Х.Баттулга: Барс худалдааны төвийн монопол тогтолцоог халах шийдлийг бид ярих ёстой

Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам хамтран Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор зохион байгуулж буй “Мах, хүнсний ногооны хангамжийн баталгаат байдал” сэдэвт хэлэлцүүлэг Төрийн ордны Их танхимд болж байна.

Энэхүү хэлэлцүүлгийг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга үг хэлснээр Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, Мэргэжлийн хяналтын Ерөнхий газар, Махны холбоо, төмс хүнсний ногооны үйлдвэрлэлийн салбарынхан үндсэн илтгэлээ танилцуулж байна.

Илтгэл тавьж дууссаны дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга хүнсний салбарынхантай хэлэлцүүлэгт оролцоно.

ХЭЛЭЛЦҮҮЛГИЙГ НЭЭЖ МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Х.БАТТУЛГА:

“Та бүгдийн амгаланг айлтгая.

Монгол Улсын хувьд тулгамдсан асуудлуудын нэг бол Мах, хүнсний ногооны хангамж, түүний баталгаат байдлын асуудлыг хэлэлцэж, цаашид хийх ажил, гаргах шийдлүүдийн саналыг төрийн бодлого боловсруулах, шийдвэр гаргах байгууллагуудад, тухайлбал, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, Улсын Их Хурал, Засгийн газарт хүргэхээр бид хуран чуулаад байна.

Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах нь бүх нийтийн асуудал бөгөөд үүнээс ангид нэг ч хүн, нэг ч байгууллага байх ёсгүй.

Хүнсний аюулгүй байдал гэх цогц ойлголт нь гурван тулгуур дээр тогтдог. Үүнд, нэгдүгээрт, хүнсний хангамж нь найдвартай олон эх үүсвэртэй байх; хоёрдугаарт, зах зээл дээр эрүүл, баталгаатай, аюулгүй хүнс тогтвортой, хүрэлцээтэй байж хувь хүн газар зүйн байршил болон эдийн засгийн чадамжаас үл хамааран хоол, хүнсээ хүртэх боломжтой байх, гуравдугаарт, иргэд эрүүл ахуйн болон ариун цэврийн шаардлага хангасан ус, хүнсийг хадгалах, хэрэглэх суурь мэдлэг, дадалтай байх зэрэг асуудлууд багтдаг байна.

Бид 30 жилийн өмнөөс урьд өмнө хүнс бэлтгэдэг, боловсруулдаг, худалдаалдаг байсан тогтолцоогоо өөрчилж, зах зээлийн тогтолцоо руу шилжсэнээр хүн бүр, өрх бүр үйлдвэрлэгч гэсэн ойлголт түгэн дэлгэрч, үүнтэй зэрэгцэн хүн бүр өөрсдийн дур дураар хүнс үйлдвэрлэгч, хүнс импортлогч, худалдаалагч болж хувирчээ.

Сүүлийн хориод жилд хүнсний салбарын бодлого, авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагааны чиглэл нь өөр хоорондоо уялдаа холбоогүй, нэгдсэн удирдлагаар хангагдаагүйн улмаас хүнсний аюулгүй байдлыг тодорхойлдог дээрх гурван тулгуур маань тогтворгүй байдалд орсон.

Нэгэнт задарсан системийг буцаан тохинуулах, эмхлэн цэгцлэх амаргүй ажилд манай төр, засаг, үйлдвэрлэгчид, мэргэжлийн байгууллага, иргэд чамгүй их хүч зарцуулж байгааг бид сайн мэдэж байгаа.

Салбарын судлаачид, бодлого боловсруулагчид, салбарын ажилчид, хүнсний сүлжээний оролцогчдоос гарсан саналуудад үндэслэн хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэх, дэлхийн хөгжилтэй улс орнуудын сайн туршлагыг нэвтрүүлэх, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн олон асуудлын шийдвэрийг төрийн бүх л түвшинд гаргасан боловч үр дүн сайн гарахгүй байна.

Бид аливаа асуудлыг цогцоор нь буюу системээр нь харж, гарц, шийдлийг тодорхойлж, цаашид боловсруулах бодлого, гаргах шийдвэр, хэрэгжүүлэх арга хэмжээгээ уялдуулан зохицуулахгүй бол 10, 20 жилийн дараа мөн л өнөөдрийнх шигээ системийн гажуудалд орж, өнөө л ярьдгаа ярьсаар, хийдгээ хийсээр суух вий гэж болгоомжилж байна.

Бид түүхэн замналдаа цаг агаарын мөчлөг, улирлын онцлогоос хамааралтайгаар мах бэлтгэл, ургац хураалтыг явуулж ирсэн, хавар, зундаа махны болон хүнсний ногооны хангамж байнга доголддог байдлыг сөрөх, даван туулах шийдлийг одоо болтол олоогүй, хэрэгжүүлээгүй байгаадаа дүгнэлт хийх хэрэгтэй байна.

Мэдээлэл, техник, технологийн хурдацтай хөгжлийн 21 дугаар зуунд амьдарч байгаа хэдий ч ийм дорой үйлдвэрлэл, доголдолтой хангамжтай байх нь таатай зүйл биш. Энд гагцхүү зөв бодлого, оновчтой шийдвэр дутаж байгаа бөгөөд үүнд сэтгэл, зүтгэл илт үгүйлэгдэж байгаагаас биш шийдэл, гарц өчнөөн байгаа.

Бид  хүнсний салбарын хууль эрх зүй, хүнсний сүлжээний бүх үе шат, эдгээр үе шатад авч хэрэгжүүлж байгаа бүх арга хэмжээний уялдаа, Монгол орны байгаль цаг уурт нийцсэн хүнсний аж ахуй, хүнсний ногооны шинэ сорт гаргахад чиглэгдсэн хөрөнгө оруулалт, дотоодын үйлдвэрлэгчийг дэмжсэн татварын бодлого, хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч болон хэрэглэгчийн боловсрол, мэдлэгт анхаарах хэрэгцээ байна.

Хүнсний хангамж нь олон эх үүсвэртэй байх асуудал ихээхэн доголдолтой явж ирсэн бөгөөд хүнсний ногооны хангамжийг ихээхэн хэмжээгээр импортоор шийдэж ирсэн байдал арилахгүй байна. Уг нь дотоодын төмс, хүнсний ногооны жилийн нийт хэрэгцээ тийм ч их биш 370 мянган тонн орчим байгаа. Үүний 180 мянган тонныг төмс, 190 мянган тонныг бусад хүнсний ногоо бүрдүүлдэг. Ийм хэмжээний тариалалт, үйлдвэрлэл явуулах нөөц бидэнд хангалттай бий. Гэтэл 2018 онд хүнсний ногооны хэрэгцээний ердөө 42 хувийг дотоодын үйлдвэрлэлээс хангажээ. Аль 10 жилийн өмнө 2009 оноос эхлэн дотоодын төмсний хэрэгцээг 100% хангах хэмжээнд хүрсэн боловч одоог хүртэл гаднаас төмс зөөсөөр л байна. Хүнсний нарийн ногооны хэрэгцээний 90 гаруй хувийг импортоор хангаж байна. Импортын хүнсний ногооны нөөц, хангалт, хадгалалт, түгээлт, тээвэрлэлтийг Барс худалдааны төв дээр зохицуулж, хүнсний ногооны үнийг тэнд тогтоож байгаа монопол тогтолцоог халах шийдлийг бид ярих ёстой болж байна.

Жилийн дөрвөн улиралд иргэдээ шинэ ургацын ногоогоор хангахад 4 улирлын хүлэмжийн аж ахуйг хөгжүүлэхээс өөр арга байхгүй. Тийм учраас хүлэмжийн дэвшилтэт цогцолбор аж ахуйг барьж байгуулан, хүлэмжийн ах ахуй эрхлэгчдийн мэдлэг чадварыг сайжруулах, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх ажилд төрөөс дэмжлэг үзүүлэх, хадгалалт борлуулалтын сүлжээг бүрдүүлэх, хүнсний ногооны зоорь агуулахуудын ашиглалтыг сайжруулах зэргээр цогцоор нь хандах ёстой болж байна.

Тухайлбал, Бүгд Найрамдах Солонгос Улсын Засгийн газар, Хүнс хөдөө аж ахуйн яамнаас тариаланчдад олгох татаас хуваарилах ажлын хүрээнд шилэн болон пластик хүлэмжийн барилгын 50 хүртэл хувьтай тэнцэх капитал хөрөнгө оруулалтын зардлыг хариуцдаг юм байна. Энэ мэт бусад улс оронд Засгийн газраас хүлэмжийн аж ахуйгаа дэмждэг оновчтой бодлогыг судалж, сайн туршлагыг нэвтрүүлэх шаардлага бидний өмнө тулгамдаж байна.

Мөн хоол, хүнснээс шалтгаалсан хордлого, халдварын дэгдэлт 2019 оны эхний дөрвөн сарын байдлаар олон тохиолдол бүртгэгдэж 337 хүн өвчилсөн нь хүнсний бүтээгдэхүүнд тавих хяналт шалгалтын тогтолцоог шинэчлэх, тогтсон хяналт хийх арга барилыг өөрчлөх, хууль эрх зүйн орчны гажуудлыг засах шаардлагатай байгааг харуулж байна. Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах тухай хуулиар 2013 оноос эхлэн эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтыг явуулдаг болсон. Гэвч Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулиар төлөвлөгөөт шалгалтыг заавал оны эхэнд зарлаж, тогтсон хугацаанд шалгалт хийхээр хуульчилсан тул мэргэжлийн хяналтынхны хийж буй шалгалт ямар ч үр дүнгүй, ор нэр төдий болох үндэс бүрэлджээ. Өөрөөр хэлбэл, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, боловсруулалт, худалдаа үйлчилгээ эрхлэгчид төлөвлөсөн шалгалтын үеэр л стандарт шаардлагыг баримталж, бусад үед аж ахуй эрхлэлтийг стандарт бусаар явуулах эрсдэл байсаар байна. Иймд хуульд өөрчлөлт оруулж, хүнсний сүлжээний бүх шатанд бодит нөхцөл байдалд тохирсон хяналт шалгалтаар энэ үр ашиггүй байдлыг халах, эрсдэлийг арилгах хэрэгтэй байна.

2017 онд Хүнсний аюулгүй байдал Үндэсний чуулганыг миний бие санаачлан зохион байгуулж, уг чуулганаас төрийн байгууллагуудад хандсан 17 заалт бүхий зөвлөмж гарсан боловч хэрэгжилт тун хангалтгүй, бодит үр дүн гарсангүй.

Дүгнээд хэлэхэд Монгол Улсын хүнсний аюулгүй байдал суурь шаардлагуудыг бүрэн хангах хэмжээнд биш байна. Хийх, шийдвэрлэх, сайжруулах асуудал маш их байна. Хүн амаа аюулгүй, баталгаат хүнсээр бүрэн, тогтвортой хангахад төр, төрийн бус байгууллагууд, энэ салбарт ажиллаж байгаа бүх хүн, мөн хэрэглэгчид ч анхаарах, тал талын идэвхтэй хариуцлагатай оролцоо чухал болоод байгааг сануулъя.

Хүнсний салбарын хуулийн хэрэгжилт, хүнсний аюулгүй байдлыг хангуулах, үүсэж болзошгүй аливаа эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэхэд бүх нийтийн оролцоог хангахад төлөөлөгчид, оролцогчид Та бүхэн анхаарлаа хандуулж, бодит шийдлүүдийг Засгийн газарт санал болгон, үр бүтээлтэй ажиллана гэж найдаж байна.

Миний бие хэлэлцүүлгээс гарсан санал зөвлөмж, гарц шийдлийг хэрэгжүүлж, бодит үр дүнд хүргэхийн төлөө Засгийн газарт үүрэг чиглэл өгч, хамтран тууштай ажиллах болно гэдгээ мэдэгдэж байна.

Та бүхэнд амжилт хүсье” гэлээ.