10 эмэгтэй тутмын нэг нь хүчирхийлэлд өртөж байгаад хэн хариуцлага хүлээх вэ

Азарга хүртэл байдасаа гишгэдэггүй байхад төрсөн охиноо хүчирхийлж, биеийг нь үнэлж олсон мөнгөөрөө архи авч уудаг эцэг нэртэнгүүд олширчээ. Хэдхэн хоногийн өмнө 17 настай охин төрсөн гэрээсээ зугтсан юм.

Охиныг алга болсон дуудлагыг төрсөн эх нь 14 хоногийн дараа цагдаад өгсөн гэх. Цагдаа нар охиныг олж хэргийг шалгаж үзэхэд төрсөн эцэг нь “Биеэ үнэлэх саун мөнгө олж өгнө. Мөнгө олж ир” гэж хөөж, хүчирхийлдэг байжээ. Тиймээс л охин аавынхаа энэ хүслээс зугтаж, гэрээ орхижээ. Үүнээс гадна Улаанчулуут орчимд амьдардаг хэд хэдэн эрчүүд насанд хүрээгүй төрсөн охиноо бусдад худалдаж, олсон мөнгөөр нь архи авч уудаг байна. Тэр бүү хэл аавынхаа хүүхдийг төрүүлсэн охидууд хүртэл байна. Дэгэж дэврэх насандаа аав хэмээх араатан хүчирхийлүүлсэн охид насан туршдаа сэтгэл болоод биеийн шархтай болж хоцорч байна.

Гэтэл эрх баригчид тэдний эрх ашгийг хамгаалах нэрийдлээр санал ширээгээ булаалдаж сууна. УИХ-аас баталсан хууль, тогтоомж нь зорилтот бүлэгтээ хүрч үйлчилж чадахгүй байгааг хүртэл мэргэжлийн байгууллагууд цөөнгүй удаа шүүмжилсэн. Хамгийн сүүлд ХҮЭК-оос “Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын илтгэлийг УИХ-чуулганы үеэр огт танилцуулахгүй байна. Уг нь энэ итгэлтэй танилцаж байж хууль батлах ёстой. Өнөөдөр нийгэмд хүчирхийлэл гаарлаа гэдэг. Үүний хохирогч нь хэн бэ, хэн энэ хэргийг юуны улмаас үйлдэж байна вэ гэдгийг бид олон талт судалгаан дээр үндэслэж гаргадаг.

Үүнийг УИХ-д танилцуулах гэтэл тоож харахгүй байна. Аргаа бараад хүчирхийлэлд өртсөн хүүхэд, эмэгтэйчүүдэд тохиолдсон харамсалтай хэргийг нэмэлт хачиргүйгээр илтгэлдээ бичиж, тусгаж өгсөн. Ядаж үүнийг уншаад нэгийг бодож, хоёрыг тунгаасныхаа дараа хууль батлаасай гэж хүссэн боловч УИХ-ын гишүүд ийм сэтгэл гаргахгүй байна” гэсэн юм. Тэгвэл Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын 18 дахь илтгэл бэлэн болсон бөгөөд тус илтгэлд зүрх шархлуулж, сэтгэл урмаар бодит хэргүүдийг тусгажээ.

Тэр дундаа хөгжлийн бэрхшээлтэй эмэгтэйчүүдийн бэлгийн болон нөхөн үржихүйн асуудал хөндүүр сэдэв болсныг уг итгэлд онцолсон байна. Илтгэлд Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.1дэх хэсэгт “Хөгжлийн бэрхшээлтэй эмэгтэйчүүдийн нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн асуудал, хэрэгцээг үнэлж, тэдгээрийн онцлогт тохирсон үйлчилгээ үзүүлнэ” гэж заасан нь хангалттай хэрэгжихгүй байгааг онцолсон байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй эмэгтэйчүүдийн дунд хийсэн судалгаагаар судалгаанд оролцогчдын 73.8 хувь нь бэлгийн харилцаанд орсон бөгөөд 52 хувь нь 20-оос дээш, 23.2 хувь нь 17-19 настайдаа бэлгийн харилцаанд орсон гэжээ. Бэлгийн харилцаанд орсон 26-45 насны эмэгтэйчүүдийн 28 хувь нь бэлгийн харилцаанд огт ордоггүй, 33 хувь нь жилд цөөн удаа бэлгийн харилцаанд ордог гэж хариулжээ.

Тиймээс бэлгийн харилцаанд ордоггүй эмэгтэйчүүдийн дунд ямар учраас бэлгийн харилцаанд орохгүй байгааг асуумжаар тодруулахад тэдний дийлэнх нь гэр бүлийн гишүүд, ойр дотны хүмүүстээ хүчирхийлүүлснээс болж итгэлээ алдсан гэжээ. Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 18 дахь илтгэлд ийм байдалд орсон иргэдийн ярилцлагын хэсгийг хэсэгчлэн тусгасныг хүргэе.

Ээж, аав хоёр гадагшаа гарах болоод намайг нэг ахаар харуулсан юм. Би тэр хүнийг огт танихгүй. Гэтэл тэр ах намайг хүчирхийлсэн. Энэ тухай аав, ээждээ хэлсэн. Гэтэл аав намайг гурван удаа хүчирхийлсэн. Ээждээ энэ тухай хэлж чадаагүй. Учир нь аав ээжийг байнга зоддог учир айсан. /Тулгуур эрхтний бэрхшээлтэй эмэгтэйтэй хийсэн ганцаарчилсан ярилцлага/

• Би ээж, аав, хүүтэйгээ дөрвүүлээ амьдардаг. Нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн талаар ээжээсээ сонсч байсан. Үеэлийнхээ хүчинд автаж бэлгийн харилцаанд орсон. Энэ тухайгаа аав, ээждээ хэлсэн. Гэтэл аав дүүгээ загнаад л өнгөрсөн. Манайх тэр дүүгийнх нь хашаанд хамт амьдардаг юм. Тухайн үед цагдаад хэлээгүй өнгөрсөн. Нэг хашаанд амьдардаг болохоор дахиад хүч хэрэглэх вий гэхээс их айдаг. Бие засахаар явах үеэр “Манайд ороод ир” гээд чирсэн удаа цөөнгүй бий. Согтуу үедээ мессэж бичиж “Гараад ир” гэх зэргээр айлгадаг. /Оюуны бэрхшээлтэй эмэгтэйтэй хийсэн ганцаарчилсан ярилцлага/

• Манай ээж хойт эцэгтээ маань суугаад хоёр хүүхэд төрүүлсэн. Хойт эцэг надтай байнга бэлгийн харилцаанд ордог. Энэ нь бараг таван жил болж байна. Ээжид хэлсэн. Гэтэл “Энэ хүнээс салаад яаж амьдрах вэ” гэсэн. Би тэр хүний хүүхдийг хүртэл төрүүлсэн. Цагдаад хэлэх гэхээр ээжийгээ бодоод чаддаггүй. /Оюуны бэрхшээлтэй эмэгтэйтэй хийсэн ганцаарчилсан ярилцлага/

• Би гадуур гарахдаа байнга такси хөлсөлж явахаас өөр аргагүй болдог. Манай нутгийн зүс мэдэх жолооч намайг нэг удаа гэрт минь буулгалгүйгээр өөр газар аваачиж хүчирхийлсэн. Би “Цагдаад хэлнэ” гэхэд тэр хүн “Тэг тэг. Цагдаа нар чам шиг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний үгэнд итгэхгүй. Миний үгэнд илүү итгэнэ. Би чамайг өөрөө дагаж явсан гэж хэлнэ” гэсэн. Олон хоног бодсны эцэст хэнд ч хэлэхгүй байхаар шийдсэн. Хөгжлийн бэрхшээлтэй болж төрөн ээж, аавыгаа зовоочихоод дахиад муухай хэргээр нэрийг нь гутаахыг хүсээгүй. Би энэ явдлаас хойш эрэгтэй хүнд итгэхээ больсон. /Одой эмэгтэйтэй хийсэн ганцаарчилсан ярилцлага/

Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 18 дахь илтгэлд хүчирхийлэлд өртсөн эмэгтэйчүүдэд тохиолдсон харамсалтай хэргийг ийнхүү жишээ татан тусгажээ. Илтгэлд бичснээр хүчирхийлэлд өртсөн хохирогчид хаана, хэнд хандахаа мэддэггүйгээс гадна дахин хүчирхийлэлд өртөж, дарамтлуулахаас айдаг байна. Тиймээс хэргийг илчлэхээс татгалздаг гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, энэ төрлийн гэмт хэргийн тоог нарийн гаргахад төвөгтэй бөгөөд нүднээс далд үйлдэгдсээр байна гэсэн үг юм.

Уг нь Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн зохицуулалт хэрэгжиж эхлээд гурван жил болж байна. Гэсэн ч энэ мэт үйлдлийг таслан зогсоож чадахгүй байгаа нь харамсалтай. Түүнчлэн НҮБ-ын Хүн амын сангаас Үндэсний статистикийн газартай хамтарч “Жендерт суурилсан хүчирхийлэл” судалгаагаар 10 эмэгтэй тутмын нэг нь хүүхэд байхдаа бэлгийн хүчирхийлэлд өртөж байсан. Гурван эмэгтэй тутмын хоёр нь бие махбод, сэтгэл санаа, бэлгийн хүчирхийлэлд ямар нэгэн байдлаар өртдөг гэжээ. Уг судалгааг өнгөрсөн 2018 оны зургадугаар сард олон нийтэд танилцуулсан юм. Зөвхөн охид, эмэгтэйчүүд гэлтгүй бага насны хөвгүүд хүртэл хүчирхийлэлд ийн өртөж байгаад иргэд эмзэглэж, 2016 оны УИХ-ын ээлжит сонгуулиар 11 эмэгтэйд итгэл хүлээлгэсэн.

Гэвч тэд өнөөг хүртэл дорвитой алхам хийхгүй байгаад иргэд сэтгэл дундуур байна. Тиймээс Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 18 дахь илтгэлд салхи оруулаад гэж чин сэтгэлээс хүсэе.

Б.Лхам

24tsag.mn