Хар-Ус нуурын шагшуурга Засаг дарга Г.Нямдаваагийн наймаанд гаслах уу

Хар-Ус нуурын хөвөөгөөр дав­хи­хад усны шувууд дэрхийн ни­сэлдэж, үдийн наран хөнгөн ман­дал дээгүүр нь  өнхөрч үзэгд­дэгсэн.  Хүний болоод амьтны үрсийн сэтгэлийг хөдөлгөх ид шидийн   увдистай  Хар-Ус нуур ховдчуудын бахархал билээ. Гэтэл Ховд айм­гийн Засаг дарга Г.Нямдаваа энэ нуурын хөвөөнд төрөөгүй юм шиг, загас жараахайг нь гадныхантай нийлэн алж хядах  гэрээ хийсэн тухай сураг дуулдав. Энэ талаар тодруулахаар Ховд айм­гийн  Засаг дарга Г.Нямдаваатай холбогдлоо.

-Та БНХАУ-ын Шинжаан Уйга­рын өөртөө засах орны Цонж аймгийн Ли ди Ван гэдэг компа­нитай гэрэлтүүлгийн гэрээ хий­­сэн юм байна. Тэгэх­дээ ажлын хөлсөнд нь Хар-Ус нуураас  250 тонн загас барьж өгөхөөр тохирсон юм уу?

-Сонгууль ойртоод байгаа болоод  тэр үү гүтгэлэг дай­ралтууд гаарч эхэллээ. Хар-Ус нуураас загасыг зарах нь бүү хэл барих ч эрх бидэнд байх­гүй. Ямар балай нь тэгж хуцаад байна.  Дандаа хүн гүтгэж бичиж байх юм.

-Тэр гэрээн дээр ажлын төлбөр тооцоог загасаар хийнэ гээд бич­чихсэн байна шүү?

-Ажил гүйцэтгэх   гэрээнд загас гэсэн үг байхгүй байгаа биз дээ. Манай аймгаас нэг ч тонн загас хилээр гараагүй.

-Аймгийн 80 жилийн ойгоор хийгдэх  гэрэл­түүлгийн хөлсөнд загас өгнө гэсэн гэрээ байна шүү.

-Тийм гэрээ хийх нь хий­сэн. Гэхдээ БОАЖЯ-ны зөв­шөөрлийн дагуу Увс аймгийн  Хяргас, Ачит нуураас загас барих л ажил байсан юм. Манай аймгийн нутагт Хар- Ус нуур байдаг учраас тэгж гүтгээд байгаа хэрэг.

-Танай аймагт загас барих зөвшөөрөл байгаа юм уу?

-Байхгүй гэлээ.

Засаг дарга Г.Нямдаваа  хята­дуудтай гэрээ хийсэн гэдгээ  хүлээ­сэн хэдий ч загасаар төлбөр тооцоо хийх яриа хийгээгүй хэмээн улайн цайм мэлзэж байсан юм. Харин тус аймагт үйл ажил­лагаа явуулдаг Дэлхийн байгаль хам­гаалах сангийн Ховд дахь салба­рын ажилтан “Ховд хотын 11 км явган хүний болон авто замын 247 ширхэг гэрэлтүүлгийн шон, шугам барих, угсрахад хоёр сая зургаан мянган юань, цагийн тохиргоотой дөрвөн ширхэг трансформаторын үнэ болох 30 мянган юанийн хөлсөнд  Хар-Ус нуурын шар загас өгөхөөр хятадуудтай гэрээ хийсэн байсан. Энэ гэрээ алдаатай бай­сан учраас ИТХ-ын зарим төлөө­лөг­­чид  эсэргүүцсэн юм билээ. Яаж ч бодсон тусгай хамгаа­лалттай байгалийн цогцол­борт газраас 250 тонн загас барина гэж гэрээ хийсэн юм бол” гэлээ.

Ямар ч байсан гэрээ хийгдсэн юм байна. Тэгэхдээ Хар-Ус нуураас 250 тонн загас барьж хятадуудад  кг-ыг нь 900 төгрөгөөр өгөхөөр тохирсон байна. Энэ нь зах зээлийн үнээс нэг дахин бага  юм. Энэ жил Ховд аймгийн 80 жилийн ой болж олон зуун сая төгрөг зарлагадсан. Айм­гийн Засаг дарга Г.Нямдаваа Ховд хотын төвөө гоё сайхан болгосон талаар хэвлэ­лүү­дэд мөн ч их бичүүлсэн. Тэр гоё сайхны  цаана Хар-Ус нуураа цөлмүүлэх далд тохи­роо явагдаж байсан байх юм.

Сүүлийн жилүүдэд Мон­гол Ул­сын загасны нөөц ба­гасч байгаа учраас ашиглах хэмжээг жил ирэх тусам буурч байгаа аж. БОАЖЯ-наас 2010 онд 100, 2011 онд 80, 2012 онд 65 тонн загас барихаар болсон гэнэ. Гэтэл Ховд айм­гийн Засаг дарга Г.Нямдаваа  яаж бодохоороо 250 тонн загас Хар-Ус нуураас барина гэж бодоо вэ. Тэрээр “Хар-Ус нуураас нэг ч тонн загас бариагүй” гэсэн. Гэтэл Ярантын боомтоор загас гаргаж байгаад баригдсан гэх мэдээлэл тасрахгүй байгаа юм. Мөн тус нууранд хий­сэн нэг удаагийн шалгалтаар хятадуудын тавьсан 184 тор хураагдсан гэх мэдээлэл ч байна.  БОАЖЯ-наас энэ жил Ачит нуураас таван тонн загас л барих зөвшөөрөл байгаа аж.

Хулгайн загасчид нуур цөөр­мүүдийг цөлмөж байгаа талаар Мэргэжлийн анчдын холбооны гүйцэтгэх захирал Х.Бадамтай ярилцлаа.

-Загасны нөөц багасч байгаа гэдэг үнэн үү?

-Монгол Улсын  гол нуурын загасны нөөц баруун таван аймагт л байдаг. Жил ирэх тусам нөөц багасч зарим  нууранд загас  байх­гүй болсон шүү дээ. Ийм байсаар байтал Ховд аймгийн Засаг дарга Г.Нямдаваа замын гэрэлтүүлэг тавихын тулд 250 тонн загас өгөхөөр гэрээ хийсэн нь харамсалтай. БНХАУ-д нэг кг загас 20 юаниар зарагддаг юм. Үүнээс гадна загас­ны нөөц ашиглас­ны төлбөрт нэг кг загас тутамд 1000 төг­рөг төсөвт тушаах шаард­ла­гатай. Гэтэл тэр гэрээнд нь энэ талаар тусгагдаагүй.

-Ховдын Засаг дарга Г.Нямдаваа Хар-Ус нуу­раас биш өөр газраас хятадуудад загас барьж байсан гэх юм.

-Ховд аймагт Хар-Ус нуу­раас өөр газар их хэмжээний загас байхгүй.

-Загасны наймаа ашиг­тай бизнест орох уу?

-Тэгэлгүй яахав. Баруун аймгуу­даас барьсан загасыг 3000 гаруй км замыг туулан Дорнод аймгийн Хавиргын боомтоор Хятад улс руу гаргаж байна. Шар загасыг машин дээрээс нь аваад дуусдаг гэж сонссон.

-Байгаль хамгаалах төрийн бус байгуул­ла­гууд Хар-Ус нуу­раас загас барих гэрээг эсэр­гүүцсэн юм биш үү?

-2012 оны нэгдүгээр сарын 5-нд “Тогтвортой хөг­жил бай­галь орчны засаг­лал” сэдэвт Үндэс­ний чуулган болсон. Энэ чуулганд Ховд аймгаас 29 төлөөлөгч орол­цохдоо “Засаг дарга Г.Нямда­ваа хятадуудтай хууль бус гэрээ бай­гуулж Хар-Ус нуу­рын загасыг хядах гэж байгаа талаар нэг ч үг хэлээгүй. Байгаль хамгаалах үүрэгтэй төрийн бус байгууллагууд улс­төрчдийн гараар хөдөлж бай­гааг илтгэсэн явдал боллоо.

-Тэр гэрээ хүчингүй болсон сурагтай.

-Тийм гэж сонслоо. Айм­гийн Засаг дарга Г.Нямдаваа Хар-Ус нуураа ашиг сонирх­лын нүдээр харж байгаа нь айм­шигтай. 250 тонн загасыг Хар-Ус, Дөргөн, Хар нуурыг л цөлмөн дуусгах байсан болов уу. Улсын хэмжээнд бари­хаар төлөвлөсөн загаснаас дөрөв дахин их байгаа юм. Дорнын их яруу найрагч Б.Явуу­­хулангийн “Хар ус нуур” шүлэгт

Хар ус нуурын шагшуурга

Намрын салхинд исгэрнэ.

Харахад нэг л уйтгартай

Намс намс бөхөлзөнө

Нүдэнд торох бараагүй

Нуурийн ус цэнхэртэнэ.

Нутгийн уулс чимээгүй

Өнгөн дээрээ нь сүүдэр­тэнэ гэж шүлэглэсэн байдаг. Гэтэл Засаг дарга Г.Нямда­ваа­гийн хятадууд­тай хийсэн наймаанд Хар-Ус нуурын шагшуурга гасалж, эрдэнэс болсон загас жараахай нь цөлмүүлэн амьгүй ус нь хүүгээ алдсан эхийн харц шиг гөлийх.

Т.ЦОГТ-ЭРДЭНЭ

Тус мэдээллийг бусад хэвлэл мэдээллийн байгууллага хуулбарлан нийтлэхийг хориглоно.

ӨДРИЙН СОНИН-МЭДЭЭ.МН


URL:

Сэтгэгдэл бичих