Их Британи улс Европын Холбооноос гарахад яг 4 сар үлдлээ

Ингэснээр Их Британи улс ЕХ-ны бүрэлдэхүүнээс гарахад дахин нэг алхам ойртож байгаа юм. Учир нь, тус улсыг ЕХ-ны бүрэлдэхүүнээс гаргах нөхцөл болзлуудыг тусгасан 585 хуудас бүхий дээрх гэрээний төслийг хоёр жилийн турш олон шат дамжлагатай хэлэлцээ хийж, нухацтай ярилцсаны эцэст ЕХ-ны бүрэлдэхүүнд үлдэх дээрх 27 улсын төлөөлөгчид санал нэгтэй сайшаалаа. Үүнтэй холбогдуулан Европын Зөвлөлийн тэргүүн Дональд Туск твиттер хуудсандаа бичихдээ “гэрээг батлах, дахин хэлэлцээ хийх хүнд бэрх үйл явц биднийг хүлээж байна. Гэхдээ энэ бүхэн хэрхэн дуусахаас үл хамааран нэг л зүйлийг баттай хэлмээр байна: Европын Холбоо болон Их Британи үүрдийн найзууд хэвээр байх болно” гэжээ.

Дээрх баримт бичигт тусгаснаар, 2020 оныг дуустал үргэлжлэх Брекситийн шилжилтийн үеийн /1-ээс дээш удаа сунгахгүй/ хугацаанд Их Британи улс ЕХ-ны гишүүн орнуудын хүлээдэг бүхий л үүргийг биелүүлж, Европын зах зээл, гаалийн холбооны дүрэм журмуудыг сахин мөрдөх ёстой болж байгаа юм. Гэхдээ ЕХ-ны шийдвэр гаргах үйл явцад оролцох эрхгүй болж хоцорчээ. Түүнээс гадна, Их Британи улс шилжилтийн үе дуусахаас өмнө ЕХ-ны төсөвт жилд 13 тэрбум фунт стерлинг оруулж байх үүрэг хүлээсэн аж.

Гэрээний төслийг “хамгийн боломжтой хувилбар” гэж өмнө нь хэдэнтээ онцолж байсан Их Британийн Ерөнхий сайд Тереза Мэй-гийн хувьд одоо уг төслийг Их Британийн парламентаар хэлэлцүүлэн батлуулах тун амаргүй даваа хүлээж байна. Тодруулбал, Их Британийн хууль тогтоогчид 12 дугаар сарын 11-нд гэрээний төслийг хэлэлцэнэ. Тэд дэмжсэн тохиолдолд төслийг 2019 оны эхээр Европын парламентаар хэлэлцүүлэх ба үүний дараа ЕХ-ны зөвлөл хэлэлцэн дэмжих аваас 2019 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдөр Их Британи улс ЕХ-ны бүрэлдэхүүнээс гарах үйл явц албан ёсоор эхлэх болно.

Брекситийн асуудлаарх гэрээний төслийг хэлэлцэх явцад нэлээд саад учруулж байсан нэг зүйл бол ЕХ-ны бүрэлдэхүүнд үлдэх Ирланд улс болон Их Британийн бүрэлдэхүүнд ЕХ-ноос гарах гэж буй Умард Ирланд хооронд хилийн бүс тогтоох эсэх тухай асуудал байсан бөгөөд уг асуудлыг энэ удаад шийдэлгүй орхижээ.  Учир нь, хоёр Ирландын хооронд “хатуу хил хязгаар” тогтоож заагласан тохиолдолд тэдгээрийн нутаг дэвсгэрт гаалийн өөр өөр дүрэм журмууд үйлчилж эхлэх бөгөөд энэ нь хоёр талын хооронд тогтсон хэврэгхэн эвлэрлийг бусниулж болзошгүй гэсэн болгоомжлол бий. Гэхдээ Брекситийн хэлэлцээрт оролцогч талууд уг асуудлыг 2020 оны 7 дугаар сарын 1-нээс өмнө шийдвэрлэнэ гэж амласнаа бичгээр баталгаажуулжээ.

Саад тээг болж байсан өөр нэгэн асуудал бол гэрээний төслийг Испани улсаар дэмжүүлэх явдал байлаа. Хүндрэл үүссэн шалтгаан нь Испани, Их Британийн хооронд 300 гаруй жилийн турш үргэлжилж буй Гибралтарын хоолойн талаарх газар нутгийн маргаантай холбоотой. Газар Дундын тэнгисийг Атлантын далайтай холбож буй стратегийн хувьд чухал ач холбогдолтой уг хоолой нь одоогоор Их Британийн мэдэлд байгаа юм. ЕХ ба Их Британийн хооронд байгуулах улс төрийн тунхаглалын 184 дугаар зүйлд “энэхүү нутаг дэвсгэрийн цаашдын хувь заяаг Испанийн оролцоотойгоор шийдвэрлэнэ” гэсэн утгатай заалт оруулахыг Испанийн тал шаардаж байсан юм. Брюссельд Дээд хэмжээний уулзалт болохоос нэг өдрийн өмнө уг асуудлаар Их Британи ба ЕХ зөвшилцөлд хүрч “Их Британийн далайн чанад дахь нутаг дэвсгэр болох Гибралтар ба ЕХ-ны хооронд улс төр, хууль эрх зүй, газарзүйн асуудлаар аливаа зөвшилцөл тохиролцоо хийхдээ заавал Испанийг оролцуулна” гэсэн шийдвэр гаргасан байна. Үүний үр дүнд Брекситийн гэрээний төслийг ЕХ-ны бүрэлдэхүүнд үлдэх 27 улсын удирдагчид санал нэгтэй дэмжлээ.

Брекситийг тойрсон үйл явдлууд нь Их Британи улсыг дэлхийн II дайнаас хойш болж байгаагүй улс төрийн гүнзгий хямралын ирмэг дээр авчирч магадгүй байна. Хамгийн таагүй хувилбараар таамаглан төсөөлвөөс, Мэй-гийн засгийн газар огцорч, парламентын ээлжит бус сонгууль болж, ЕХ-нд үлдэх эсэх талаарх бүх нийтийн санал асуулгыг дахин явуулж магадгүй юм.

ЕХ-ны 27 орны удирдагчдын гаргасан шийдвэрийг Лейборист намын дарга Жереми Корбин болон Шотландын Үндэсний нам, Ардчилсан юнионист намын тэргүүн нар шүүмжилжээ. Түүнчлэн Мэй-гийн өөрийнх нь Консерватив намынхан ч дурамжхан байна. Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхий сайд тэрбээр еврооптимистууд /Европын нэгдлийн төлөөх өөдрөг үзэлтнүүд/ ба евроскептикүүдийн /Европын нэгдлийг эсэргүүцэгч өөдрөг бус үзэлтнүүд/ аль алиных нь зүгээс ирж буй ширүүн шүүмжлэлийн хайчин галд өртөөд байна. Их Британийн зарим улстөрчдийн үзэж байгаагаар, ирэх оны 3 дугаар сараас өмнө 2 дахь санал асуулга болж, британичууд ЕХ-ноос гарах эсэхээ дахин нэг удаа “сайтар тунгаан бодох” ажээ.

Сануулан дурдахад, 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр Мэй-гийн удирдсан засгийн газрын гишүүд 5 цагийн турш ширүүн маргалдсаны эцэст ЕХ-той байгуулах гэрээний төслийг баталсан билээ. Харин маргааш өдрийнх нь өглөө уг шийдвэрийг эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлэн Брекситийн асуудал эрхэлсэн сайд Доминик Рааб, Хөдөлмөр, тэтгэвэр тэтгэмжийн сайд Эстер Маквей болон засгийн газарт ажилладаг тэднээс арай доогуур тушаалын 6 хүн өөрсдийн хүсэлтээр огцорсон байна.

Түүнээс гадна, Их Британийн парламентын Нийтийн танхимд /House of Commons/ Консерватив намаас сонгогдсон гишүүд Брекситийн гэрээг батлуулахаар яаравчилж буй Ерөнхий сайд Т.Мэйд намын даргынх нь хувьд итгэл үзүүлэх эсэх асуудлаар санал асуулга явуулах бодолтой байна. Үүний тулд танхимын нийт 315 депутатын 15 хувь буюу 48 хүн бичгээр өргөдөл гаргахад л хангалттай. Огцруулах санаачилгад гарын үсгээ зурсан депутатуудын тоо 48-аас давсан тохиолдолд Нийтийн танхим дахь Консерватив намын фракцийн бүх гишүүний дунд санал хураалт болох бөгөөд хэрвээ Мэй ердийн олонх болох 158 хүний саналыг авч чадаагүй тохиолдолд намын дарга болон Ерөнхий сайдын албан тушаалаасаа огцрох юм. Зарим шинжээчийн таамаглаж байгаагаар, Зул сарын баярын яг өмнөхөн Тереза Мэйг намын даргаас нь огцруулж тун магадгүй байгаа аж.

Брекситийн гэрээний төслийг ЕХ-ын 27 улс санал нэгтэй дэмжсэн явдалд АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трамп тун хачирхалтай дүгнэлт хийлээ. Түүний бодож байгаагаар, гэрээний төсөл нь ЕХ-нд илүү давуу байдлыг олгох ба үүний улмаас Их Британи улс Америкийн талтай худалдаа хийх боломжгүй болох гэнэ. Учир нь, ЕХ-той байгуулсан гэрээ ёсоор, Их Британи улс нь шилжилтийн үе дуусах 2020 оны 12 дугаар сарын 31-нийг хүртэлх хугацаанд ЕХ-ны хил хязгаараас гадуурх улс орнуудтай худалдааны гэрээ байгуулах боломжгүй аж.

Их Британийн парламентад шийдвэрлэх чухал санал хураалт болох гэж буй энэ үед АНУ-ын Ерөнхийлөгч ийм үг хэлсэн нь тэрбээр Т.Мэй-г шүүмжилж буй хүмүүсийн талд оржээ гэсэн үг хэмээн ВВС-гийн тоймч Ж.Сопел дүгнэсэн байна.

Дашрамд дурдахад, 2016 онд АНУ-Их Британийн худалдааны эргэлт 100 орчим тэрбум фунт стерлинг байжээ.

Хамгийн сүүлд ирсэн мэдээллийг үзвэл, Ерөнхий сайд Т.Мэй огцорсон сайд Доминик Рааб-ын оронд Брекситийн асуудал эрхэлсэн сайдаар Стивен Баркли-г томилсон ба түүний энэ томилгоог Их Британийн хатан хаан сайшаасан байна. Ерөнхий сайдын хувьд Брекситийн асуудлаар дахин санал асуулга явагдахгүй гэдэгт бүрэн итгэлтэй байгаа ажээ. Гэхдээ хамгийн гол нь гэрээний төслийг Их Британийн парламент баталсан тохиолдолд тус улс ЕХ-ны бүрэлдэхүүнээс гарах нь үндсэндээ тодорхой болох юм. Учир нь, Европын 27 орны удирдагчид гэрээний төслийг санал нэгтэй дэмжсэн учраас эдгээр орны парламентууд болон ЕХ-ны парламентаар батлуулахад төдийлөн хүндрэл учрахгүй.