МАН-ын дүрэм ба сонгуулийн хариуцлага

МАН-ын ээлжит Их хурал ирэх даваа гаригт эхэлнэ. Гурав хоног хуралдах энэ хурлаар хэн намын дарга болох нь энэ намынхан хийгээд олон нийтийн анхаарлыг татаж байгаа юм.

Товчхон хэлэхэд, МАН-ын дарга хэн болохыг хүлээсэн хүлээлт нийгэмд үүссэн. Шинэ даргыг хүлээж, Засгийн газар, яам агентлаг дахь томилгоо, томоохон ажлууд гацаад байгаа билээ.

Тэгвэл МАН-ын Их хурал, намын дарга, бусад асуудлын талаар МАН-ын Үндсэн дүрэмд хэрхэн заасан байдгийг сонирхсон юм.

МАН-ын ээлжит Их хурал дөрвөн жилийн хугацаанд 1-2 удаа хуралдах ёстой. Их хурлын товыг Бага хурал нь тогтооно. МАН-ын Их хурлаар намын бодлогын ямар ч асуудлыг хэлэлцэж болох гэнэ. Ер нь бол Их хурлаас намын Үндсэн дүрэм, МАН-ын мөрийн хөтөлбөр, тэдгээрт нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, намын Бага хурал, Хяналтын ерөнхий хорооны бүрэлдэхүүнийг сонгох, тэдгээрийн тайланг хэлэлцэх, МАН-ын даргыг сонгох, намын нэрийг өөрчлөх, намыг өөрчлөн байгуулах зэрэг асуудлыг өөрийн онцгой бүрэн эрхэд хадгалж шийдвэрлэдэг юм байна.

Энэ Их хурлаас сонгогдох МАН-ын шинэ даргын эрх үүргийн талаар Үндсэн дүрэмдээ зааж өгсөн байна. “…МАН-ын дарга нь намын тэргүүн мөн, …МАН-ын даргыг намын Их хурлаас дараагийн Их хурал хүртэлх хугацаагаар сонгох бөгөөд намын дарга дараах бүрэн эрхтэй байна, …Намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Удирдах Зөвлөлийн гишүүн, Нарийн бичгийн даргыг сонгуулах саналыг Бага хуралд оруулах, …Намын Үндсэн дүрэм, намын хичээн эрмэлзэх зүйл /мөрийн хөтөлбөр/ Намын Их хурлын шийдвэрийг хэрэгжүүлэх, намын хүний нөөцийн бодлоготой холбогдсон асуудлаар Удирдах Зөвлөлд санал оруулна, … УИХ-ын сонгуулийн үр дүнгээр Нам дангаар болон эвсэн Засгийн газрыг эмхлэн байгуулах боломжгүй болсон бол намын Удирдах Зөвлөлийн хуралдааныг Намын дарга удирдах, … УИХ-ын сонгуульд Нам олонх болсон бол Намын дарга  Ерөнхий сайд байна зэргээр заажээ. МАН-ын даргын эрх, үүргээс харахул анхаарал татаж байгаа нэг асуудал байгаа юм. Тэр нь УИХ-ын 2016 оны сонгуулиар МАН олонх болсон. Харин МАН-ын дарга М.Энхболд Ерөнхий сайд болоогүй. Энэ нь намынхаа Үндсэн дүрмийг зөрчсөн үү үгүй юу гэдэг асуулт гарч ирэхээр байна.

Үүнээс гадна МАН-ын удирдлагуудтай холбоотой сонгуулийн хариуцлага гэдэг зүйл ихээхэн яригдаж байгаа. Энэ талаар МАН-ын Үндсэн дүрмийн 39 дүгээр зүйлд заагаад өгчээ. 39.1-т “…УИХ-ын ээлжит сонгуулийн үр дүнгээр Нам дангаар болон эвсэн Засгийн газрыг эмхлэн байгуулах боломжгүй болсон тохиолдолд намын дарга огцрох хүсэлтээ Намын Их хуралд тавина.      Шинээр намын дарга, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Удирдах Зөвлөлийг сонгох хүртэл  намын дүрмээр хүлээсэн  эрх, үүргээ өмнөх намын дарга, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Удирдах Зөвлөл хэрэгжүүлнэ. Намын дарга, Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Удирдах Зөвлөл ийнхүү огцорсон нь сонгуульт үүргээ зохих ёсоор гүйцэтгэж ирсэн Удирдах Зөвлөлийн гишүүн намын удирдах албан тушаалд нэрээ дэвшүүлэхэд саад болохгүй” гэсэн байна.

МАН-ын дарга М.Энхболд өнгөрсөн долдугаар сард Удирдах зөвлөлдөө албан тушаалаа өгөх тухайгаа мэдэгдсэн. Үүнийг сонгуулийн хариуцлага хүлээлээ хэмээн хэвлэлүүд тайлбарлаж байгаа ч дүрэмд нь бол заагаагүй байна. Өөрөөр хэлбэл, МАН 2016 оны УИХ-ын сонгуульд үнэмлэхүй ялалт байгуулсан. Харин 2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдсан. Гэвч Үндсэн дүрэмд нь Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдсан бол намын удирдах албан тушаалтнуудад хариулага хүлээлгэх талаар заагаагүй  юм байна. Тэгэхээр хэдхэн хоногийн өмнө МАН-ын Газрын дарга Б.Баярбаатарын хэвлэлд ярьсанчлан М.Энхболд дарга хувийн зүгээс ёс зүйн хариуцлага хүлээж ажлаа өгнө гэж ойлгох нь зөв бололтой.

Мөн 39.2-т “… Орон нутгийн ээлжит сонгуулийн үр дүнгээр Нам   цөөнх болж, тухайн шатны Засаг даргаа томилуулах боломжгүй болсон бол аймаг, нийслэлийн намын дарга огцрох хүсэлтээ аймаг,нийслэлийн Бага хуралд, сум, дүүргийн намын хорооны дарга сум, дүүргийн намын хорооны хуралд тус тус тавина. Шинээр намын дарга, дэд дарга, тэргүүлэгчдийг сонгох хүртэл  намын дүрмээр хүлээсэн  эрх, үүргээ өмнөх намын дарга, дэд дарга, тэргүүлэгчид хэрэгжүүлнэ. Намын дарга, дэд дарга, тэргүүлэгчид ийнхүү огцорсон нь сонгуульт үүргээ зохих ёсоор гүйцэтгэж ирсэн тэргүүлэгч гишүүн намын удирдах албан тушаалд нэрээ дэвшүүлэхэд саад болохгүй” гэжээ. Гэтэл НИТХ-ын дарга Ц.Сандуй сар гаруйн өмнө ажлаа өгсөн. Уг нь тэрээр Орон нутгийн сонгуульд нийслэлд намаа ялуулсан дарга. Гэвч тэрээр ажлаа өгөхдөө “…Ерөнхийлөгчийн сонгуульд намаа нийслэлд ялагдуулсан” хэмээн тайлбар тавьж байсан юм. Гэтэл тэр нь агуулгын хувьд зөрчилтэй, өөрөөр хэлбэл МАН-ын Үндсэн дүрэмд байхгүй шалтгааныг бий болгосон болж таарч байгаа юм. Тиймээс МАН-ынхан болон олон нийтийн ярьдагчлан 60 тэрбумын бичлэгийн асуудлаар ёс зүйн хариуцлага хүлээж НИТХ-ын дарга, Нийслэлийн МАН-ын даргын ажлаа өгсөн байх нээ.

Эдгээрээс үзэхэд МАН-ын Үндсэн дүрэмд зааснаар МАН-ын удирдах албан тушаалтнууд УИХ-ын сонгууль, Орон нутгийн сонгуульд нам нь ялагдал хүлээсэн нөхцөлд хариуцлага хүлээх учиртай юм байна. Харин МАН-ын дарга М.Энхболд, Нийслэлийн МАН-ын дарга Ц.Сандуй нарын албан тушаалаа өгсөн, өгнө гэж ам гарсан нь сонгуульд өрсөлдөөд ялагдсан болон 60 тэрбумын бичлэгтэй холбоотой хувь улстөрчийн ёс зүйн хариуцлага хүлээж буй хэлбэр ажээ.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

Б.ДАМДИН-ОЧИР