прокурор гэж нэг байгууллага байгаа биздээ?

З.ЭНХБОЛД: -Байхгүй.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Яагаад, яачихсан юм бэ?
З.ЭНХБОЛД: -Харин байхгүй болгочихсон юм гээд байхад чинь.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Энэ байхгүй болгочихсон хүмүүсийн нэг нөхөр байна шүүдээ.
З.ЭНХБОЛД: -Тэгсэн.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Өө, Лүндээжанцан дарга та хоёр болер нь хамаг юмыг хийсэн юм байна шүү дээ ерөнхийдөө.
М.ЭНХСАЙХАН: -Сонгууль өгөх хүн, санал өгсөн хүмүүс, тэр хоёрыг мөргүүлэх ажлыг зохион байгуулъялдаа.
З.ЭНХБОЛД: -Үгүйээ, харин тэгэхээр Баттулга чинь хөдлөхгүй байгаа юм. Бид нар аль 7 хоногийн өмнөөс хийж байна. Тэр нөгөө бичигнүүд байна шүү дээ тиймээ?
М.ЭНХСАЙХАН: -Тийм.
З.ЭНХБОЛД: -Санал өгсөн хүмүүсийн дугуйлсан байна шүүдээ?
М.ЭНХСАЙХАН: -Тийм.
З.ЭНХБОЛД: -Тэрийгээ дарчихаад өгөхгүй байгаа юм.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тэрбиш, наадах чинь нөгөө хорооны даргынх нь гарын үсэг байхгүй юу. Одоо нэг хороон дээр хүрээд ирлээ шүү дээ тиймээ.
Б.ЦОГТГЭРЭЛ: -Тойргийнхорооны.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Тойргийн хорооны. Наана чинь наад захын нэг хуулийн заалт уг нь дурьдмаар байгаа юм.
М.ЭНХСАЙХАН: -Ер нь тэгвэл хоёр хувилбартай л болчихсон байна шүү дээ.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Зүгээр л нэг хуулийн заалт.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -”Орост одоо Сонгуулийн ерөнхий хороо нь бүх юмаа эцэслээд шийдчихдэг юм байна” гэж ярьсаар байгаад эднүүс оруулсан шүү дээ. Одоо тэгээд сүүлд нь байна шүү дээ муу л юм болохоор тэглээ, ингэлээ гээд ярьдаг.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Хоёр ялгаатай юм яриад байна шүү дээ, Лүндээжанцан дарга аа. Сонгуулийн маргаантай асуудлыг Сонгуулийн ерөнхий хороон дээр л дуусгамаарбайнатиймүү?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тийм.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Зөв. Сонгуулийн байгууллагынх нь өөрийнх нь үйл ажиллагаатай холбоотой зөрчил, албан тушаалтны хууль зөрчсөн асуудал ч юмуу, тэрболөөрхэрэг.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэрнь Сонгуулийнтөв байгууллагынтухайхуульгээд басөөрхуульбайналдаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Үгүйээ, байнал даа. Тэгэхдээ нөгөө хуулиабас зэрэгцүүлж үзэж аль боломжтойг нь сонгох.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Эрүүгийн хуульч ашиглаж болношүү дээ, заавал ер нь тэрийг ашиглаад байх юу байсан юм. Албан тушаал, төрийн албан хаагчийн тухай хуулиудыг ч ашиглаж болно шүү дээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Тэгвэлийммаягаар яахуу? Түрүүн Ерөнхийнарийнбичгийн дарга нарын ажлын алба бас нэг ямар нэгэн байдлаар хийчихсэн ажлыг огт үгүйсгэлгүй, тэр Ардчилсан намынхан ч гэсэн сая Дорлигжав даргын хэлж байгаагаар бол бас хэдэн тойргууд байгаа юм байна.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Наад зах нь 8 тойрог байна.
Н.ЭНХБАЯР: -Наад зах нь 8 тойрог гэж байна. 13 байснаа ер нь наад зах нь 8 гэж. Тэгээд тэр одоо жижиг , том гэлгүйгээр тэр зөрчлүүдээ бодитой гэдэг утгаараа тийм ээ . Тэр зөрчлүүдээ ямар ч байсан тийм нэгдсэн список, жагсаалттай болъёо, тэр ажлаа хийчихье гэж.
Сая тэр Баттулга даргын үйл ажиллагаатай холбоотой, Сонгуулийн ерөнхий хороотой холбоотой үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлыг Улсын Их Хурлын Төрийнбайгуулалтын байнгын хороон дээр нэгдэх өдөр яръя.
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгье, тэгье.
Н.ЭНХБАЯР: -Тэгээд тэрийг шалгуулах ажлыг, түрүүн Энхсайхан дарга санал гаргасан. Улс төрийн намуудын оролцоотойгоор ажлын хэсэг энэ тэр байгуулаад, яаж энийг шалгах юм тэр Их Хурал дээрээ.
С.ОЮУН: -Байнгын хороон дээрээбайгуулъя.
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм. Байнгын хороон дээрээ байгуулаад л тэгээд тэр шалгах ажлыг хийгээд, тэрийг цэгцэлж юуг нь…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Тэгэхдээ бүх улс төрийн намуудаас оролцох хэрэгтэй шүүдээ!
З.ЭНХБОЛД: -Байнгын хороон дээр байгаа бүх улс төрийн намуудын төлөөллийг оролцуулаад байгуулчихъя л даа, Ерөнхийлөгчөө таны захирамжаар?
Н.ЭНХБАЯР: -Харин тийм.
Б.ЭРДЭНЭБАТ: -Зарим байнгын хороонд чинь намын төлөөлөл байхгүй байгаа шүү дээ.
С.ОЮУН: -Төрийн байгуулалтын байнгын хороон дээр төлөөлөл байгаа, байгаа.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Намын төлөөлөл байсан байгаагүй хамаагүйээ, хамгийн гол нь шалгах биш, тэр чинь яг нөгөө тэр хүний нэрийг авч хэлэлцэх асуудал…
Н.ЭНХБАЯР: -Тиймээ, тийм.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Шалгах бус.
Н.ЭНХБАЯР: -Тэгээд хамгийн эхлээд ямар ч байсан тэр нэг компъютерийн нэрсийн жагсаалтыг тулгаж үзье гэсэн. Тэгээдтэндээс зөрчил илрэхнь үү, үгүйюу гэдгийг нь тогтооё. Гэхдээ байнгын хороон дээрээ түрүүн Лүндээжанцан даргын зөвлөснөөр Төрийн байгуулалтын байнгын хороон дээрээ энэ асуудлаа нэг дэх өдөр хэлэлцьетэгэхүү, Лүндээжанцандаргааа?
Д.ЛҮНДЭЭЖАНЦАН: -Тэгье ээ.
З.ЭНХБОЛД: -Намуудын төлөөлөл оролцсон ажлын хэсэг гаргачих. Ажлын хэсэг гаргахгүй бол…
Н.ЭНХБАЯР: -Тэгээд тэр ажил тэртээ тэргүй Улсын Их Хурал дээр хийх л ёстой ажил юм чинь Улсын Их Хурлаас байгуулсан байгууллага гэдэг утгаараа, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга нар бол ерөнхий жагсаалтаа тогтоох ажил явагдаж байя, тэгэхүү?
З.ЭНХБОЛД: -Тэр нь бол яахав бэлэн шахуу байгаа.

Ё.ОТГОНБАЯР: -Маргааш эргээд уулзъя.

Н.ЭНХБАЯР: -Тэгье.

Ё.ОТГОНБАЯР: -Маргааш эргээд уулзъя.

Н.ЭНХБАЯР – За тэгье.
Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: -Энэ нөгөө нэг прокурорт явуулсан бичгийн нэг хувийг бас Аюулгүйн Зөвлөлд өгчихье, шалгах ажил явж байх ёстой шүү дээ.

С.ОЮУН: -Ерөнхийлөгчөө, би болохуу?

Н.ЭНХБАЯР:-За.
С.ОЮУН: -Одоо тэр Ерөнхий нарийн бичгийн дарга нар үргэлжлүүлээд дуусгачихъя л даа, заавал маргааш гэж ингээд яах юм бэ?

Н.ЭНХБАЯР: -Өө, хамаагүйлдээ. Одоо ингээд уулзал даа тэгээд.

Ё.ОТГОНБАЯР: -Маргааш уулзъя.

С.ОЮУН: -Өнөөдөр, одоо уулзчихъя л даа.

Н.ЭНХБАЯР: -Тэг л дээ. Тэг, тэг.

С.ОЮУН: -Тэр хүрээгээ ядаж гаргаад өгөх ёстой байхгүй юу.
Ё.ОТГОНБАЯР: -Харин манай ажлын хэсэг бүрдэж үү, үгүй юу би тэрийг үзээдэхье. Хэрвээ ажлын хэсэг бүрдчихсэн байвал одоо эргээд уулзчихад татгалзах зүйлгүй.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Оюун чи юуны хүрээ яриад байгаа юм бэ?
С.ОЮУН: -Үгүй ээ , үгүй. Энэ чинь юуны хүрээ гэж байна шүү дээ, гомдолтой…
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Гомдолтой тойргууд яах вэ гэдэг.
Д.ДОРЛИГЖАВ: -Үгүйээ, харин тэгээд. Нэгтгэх гэхээр чинь маш их цаг орно, байнга хүн суулгаад байж болохгүй шүү дээ.
С.ОЮУН: -Та нөгөө Сонгуулийн ерөнхий хороон дээр…
Н.ЭНХБАЯР: -Алив, та нар одоо сууж чадвал суучих. Үгүй ээ гэвэл та нар цагаа тохирчих.
Б.ЖАРГАЛСАЙХАН: -Маргааш байж болно шүү дээ, тэртээ тэргүй бүгэн сайн өдөр юм чинь. Амралтын цагаа жаахан зохицуулаад 5-6 цагт байж болно шүү дээ.
Н.ЭНХБАЯР: -Тийм, тийм. Өөрсдөө та нар цагаа хэлчих?
С.ОЮУН: -Одоо суусан нь дээр шүү дээ.
Н.ЭНХБАЯР: -10.00 цагтуу?
С.ОЮУН: -Тэгж ингэсээр байтал шийдвэр…
Н.ЭНХБАЯР: -Үгүйээ, үгүй. Энэ чинь тэгж шийдсэндээ бишээ, ямар ч тийм шийдвэр байхгүй ээ. Маргааш 10.00 цагт цугларахуу та нар?
Ё.ОТГОНБАЯР: -Тэгьеээ, тэгье.
Н.ЭНХБАЯР: -За, тэгье. Ерөнхий нарийн бичгийн дарга нар цугларъя. Маргааш 10.00 цагт. Та бүхэнд их баярлалаа гэснээрэнэ удаагийн уулзалт 18 цаг 30 минутадөндөрлөв.
Энэ өдрийн уулзалтанд: -Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаяр, Монгол Улсын Их Хурлын дарга Данзангийн Лүндээжанцан, Монгол Улсын Ерөнхий сайд , МАХН -ын дарга Санжаагийн Баяр, Үндэсний аюулгүй байдлын Зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга Маньбадрахын Ганболд нар оролцов.

Энэ удаагийн уулзалтанд улс төрийн намуудаас: Мөн дараахи хүмүүс байлцав. Үүнд:

17.Я.Долгоржав -Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын даргынүүрэг гүйцэтгэгч, Ерөнхийлөгчийн улс төрийн бодлогын зөвлөх
18.Б.Болд-Эрдэнэ -Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын Хэвлэл мэдээллийн албаныдарга
19. С. Цэдэндамба -Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын зөвлөхүүдийнажлын албаны дарга

Нууц.мн