Ард түмэн одоогийн УИХ-ын гишүүдээс уйдчихсан

УИХ-ын гишүүн Л.Гантөмөртэй ярилцлаа.

-Сонгуулийн хуулийн хэд хэдэн заалтад өөрчлөлт хий­сэн. Тэр дундаа нэр дэв­шигч­дийн мөнгө тараах, бэлэн мөн­гөний тараалтыг хориг­­лосон. Тэгэхээр та нөх­дийн хувьд жаахан хэцүү бай­дал үүсэх гээд байна уу?
-Би ч ялгаагүй бэлэн мөнгө амлаж, түүний төлөө са­нал өгдөг байдал зогсоосой гэж бодож байна. Өөрсдөө бэ­лэн мөнгө тараах саналыг өнөө­гийн парламентынхан хий­сэн. Энэ нь буруу алхам бай­жээ гэдгийг өнөөдөр ухаар­­сан байх. Бэлэн мөн­гө­­ний тараалтыг бий бол­гос­ноор парламент, Засгийн газар аль аль нь буруутай. Бид энэ бурууг бусдаас хайх ёс­гүй. Гар­гасан бодлогынхоо зөв, бурууг мэддэг байх ёс­той.
Тухайлбал буруу зүйл хийснээ, ямар засвар хийх ёстойгоо мэддэг байх хэ­рэгтэй. Тэгэхгүй миний хий­сэн ажил, санаачилсан бод­лого зөв гээд улайраад дайраад байж болохгүй.
-Сонгуулийн хуулийг өөр­чилснөөр шинэ хүн УИХ-д сонгогдох боломж тун бага болчихлоо гэсэн шүүмжлэл үүссэн. Явцуу хүрээнийхэнд зориулагдчихсан юм биш үү?
-Энэ Сонгуулийн хууль хуучин хүмүүст зориу­лагд­сан гэж байгаа нь худлаа. Нэр дэвшигчийн тойргийн тоо цөөрөхөөр санал авах ху­га­цаа багасч байгаа юм. Мөн сонгуульд зориулж янз бүрийн зүйл тараахыг хориглосон. Эдгээрээс бо­лоод шинэ хүн сонгогчдод таниг­даж амжихгүй гэсэн яриа бий. Тэгвэл тэд маргаа­шаас эхлээд гудамжны бу­ланд очоод яриагаа хий, эх­лүүл л дээ. Сум, багуудаар тойрч иргэдтэй уулзаж, суб­бот­ник хийг.
Овоо тахиж, сүм хийд бос­гоод хандив өргөдөг өөрөөр хэлбэл мөнгөөр аархсан сон­гууль их боллоо. Одоо ард түмэнтэйгээ ойр байж, уул­заж ярилцвал ялах боломж би­й.
-Тухайлбал?
-Мөнгө тарааж болохгүй нь гээд залхуу сэтгэлгээ нь ноё­лоод байгаа болохоор л хуу­чин хүмүүст зориулагдсан хууль гэж цуураад байгаа юм. Яг үнэндээ ард түмэн хуу­чин хүмүүстээ дургүй бай­гаа шүү дээ. Тиймээс өрсөлдөөн явагдана. Боломж байхад субботник хийгээд үзэх хэрэгтэй. Тэгэхгүй сай­хан цагаан захтай, баян, тэн­гэрийн амьтан мөнгөөр зо­дож УИХ-ын гишүүн болно гээд байх юм. Эсвэл хэвлэл мэ­дээллийн хэрэгслээр бус­дыг шүүмжилчихээд одоо ард түмэн намайг сонгоно гэж мөрөөддөгөө болих хэ­рэг­тэй. Ядаж л онлайн, фэйс­бүүк, твиттер ашигла л даа. Өөрийн гэсэн блогтой бол. Сайн бичээд байхад өөрийг нь мэддэг таньдаг олон хүнтэй болно. Ер нь энэ Сонгуулийн хууль чи сайн ажилла л гэж байна. Сонгуулиас өмнө ард түмний дунд ажиллаж, амь­дарч байгаад сонгогдсон хүн их сайн гишүүн болдог.
-Тийм хүн ховор шүү дээ?
-Би хоёр парламентад суу­гаад харж байхад иргэ­дийн­хээ дундаас гарч ирсэн хүн  гайгүй байдаг. Тухайлбал Дорнотын П.Алтангэрэл гишүүнийг хар л даа. Тэр хүн 10 жил тэнд ажилласан. Дөрвөн жил аймгаараа тойрсон. Ялс­наасаа хойш хам­гийн их тойр­гоороо яв­даг, УИХ-д ч идэвх­тэй ажил­ладаг. Иргэд ямар хүнийг сон­годог вэ гэд­гийг тэр мэ­дээд байгаа биз дээ.
Харин мөнгө, нэр хүндээр зодоод, дээгүүр гүйж яваад ороод ирсэн нь ажил хийдэггүй аархуу байдаг. Би мундаг баян учраас ард түмэн намайг үр хүүхэд, үе удмаар нь сонгоно гэсэн байдалтай ханддаг. Үнэхээр парламентын гишүүн гэдэг том алба. Энэ албыг хаших гэж байгаа бол хөдөлмөрлө л гэж хэлмээр байна. Тэ­гэх­гүйгээр хууччуулд зориулсан хууль гээд залхуураад байж болохгүй биз дээ. Хэдэн ном уншиж мэдлэгтэй, бизнес хийж мөнгөтэй болчихоод би УИХ-ын гишүүн болох бол­зол хангасан гэж яриад байх утгагүй.
Ядаж оюутнуудтай уул­заад лекц унших хэрэг­тэй. Хуу­чин гишүүдээс иргэд уйд­сан.
-Танаас уйдсан болов уу?
-Надаас ч гэсэн уйдсан л байх. Тиймээс юу хийснээ, цаашид юу хийхээ яриад, сон­гуульд ажилсаг байх хэ­рэгтэй.
-Таны хувьд тойрогтоо хийх ёстойгоо хийж амжсан уу?
-Намайг тойргийнхон маань тахин шүтдэг гэж ярих буруу. Гишүүн бүр тойр­гийн­­хон­доо шүүмж­лүүлдэг. Ту­хайн тойргоос хэн ч сон­гогдсон байлаа иргэд бүгдэд нь сэтгэл дундуур байдаг. Хэ­ний төлөө саналаа өгснөөс шалт­гаалаад гишүүдийнхээ аж­лыг дүгнэж, харж байдаг. Бүх хүний дэмжлэгийг авсан төгс төгөлдөр гишүүн гэж хаа ч байхгүй.
Миний хувьд тойргоосоо сонгогдсон гишүүний ху­виар энэ төрийн зарим нэг зүй­лийг зөв болгочих юм­сан гэж хийсэн, хийхийг оролд­сон ажлууд бий.
-Тэгээд танд итгэж, са­на­лаа өгсөн иргэдийнхээ өм­нө амласнаа хийж амжсан уу?
-Амжсан л гэж бодож байна. Гэхдээ санал өгөхдөө ту­хайн хүн яг юу хийлгэхийг хүссэн нь их сонин. Төр улсын төлөө жаахан ч гэсэн зүйлсийг хийсэн. Би төрийг байнга л жижигхэн байлгаж, дарга нарыг ард түмнийхээ өмнө бөхөлздөг болгохын төлөө байсаар ирсэн. Тэглээ гээд энэ нүсэр төр амархан жиж­гэрч, бөхөлздөг болох­гүй л дээ. Ядаж ингэж дуу­гар­даг хүн байгаа нь төрийг зөв болгоход хэрэгтэй. Тэ­гэх­гүй бүгд төр мундаг гээд явчихвал жилийн до­тор хаад, ноёд болчихдог. Түүн шиг амархан юм ч бай­даггүй. Төрийг жижигхэн болгох хэрэгтэй гэхээр хүч­гүйдүүлэх гэж байна гэх шүүмжлэл гарч байсан. Ин­гэж шүүмжилснээр төр хөрсөн дээр бууж, хүчтэй байдаг. Тэгэхгүйгээр ноёлох байдал ажиглагддаг.
-Тойрог багасгачихаар нэр дэвшигчдийн дунд нэ­лээд ширүүн өрсөлдөөн бо­лох төлөвтэй. Таны хувьд ирэх сонгуульд хуучин той­рог­­тоо дэвших үү?
-Тэгнэ. Өөр тойрогт очлоо гэхэд би тэдэнд танигдахын тулд маш их хөдөлмөр, хө­рөнгө зарцуулах болно. Тэ­гэхээр хуучин тойрогтоо өр­сөл­дөнө. Ялна гэдэгтээ ч итгэлтэй байгаа. Ер нь ямар ч хүн ялна л гэж өрсөлддөг.
-Намууд нэр дэвшигч­дээ­сээ асар их мөнгөний та­­таас авдаг. Танай намын хувьд ирэх сонгуульд өр­сөл­дөх бо­ломжоо 50 сая төг­рөгөөр авч байгаа гэсэн?
-АН-аас нэр дэвших хү­мүүс 50 сая төгрөг намдаа өгөх ёстой. Түүнийгээ хан­див босгож цуглуулж өг­дөг. Тэр татварыг нам аваад ид­чих мөнгө биш. Сон­гуу­лийн ажилд зориулдаг ху­римтлал. Үндсэндээ сур­тал­чилгаа гэх зэргийн зардлыг бүрдүүлэхийн тулд ингэж авдаг. Манай нам шиг хулгай хийдэггүй намд байхаас аргагүй асуудал байгаа юм.  Тий­мээс гишүүдээ мөнгө бос­гох, хандив цуглуулах чад­вартай бол гэсэн шаардлага тавьж байгаа. Бусад хүчтэй, хулгай хийдэг намууд  түү­нийгээ хэлэхгүй шүү дээ.
-Хүчтэй нам гэдэг чинь МАН л биз дээ?
-Тийм, тэд мөнгө босгох аргатай л даа.
-Таны хувьд 50 саяыг яаж олох вэ?
-Би найз нөхдөөсөө хан­див цуглуулдаг.
-Сонгуульд зарцуулсан мөн­гийг хэд дахин өсгөж олох боломжтой учраас УИХ-д гарахын тулд улай­ран зүтгэдэг юм биш үү?
-УИХ-ын гишүүн болоод түүнийг нөхнө гэж байхгүй. Ер нь улстөрд мөнгө зар­цуулж буй шалтгааны ихэнх нь өөрийгөө бусдад таниулах сур­талчилгааны л төлбөр. Тен­дерээр нөхдөг асуудал их хэмжээний мөнгөн дээр л яригддаг байх. Над мэт шиг хоёр, гурван саяын хандив олон хүнээс авдаг хүнд тэр тендерийн асуудал яригдахгүй.
Гэхдээ монголчууд маань нэг үеэ бодвол харьцангуй совесттой болчихож. Болж өгвөл улсын тендерт орол­цохгүй юмсан гэдэг сэт­гэлгээтэй болсон байна. Төрийн оролцоогүйгээр биз­несээ босгосон гэдгээрээ бахар­х­ахыг хүсдэг, хамгийн гол нь төр бизнес, хөрөнгийг минь булаагаад авчихгүй бай­гаасай гэж боддог хүн олон болсон байна.
-“Танд сонгуулийн үеэр тусалъя. Дараа нь надад тендер авахад, өөр бусад ажилд маань туслаарай” гэх хүн олон байдаг уу?
-УИХ-ын гишүүн бол­чихоод дахиж албан ту­шаалын хойноос гүйдэггүй хэдэн хүн бий. Тийм боло­хоор энэ нөхөрт мөнгө өг­чихөөд дараа нь өсгөөд ав­чихъя гэсэн санаатай хүн би­дэнд мөнгө өгөхгүй. Төрд хүч­тэй нөлөөтэй хүмүүс л тийм ярианы эзэн байдаг байх.