Арбитрийн шүүхэд жинхэнэ гэрээг явуулаагүй нь зохион байгуулалттай үйл ажиллагаа юу?

“Жаст” групп Өмнөд Африкийн “Стандарт” банкнаас зээл авахдаа “Эрдэнэт” үйлдвэрээр баталгаа гаргуулж өгсөн нь өнөөдрийн учир нь олдохгүй хэл ам, хэрүүл заргын эхлэл болжээ. Ямартаа ч өнөөдрийн байдлаар Лондонгийн Арбиртийн шүүхийн шийдвэрээр Монгол Улс Стандарт банкинд 109 сая ам.доллар төлөхөөр болоод байгаа нь үнэн юм.

Ийм мэдээлэл цацагдсанаас хойш маш олон асуултын хариу бүрхэг, тодорхой бус хэвээр байна.

Үйл явдал яаж өрнөснийг эхлээд эргэн саная. Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг “Зэс” корпораци хууль бусаар худалдан авсан гэх маргаан өнгөрсөн хоёр жилжингээ өрнөлөө. Эцэст нь Засгийн газраас “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг буцаан төрийн мэдэлд авах шийдвэр гаргасан ч энэ асуудал шүүх дээр шийдэгдээгүй хэвээр байгаа. Өнгөрсөн оны сүүлчээр гарсан Засгийн газрын энэ шийдвэртэй зэрэгцээд “Эрдэнэт” үйлдвэрийг “Стандарт” банкны өрөнд тавьсан, Арбитрийн шүүхэд ялагдаж ихээхэн хэмжээний мөнгө төлөхөөр болсон тухай мэдээлэл цацагдаж эхэлсэн юм. 2018 оны нэгдүгээр сард Арбитрийн шүүхийн шийдвэр гарсан бөгөөд үндсэн зээл, хүү, бусад зардал зэрэгтэйгээ нийлээд Монголын тал Стандарт банкинд 109 сая ам.доллар төлөх болсон билээ. Үүний дараахан Засгийн газар хуралдаж үүнийг яаралтай төлж барагдуулах шийдвэр гаргасныг буртуутгах хүмүүс бий. Учир нь Монголын тал Арбитрийн шүүхэд ялах бүрэн магадлалтай байсан бөгөөд хэрэгтэй мэдээллийг гаргаж өгөөгүйн улмаас ялагдалд хүрсэн гэх. Энэ мөнгийг яаран төлөх хэрэггүй, дахин нягталж, өөрийн хууль шүүхийн байгууллагаар үнэн мөнийг нь тогтоож байж, асуудлыг эцэслэх ёстой гэдэг.

ХУУРАМЧ, ҮНЭНГЭХ ХОЁР ГЭРЭЭ

“Жаст” групп “Стандарт” банкнаас нийтдээ 170 гаруй сая ам.долларын зээлийг дөрвөн үе шаттайгаар авсан байдаг. Тодруулбал, 2009 онд 36 сая ам.доллар, 2010 онд 75 сая ам.доллар, 2010 онд 27 сая ам.доллар, 2011 онд 34 сая ам.долларыг тус тус авчээ. “Жаст” зээлээ төлж явсаар үлдэгдэл 71 сая ам.долларын өрийг төлж чадахаа байгаад 2013 онд “Стандарт” банк “Эрдэнэт” үйлдвэртэй ирж уулзсанаар анх асуудал дэгдсэн гэдэг. Ингээд хэн гэгч нь “Жаст”-д Эрдэнэтээр баталгаа гаргуулж өгсөн тухай асуудал боссон юм. Тухайн үеийн “Эрдэнэт” үйлдвэрийн дарга Ч.Ганзориг, Төрийн өмчийн хорооны дарга Д.Сугар нарын гарын үсэг баталгаа гаргаж өгсөн гэрээн дээр байгаа ч тэд үүнийг “хуурамч гарын үсэг” гэдэг. Тэгвэл дэлхийд алдартай Лондонгийн Арбитрийн шүүх хуурамч гарын үсэгтэй гэрээгээр асуудлыг шийдэж, Монгол Улс мөнгө төлөх болоод байна уу?

Өнөөдрийн байдлаар “Жаст” групп Эрдэнэт үйлдвэрээр баталгаа гаргуулж, Стандарт банктай хийсэн гэрээ хоёр янз байгаа тухай баримт гарч ирж байна. Үүнийг нэг нь 28 хуудастай жинхэнэ гэрээ, нөгөө нь 40 хуудас бүхий хуурамч гэрээ. Лондонгийн Арбитрийн шүүх 40 хуудас бүхий хуурамч гэрээгээр асуудлыг шийдсэн бөгөөд тэд гэрээн дээрх гарын үсэгнүүд хуурамч гэдгийг тогтоосон гэнэ. Тийм учраас Монголын талаас жинхэнэ эх гэрээг нь явуулаач гэхэд хэн ч түүнийг тоож, явуулаагүйд хамаг хэргийн учир зангилагдаж байна. Жинхэнэ, хуурамч гэх хоёр гэрээний талаар “Эрдэнэт” үйлдвэрийн хуулийн хэлтсийн дарга асан Б.Мөнхжаргал манай сонинд тодорхой тайлбар өгч байв. Тэрбээр “2009 оны зургадугаар сард “Жаст” ХХК-ийн захирал Ш.Батхүү “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ерөнхий захирал Ч.Ганзоригтой ирж уулзсан юм. Ч.Ганзориг захирал намайг дуудаад Батхүүгийн гэрээг үзээд болох, болохгүйг нь хянаад өг гэсэн. Уншсан чинь “Эрдэнэт” үйлдвэр баталгаа гаргана гэсэн утга бүхий өгүүлбэр явж байна. “Эрдэнэт” үйлдвэрийн баталгаагаар зээл авч болохгүй, надад болон Ганзориг захиралд ийм шийдвэр гаргах эрх мэдэл байхгүй гэдгийг түүнд хэлсэн. Ш.Батхүүгийн барьж ирсэн гэрээн дээр гарын үсэг зурахгүй гээд “хөөгөөд” явуулсан. Гэтэл хэсэг хугацааны дараа эргээд ирж уулзсан. Тэгэхдээ баталгаа гаргана гэдэг өгүүлбэрийг хасчихлаа. Одоо энэ гэрээн дээр гарын үсэг зураад өгөөч хэмээн дахин нэг гэрээ барьж ирсэн. Энэ гэрээний агуулгыг тайлбарлая л даа. “Жаст” ХХК “Эрдэнэт” үйлдвэрээс зэсийн баяжмал худалдан авдаг байсан. Зэсийн баяжмал худалдан авах гэрээнийхээ эрхийг “Стандарт” банкинд шилжүүлэх болж. Ер нь зэсийн баяжмалыг “Эрдэнэт” үйлдвэр 95 хувийн урьдчилгаа авч ачуулдаг болохоор “Эрдэнэт” үйлдвэрт ямар нэгэн эрсдэлгүй бас “Эрдэнэт”-ээс гарч буй баяжмалыг хэн ямар компани авах эрх нь нээлттэй байдаг. Гэрээг уншиж үзээд нэг заалт нэмж оруулахгүй бол наад гэрээн дээр чинь гарын үсэг зурахгүй гээд 18 дугаар заалтыг оруулах шаардлагыг тавьсан шаардлагын дагуу дээрх заалтыг нэмж оруулаад гарын үсэг зурсан. “Эрдэнэт” үйлдвэр гэрээн дээр гарын үсэг зурахгүй байсан бол “Эрдэнэт” үйлдвэрээс гарч буй зэсийн баяжмалын гэрээ ачигдахгүй болно. Манайх мэдээж баяжмалаа гаргахыг эрмэлзэнэ. “Жаст” ХХК-д баталгаа гаргаж өгөхгүй, бас “Эрдэнэт” үйлдвэр тэдний өмнөөс үүрэг хариуцлага хүлээхгүй гэдэг заалттай гэрээн дээр гарын үсэг зураад явуулсан нь үнэн. Ингэхдээ нэг хувийг нь бид авч үлдсэн. Тэгээд өгсөн хувиуд дээр “Стандарт” банкаараа зуруулаад ир гээд явуулсан. Тэгсэн Ш.Батхүү буцаж ирээгүй. 2009 онд болсон энэ гэрээний төслөөс хойш 2013 он хүртэл эргэж энэ талаар нэг ч яригдаагүй, бид ч гэрээ хийгдээгүй гэж ойлгож ирсэн. Гэтэл үнэн хэрэгтээ Ш.Батхүү гэгч нөхөр гарын үсэгтэй хамгийн арын хуудсыг салгаж аваад, одоогийн яригдаад байгаа баталгаа гаргана гэсэн утга бүхий заалттай 40 хуудастай гэрээн дээр ашиглачихсан байсан нь хожим ил болсон” гэж ярьсан юм.

Тухайн үеийн Эрдэнэтийн захирал Ч.Ганзориг болон гэрээн дээрх хуулийн хэлстийн даргын гарын үсэг хуурамч гэдгийг Лондонгийн хараат бус шинжээч тогтоосон гэдэг. Хэвлэлд гарч байгаа мэдээллээс харвал Арбитрийн шүүх Эрдэнэтийн хөлсөлсөн Английн “Taylor Wessing” хуулийн фирмээс “Санхүүгийн баталгаа гаргахгүй” гэсэн 28хуудас бүхий гэрээг гаргаж өгөхийг хүсчээ. Харин Эрдэнэтийн удирдлагууд, хуулийн байгууллага аль аль нь гаргаж өгөхөөс татгалзжээ. Хэрэв тэр гэрээ Арбитрийн шүүхэд очсон бол Монголын тал ялах боломжтой байсан гэх.

АРБИТРИЙН ШҮҮХЭД ЯАГААД ЖИНХЭНЭ ГЭРЭЭГ ЯВУУЛААГҮЙ ВЭ?

“Эрдэнэттэй адилхан процесс Улаанбаатар төмөр зам дээр гарахад тэдний хуулийн хүмүүс нь шүүх дээр нь очиж холбогдох материалуудаа үзүүлээд, Стандарт банкныхныг ялаад, ямар ч байсан гарын үсэг хуурамчаар үйлдсэн байна гээд Улаанбаатар төмөр зам өргүй үлдсэн гэж ойлгосон” гэж УИХ-ын гишүүн Ё.Баатарбилэг манай сонинд ярилцлага өгсөн байдаг. Хуурамч гэрээ, гарын үсэгний асуудалд тухайн үеийн Улаанбаатар төмөр замын дарга Очирхүүгийн нэр холбогдож байгаад чимээгүй болсон нь хэрэгтэй цаг үед шаардлагатай материалыг шүүхэд гаргаж өгөөд асуудлыг үнэн мөнөөр нь шийдүүлж чадсан бололтой.

“Эрдэнэт” үйлдвэрийнхэн Улаанбаатар төмөр замынхан шиг жинхэнэ эх гэрээгээ Арбитрийн шүүхэд нэхсэн үед нь өгсөн бол Монгол Улс ямар нэгэн маргаан, өр ширэнд орохгүй байх боломж байжээ. Энэ маргаан Арбитрийн шүүхэд 2013 оноос хойш хэлэлцэгдэж байхад манай тал цаг хугацаа алдаж, холбогдох материалуудаа хүргүүлээгүйн улмаас шүүх дээр ялагдсан байх вий гэсэн хар байгаа. Гэхдээ олон улсын шүүхэд Монголыг зориудаар ялагдуулах сонирхол хэн нэгэн, эсвэл хэсэг бүлэг хүмүүст байсан юм биш үү гэдэг хар илүү хүчтэй төрж байна. Эрдэнэт үйлдвэр, “Жаст”, Стандарт банктай холбоотой жинхэнэ эх гэрээг хэн Арбитрийн шүүх рүү явуулахаас татгалзав. Үүнийг тухайн үеийн эрх баригчид л хийх боломжтой. МАН нь байна уу, АН нь байна уу, эрх барьж байсан хүмүүсийн хийсэн ажил болж таарч байна. Түүнээс биш жирийн нэгэн ийм үйл явдлыг саатуулах, бичиг баримт гаргаж өгөхгүй гүрийх боломжгүй юм. Үүнийг л өдгөө манай хуулийн байгууллага маш шударгаар тогтоох хэрэгтэй байна. Олон түмэн шударга шийдвэрийг хүлээж байна.

Эх сурвалж Өдрийн сонин

Д.Оюунтуяа