Ядуурлаас болж 250 сая хүүхэд хүнд хүчир хөдөлмөр эрхэлж байна

Хүүхдийн тэвчишгүй хө­­дөлмөр гэдэг нь нас, биед хү­­рээ­гүй хүмүүсийг хүнд хү­чир ажилд татан орол­цуу­ла­хыг хэлнэ. Өдгөө дэл­хийн олон орон хүүхдийн хө­дөл­­мө­рийг мөлжлөгийн нэг хэл­бэр, хууль бус үйл ажил­ла­гаа хэ­мээн үздэг болжээ. Дээр үед дэлхийн аль ч оронд хүү­х­дийн хө­дөлмөр хэ­­вийн зүйлд тоо­цогддог бай­­сан. Ха­рин хүүхдийн аюул­­гүй байдал, эрхийн кон­венци гарс­наар насанд хү­рээгүй­чүү­дийн хө­дөл­мөр дэл­хийн хэм­­жээнд харь­цан­гуй буурч бай­на.
Хүүхдийн эрхийн кон­вен­цид хүүхдийг эдийн зас­гийн мөлжлөг, эрүүл мэн­дэд нь аюул занал учруулах, бо­ловс­рол эзэмшихэд нь саад болохуйц, эсвэл бие, оюун ухаан, сэтгэл санаа, ёс суртахуун, нийгмийн хөг­жилд нь хохирол учруулах ямар ч ажлыг хийхгүй байх эрх­тэй хэмээн заасан.
Харамсалтай нь ядуурал, нийгмийн хөгжил доогуур түв­шинд байгаагаас болж хүүхдүүд өөрийгөө болон гэр бүлээ тэжээхийн тулд ажил хө­дөлмөр эрхэлсээр байна.
Монгол Улсад л гэхэд хөдөлмөр эрхэлж буй хүүх­дийн тоо 68.5 мянга байгаа нь цөөн хүн амтай улсын хувьд харьцангуй өндөр үзүүлэлт. Эдгээр хүүхдийн 90 хувь нь хөдөө орон нутагт амьдарч бай­гаа нь судалгаагаар тог­тоогд­­жээ. Орон нутагт мал­чин өрхүүд хүүхдүүдээ сур­гуу­­лиас нь завсардуулж, мал маллуулдаг. Энэ бол хө­дөл­мөрийн мөлжлөгийн нэг хэлбэр мөн. Харин хотод хүүх­­­дүүд зах дээр тэрэг тү­рэх, гуйл­га гуйх, уурхайд ажил­­лах, хаягдал түүх, ма­шин угаах зэрэг хүнд хүчир ажил эрхэлж бай­на.
Тэгвэл дэлхийн зарим улс хүүхдийн хөдөлмөрийг хэр­хэн мөлждөг вэ? Хөгжингүй ор­нуудад хүүхдүүдийг садар са­муунд уруу татах, ажил хийлгэх тохиолдол мэр сэр гар­саар байна. Харин хөгжил буу­рай Африкийн орнуудад хүүх­дүүдийг зэвсэглэж, ту­лаанд хүчээр оролцуулж бай­гаа нь хөдөлмөрийн хам­гийн ноцтой хэлбэрийн нэг юм.
Олон улсын Хөдөлмөрийн байгууллагын мэдээлснээр зөвхөн хөгжиж буй орнуудад л гэхэд 5-14 насны 250 сая шахам хүүхэд ажил хөдөл­мөр эрхлэхээс өөр аргагүй бай­далд оржээ. Эдгээрийн 153 сая нь Азид, 80 сая нь Аф­рикт, 17 сая нь Латин Аме­рикт амьдарч байна.
Мали улсад гэхэд 20 мян­ган хүүхэд алт олборлож бай­гаа нь “Human Rights Watch” хүний эрхийн бай­гуул­лагын судалгаагаар тог­тоогд­жээ. Энд хүүхдүүд өөрс­­дийн биеийн жингээс илүү хүнд ачаа үүрч байна. Тэд зөвхөн алт олборлоод зог­сохгүй меркурий хэмээх хор­той бодистой ажиллаж бай­гаа нь цаашид мэдрэлийн сис­те­мийг нь гэмтээх эрсдэлд орж байна гэсэн үг.
Тэгвэл зарим улс орон, то­моо­хон байгууллагууд хүүх­­дийн тэвчишгүй хөдөл­мөр­­тэй хэрхэн тэмцдэгийг со­нирхъё.
Шоколад, кофегоороо алдартай “Nestle” компани ка­каоны тариалангийн тал­байд хүүхдүүдийг ажиллуу­лахын эсрэг шинээр арга хэм­жээ авч эхэлжээ. Тус ком­пани Шударга хөдөл­мө­рийн холбоотой хамтарч, энэ асуудлыг шийдвэрлэхээр то­хи­ролцоод байгаа аж. Ту­хайл­бал ирэх нэгдүгээр сард тус холбоо “Nestle”-гийн Заа­ны ясан эрэг улс дахь та­риа­лангийн талбайд шал­галт явуулахаар төлөв­лөсөн байна.
“Nestle” компани ийм чухал шийдвэрийг орой­тож гаргаж байгаад шүүмж­лэг­чид таагүй хан­даж байна. Дэл­­хийн шоколад­ны то­моо­хон үйлдвэр­лэгч тус ком­пани какаоны та­риа­лангийн талбайд хүүхдээр хөдөлмөр эрхлүүлэхтэй тэмцэх тухай зөвшилцөлд 10 жилийн өмнө гарын үсэг зурсан. Харин тус компанийн какаоны ихэнх хэсгийг нийлүүлдэг Заа­ны ясан эрэг рүү дөнгөж одоо­ л комисс илгээж, та­риа­лангийн талбай дээрх нөх­цөл байдалд үнэлэлт дүг­нэлт гаргуулахаар болсон нь ха­чир­халтай.
Үүнтэй холбогдуулан “Nestle” компани “Какаог хүр­гэх систем маш хүнд. Тий­мээс хүнсний компаниуд үйлд­вэрлэлийнхээ шат дамжилга бүрийг нэг бүрчлэн хянахад бэрхшээл тулгардаг” хэмээн мэдэгдэлдээ дурджээ.
АНУ-ын Тьюлений их сургуулийн гаргасан тооцоо­гоор Баруун Афри­кийн энэ оронд какаоны тариалангийн талбайд 1.8 сая гаруй хүүхэд ажилладаг байна. “ВВС” агентлагийн сэтгүүлчид тус улсад очиж, какао хураалтад ажиллаж буй хүүхдүүдийн талаар сурвалжилжээ. Хүүх­­дүүдийн нэг нь “Эц­гийн­хээ зөвлөснөөр энд ирж ажил­ласан, гэр бүлийн­хэн­тэйгээ уул­заагүй гурван жил болж байна” гэжээ.
Хятадад л гэхэд 2007 онд хүүхдийн хөдөлмөрийг мөл­жиж, боол эзэмшсэн бай­гуул­лага, хүмүүсийн эсрэг кам­панит аян өрнүүлсэн. Тус улсын Шаньси, Хэньань му­жийн уурхай, үйлд­вэ­рүүд хэдэн зуун ядуу иргэн, хүүх­дүүд, оюуны хомс­долтой хү­мүү­сийн хайр найр­гүй ажил­луулж байсан нь илэр­сэн тул ийм арга хэм­жээ ав­чээ.
Энэ оны есдүгээр сард “Burberry”, “Levi”, “H&M”, “Adidas”, “Puma” зэрэг дэл­хийн хувцасны 60 гаруй брэнд Узбекистанаас ний­лүүлж буй хө­вөнд хориг тавь­сан. Хүүх­­дийн хүнд хүчир хө­­­дөл­­мө­рөөр цу­г­­­луул­сан хө­вөнг авах­гүй байх энэхүү уриал­­гыг Аме­ри­кийн хүний эр­­хийг хам­гаа­лагч “As You Sow” бү­лэг са­наа­­чил­сан бай­на.