И.Одончимэг: Олон жил өрнийн жүжигт тоглолоо гээд би англи хүүхэн болчихоогүй биз дээ

БНХАУ-ын Чиндао хотноо болсон “SCO Film Festival 2018” кино урлагийн наадамд “Х-ТҮЦ” продакшны хамт олон амжилттай оролцоод ирлээ. Тус улс кино урлагийг дэмжих зорилгоор далай дээр хиймэл арал байгуулж анхны фестивалиа зохион байгуулсан нь олон улсын анхаарлыг татсан юм. Манай улсын уран бүтээлчид “Чингисийн хүүхдүүд”, “Цагаан хадаг”, “Ээж”, “Том дөрвөн толгой” гэсэн кинонуудаар уг наадамд өрсөлдсөнөөс Монгол Улсын гавьяат жүжигчин И.Одончимэг “Солиот эх” киноны гол дүрээрээ “Шилдэг эмэгтэй жүжигчин” шагналыг авсан юм. Түүнтэй ярилцлаа.

-“SCO Film Festival 2018” кино наадмаас Шилдэг эмэгтэй жүжигчний шагнал авсанд баяр хүргэе?

-Баярлалаа.

-Анх удаа зохиогдсон уг фестивалийн тухай сонирхуулбал?

-Чиндаогийн кино фестиваль бол Шанхайн хамтын ажилллагааны байгууллагын хүрээнд анх удаа зохиогдсон олон улсын дээд хэмжээний ёслол. Энэ фестиваль цаашид жил бүр зохиогдох зорилготой. Чиндаог Дорнын холливуд болгож байгаа юм билээ. Тийм ч учраас Хятад улсын Засгийн газрын зүгээс энэ фестивальд өндөр хэмжээний анхаарал хандуулсан. Зохион байгуулалт, харуул хамгаалалт сайтай арга хэмжээ байлаа. Чиндаог кино үйлдвэрлэлийн хот болгох зорилготойгоор энэ хотыг бүтээн босгосон гэж хэлж болно. Барууны хэв маягийг илтгэсэн барилгуудтай, Шар тэнгисийн хөвөөнд, байгалийн үзэсгэлэнт тогтоц бүхий газарт оршдог юм билээ. Шар тэнгист хэдэн мянган ч гэлээ кранаар маш их хэмжээний хөрс, шороо асгаж арал байгуулж дээр нь уг кино хотхоныг босгосон. Уг хотхон хоттойгоо гүүрээр холбогддог маш гайхалтай бүтээн байгуулалттай. Том бүтээн байгуулалт, их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийжээ гэдэг нь харагдсан.

-Фестивальд хэдэн орны хичнээн уран бүтээл өрсөлдсөн юм бэ?

-ШХАБ-ын хүрээнд зохиогдсон учраас 12 орны уран бүтээлч өрсөлдсөн. Үндсэн найман гишүүн, ажиглагч дөрвөн орны кино уран бүтээлчид киногоороо оролцсон гэсэн үг. Нийтдээ 55 киноны уран бүтээлчид Чиндаод хуран цугласан.

-“Х-ТҮЦ”-ийнхэн “Солиот эх”-ээр олон улсын кино наадамд өрсөлдөж байгаа гэдгийг дуулаад “Ямар ч байсан нэг юм дуулгана” гэж бодогдсон. Яагаад гэвэл уг киног Хятадын алдартай зохиолч Ван Хэн Жигийн өгүүллэгээс сэдэвлэсэн учраас?

-Заавал хятад гэдэг нь энд нөлөөлөхгүй байх гэж бодож байна. Учир нь юунд байна вэ гэхээр энэ наадмыг шүүсэн шүүгчид нь бүгд хятад биш. Оролцогч 12 орноос нэг нэг хүн шүүгчээр суусан болохоор тэд заавал хятад зохиол гэдэг дээр анхаараагүй болов уу.

-“Солиот эх”-ийн зохиолыг барьж авснаас дэлгэцэнд кино болж гарах хүртэл нь хэдий хэрийн хугацаа зарцуулсан бэ?

-Нэлээд хугацаа зарцуулсан. Зохиолчоосоо зөвшөөрөл авах гэж хагас жил хөөцөлдөж байж зөвшөөрөл авсан. Их энгийн хүн байдаг юм билээ. Дараа нь бэлтгэл ажил гурван сар хийгдсэн. Зураг авалт 48 хоног үргэлжлээд дараа нь хоёр, гурван сарын турш дуу, дүрс, монтажны ажлаа амжуулсан. Тэгж л дэлгэцэнд гарсан. Зохиолын хувьд эрэл хайгуулын үр дүнд олж авсан, орчуулагч Д.Болдбаатарын зөвлөснөөр. Түүний орчуулсан “Сургамжит өгүүллэг” гэдэг номоос бид уншиж олоод “Энэ их сайхан кино болох юм байна” гэдгийг харсан. Орчуулагч Д.Болдбаатараас зохиолчийг нь олж өгч тусална уу гэхэд олоход хэцүү юм, олж чадахгүй байна гэсэн. Тэгэхээр нь бид Гадаад харилцааны яам болон холбогдох зохих байгууллагуудтай нь харилцаа тогтоож зохиогчийг нь олсон л доо.

-Зохиолч Ван Хэн Жи киногоо үзсэн болов уу?

-Зохиолч маань одоогоор үзээгүй байгаа. Бид нэг хувийг нь түүн рүү явуулах ёстой. Тэр хүн үзээд яаж хүлээж авахыг бүү мэд. Түүний өгүүллэгийн үндсэн санаа гарсан. Өгүүллэг нь жижигхэн, хэдхэн хуудас. Гэтэл кино зохиол бол олон хуудастай, маш их цаг хугацааны материал. Өгүүллэгийг кино болгоход нэмж, хасах юм их. Тэр болгоныг зохиолчоос нь зөвшөөрөл авч кино зохиолоо бичиж, киногоо гаргасан.

-“Солиот эх”-ийг Хятадын зах зээлд гаргах эрхээ та бүхэн авчихлаа?

-Тэглээ.

-Бүх хотуудын кино театраар нь гардаг юм болов уу, хэдэн сарын хугацаатай юм бол?

-Тэрийг бид яг одоогоор хэлж мэдэхгүй байна. Гэрээний бэлтгэл ажлууд одоо явагдана. Үүнд маш их хугацаа шаардах юм байна билээ. Тохиролцоонуудаа хийнэ. Тэгж байж бүх юм тодорхой болно. Гэхдээ “Chi­na film”-ийн Хятадын зах зээлд киногоо гаргах эрхийг авахын тулд Холливудын кинонууд ч хоёр жилийн хугацаанд хөөцөлддөг. Эрхээ авсан эхний арван байрт голдуу л дэлхийн алдартай кино үйлдвэрүүдийн бүтээл багтсан байдаг. Тийм чансаатай жагсаалтад мань мэтийн жижиг юмнууд бараадахын ч аргагүй юм билээ (инээв). Тэгээд яахав энэ кино фестивальд бид өөрсдийнхөө сүр хүчийг үзүүллээ л гэж бодож байгаа.

-Танайх өмнө нь “Сэрүүн хасын нууц”, “Аянгын бороо” зэрэг хятад жүжгүүдийг тайзнаа тавьж байсан. Та бүхэнтэй уулзахад “Монголд чансаатай зохиол алга. Сайн зохиол байвал бид бүтээл хийе. Даанч олдохгүй байна” гэж хэлж байсан. Үүнтэй холбоотой юу?

-Харин тийм ээ, ийм нэг тэнэг үзэл бодол олон нийтийн дунд яваад байна. Яагаад хятад зохиол сонгов, хятад учраас сонгосон юм уу ч гэх юм. Ингэж ярьж байгаа тэр хүн өөрийнхөө ухамсаргүйг харуулж байгаа юм. Өөрийнхөө тархийг хэр хэмжээнд сэтгэдэг вэ гэдгийг л харуулаад байна. Бид өчнөөн жил өрнийн сонгодог жүжигт тоглодог л байсан. Тэгснээрээ би англи болоогүй л биз дээ. “Одончимэг англи хүүхэн” гэж хэзээ ч ярьдаггүй л байсан биз дээ. Гэтэл “Аянгын бороо”-нд тоглонгуут “Энэ хүүхэн хятад юм уу” гэж яриад эхлэх нь сонин байхгүй юу. Энэ хоцрогдсон үзэл бодлоосоо салах цаг нь болчихсон шүү дээ. Тэгээд ч манайхан угаасаа барьцалдаад байх ч шаардлагагүй. Энэ чинь өөрөө алдарт бүтээл шүү дээ. Энийг Холливуд хүлээн зөвшөөрөөд кино хийчихсэн. Хятадын оргил найман бүтээлийн нэг. Хятадын ард түмэнтэй бичиг соёл, утга зохиолын хувьд тэрсэлдэж маргалдаад байх юм нэг их байхгүй шүү дээ. Бид чинь угаасаа дорнын соёлтой ард түмэн. Тэр олон сая хүн дотор чинь мундаг толгойнууд байлгүй л яахав дээ. Тэрийг бол хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.

Бид маш олон жилийн турш өрнийн зохиол, жүжгүүдийг сонгодог хэмээн үзэж тайз дэлгэцнээ тавьж ирсэн. Бид яагаад дорныхоо сонгодгуудыг тавьж болохгүй гэж. Тийм биз дээ. Тэр утгаараа дорнын сонгодгуудаас тавья. Тэгээд л “Аянгын бороо”-г сонгосон. Жүжиг маань амжилттай болж Монголын ард түмэн сайхан ч хүлээж авч үзсэн. Сайхан хүлээж авсан болохоор дараагийн бүтээлээ ч сайхан тавья гэж бодсон. Бид шууд шүүрч тавьсан юм биш. Олон жил зохиол бүтээл эрж байж олсон. “Сэрүүн хасын нууц” жүжгийг “Аянгын бороо” жүжгээс бараг дөрөв, таван жилийн дараа тайзнаа тавьсан шүү дээ. Энэ хооронд зүгээр суугаагүй. Сайн зохиол л эрээд байсан. “Сэрүүн хасын нууц”-ын дараа ч бас зүгээр суугаагүй. Зохиол эрээд л байсан. Байхгүй байгаа юмыг чинь одоо тэгээд яах юм бэ. Монголын зохиолчдынхоо бүтээлийг үгүйсгэлээ л гэдэг. Тийм үгүйсгээгүй байсан юм бол бусад тэр Монголдоо хайртай киночид, тэр олон сайн зохиол байгаа гээд байгаа хүмүүсийг юм хийхийг бид үгүйсгэхгүй шүү дээ.

Үнэндээ бид зохиолын хомсдолд орчихоод байна шүү дээ. Тэгээд ч Хятад зохиол гээд муулаад байгаа хүмүүсийг гайхаад байх юм. Юу гэсэн үг юм бэ. Энэ чинь эх хүний тухай л кино биз дээ. Эхийн хайрын тухай. Энэ чинь мөнхийн сэдэв. Наадмыг шүүсэн 12 шүүгч ч хэлсэн. “Солиот эх”-ийг үзээд бүгд ээжийнхээ тухай бодсон тухайгаа ярьж байсан. Энэ чинь хүн болгонд адилхан үйлчилж байгаа биз дээ. Одоо тэгээд янз бүрийн юм яриад байгаа хүмүүсийг ерөөсөө ойлгохгүй байгаа юм (инээв). Гэхдээ энэ чинь цаг хугацаа шүү дээ.

Он жил улиран өнгөрөх тусам адлагдах уу, энэ кино Монголын урлагт урт настай байгаад амьдрах уу гэдгийг цаг хугацаа л шүүнэ. Өнөөдөр бид “Энэ муу хятад зохиол учраас шагнал авлаа” гэж байгаа нь тэнэглэл юм даа. Үүнээс өөр би юу хэлэх вэ дээ.

-Монголын уран сайхны кинонууд дунд зүрх сэтгэлд хоногшсон эхийн олон сайхан дүр бий. “Солиот эх”-д гаргасан таны дүр ямархан өнгийг ард түмний сэтгэлд үлдээх бол оо?

-Тэрийг үзсэн хүн л хэлнэ дээ. Уран бүтээлч хүн бүтээсэн дүрийнхээ онцлогийг ярих зохимжгүй. Тэрийг хүн өөрөө үзэж байж мэдэрдэг байхгүй юу. Монголын урлагт, кинонд олон сайхан ээж байдаг. Би Ч.Долгорсүрэн гуайн тоглосон ээжүүдийн дүрийг үзэх их дуртай. Т.Цэвээнжав гуайн бүтээсэн дүрүүд ч байна. Д.Мэндбаяр эгч маань байна. Саяны кино фестивальд шүүгчид “Энэ наадамд хоёр эмэгтэй жүжигчин илүүрхлээ. Тэр нь Монголын хоёр жүжигчин байсан юм” гэж хэлж л байлаа. Тэр нь Д.Мэндбаяр эгч бид хоёр л байсан байж таараа. Би Д.Мэндбаяр эгчээрээ бахархсан. Тэр наадамд би Монголын киночдоороо бахархаж байсан. Шүүгчид “Монголын киночдыг ийм мундаг кинотой ирнэ гэж бодсонгүй. Арай өөр бүтээлтэй ирэх байх гэж бодсон” гэдгээ нуулгүй хэлж, биечлэн ирж баяр хүргэцгээсэн.

Өдрийн сонин