Монголын ирээдүй хуулбарласан туршилтын золиос болох ёсгүй

Аливаа улс орны хөгжил боловсролын салбартайгаа нягт уялдаатай хөгжиж байдаг. Гэтэл манайд төр, засаг солигдох тоолонд энэ салбарын бодлого, хэтийн төлөвлөгөө сайд, дарга нараа дагаад солигдож байдаг.  Хүнээ хөгжүүлэх бус, харин ч эсрэгээрээ хүүхдүүдээ “туршаад” таардаг. Салбар нь улстөржөөд, сайд дарга нар нь сандал ширээ ярьж, дээгүүр доогуураа хэрүүл хийгээд сайдын томилгоот хугацаа нь дуусчихдаг.  Сүүлийн 3-4 жилд энэ салбарт хийсэн дорвитой ажил алга, ахьсан урагшилсан зүйлгүй “эзэнтэй”, “эзэнгүй” хоёрын хооронд явж байна.  Энэ хооронд хэчнээн ч мэдлэг, чадваргүй залуус их,  дээд сургуулийн босго давж, ажилгүйчүүдийн эгнээнд нэгдэв.

Улс орны хөгжлөө бодсон ч энэ салбарт хүнээ хөгжүүлэх ажил тасралтгүй явж байх ёстой. Мөн улстөржиж, урваж шарваж болохгүй хамгийн тогтвортой бодлогыг баримталдаг салбар байх ёстой. Гэтэл манай боловсролын салбарын тогтолцоо бүр гажуудчихсан. Сайд болгон өөрийнхөө нэрэмжит  нэг ажлыг  эхлүүлдэг.  Тэгээд хэдэн багш  нарын тархийг баахан “угаадаг”. Хэдэн сургуульд хэрэгтэй, хэрэггүй хөтөлбөрүүдийг туршиж үздэг. Тэр нь хүүхдүүдээр баахан тоглож, нэгэн үеийнхнийг “туршилтын туулай” болгож орхидог.  Шинэ хөтөлбөрийнхөө үр дүнг 5-10 жилийн дараа харна гэдэг. Үнэндээ хоёр, гуравхан жилийн дараа  өнөөх хөтөлбөрийг нь бид мартчихдаг. Үр дүнг нь бодох битгий хэл, сүүлд нь хариуцлага тооцох хүнгүй хоцордог. Ингээд ард нь хүүхдүүд хохироод үлддэг. Манай боловсролын салбарын тогтолцоо ийм л “зэрэмдэг” болчихсон. Өнөөдөр Монголын багш  нар орон даяараа ажил хаялт зарлаж, мянга мянган хүүхдүүд цүнхээ үүрээд харьдаг боллоо. Юун хүний хөгжил ярих.

Монголын боловсролын салбарт шийдлээ хүлээсэн олон асуудал байгаа. Гэтэл юун тэр олон асуудал руу өнгийх.  Боловсролын салбарт сүүлийн гурван жилд өрнөсөн ажлыг иргэн хүний хувьд хөндлөнгөөс дүгнэх гээд оролдоод үзье. Энэ хугацаанд гурван ч сайдын нүүр үзэж, одоо дөрөв дэх сайдаа хүлээж аваад байна, энэ салбар.  Цөөхөн хүн амтай жижигхэн Монголд хамгийн тогтворгүй салбар нь боловсролын салбар болж хувираад байна. Бүхэл бүтэн улс орны хөгжлийг тодорхойлох гол салбарынх нь сайдын суудал нь хэдэнтээ хөлбөрчихсөн сууж байна. Яг одоогоос гурван жилийн өмнө  буюу 2014 оны арванхоёрдугаар сард БСШУ-ны сайдаар Л.Гантөмөрийг томилж байсан. Хоёр жилийн ард 2016 оны долдугаар сард Ж.Батсуурийг сайдаар томилсон байдаг. Мөн жил хүрэхгүй хугацаанд  сайдын суудал нь дахиад эзгүйрч,  2017 оны зургадугаар сард Г.Чулуунбаатарыг БСШУС-ын сайд болгосон. Гэтэл дахиад л дөрвөн сарын дараа засаг төр ганхаж, 2017 оны аравдугаар сард УИХ-ын гишүүн Ц.Цогзолмааг дөрөв дэх сайдаар хүлээж аваад байна. Монголд хэн дуртай нь боловсролын сайдаар томилогдож, аймаг, нийслэлийн Бо­ловс­ролын газрын даргаас эхлээд их, дээд сургууль,  бага, дунд сургуулиудын захирлыг сольж, хольдог, хүний хөгжил нь сураг ч үгүй, хэрүүл тэмцэл ихтэй салбар болж хувирлаа.

Гурван жил гэдэг бага хугацаа мэт санагдаж болох. Гэсэн ч 2014 оноос хойш Ерөнхий боловсролын сургуулийн XII ангийг жил бүр 19-36 мянган хүүхэд төгсч, их, дээд сургуулийн босгыг жил бүр 23-37 мянган хүүхэд элсч орсон байна. Мөн энэ хугацаанд жил бүр 29-33 мянган төгсөгч шинэхэн диплом өвөртөлөн, их сургуулийн босго алхжээ гэсэн тоон мэдээллийг харвал үсээ зулгаамаар санагдана. Боловсролын салбарт бид юу хийсэн бэ? Энэ олон элсэгч, төгсөгчдийг чанартай бэлтгэж, хүнийг нь хөгжүүлж чадсан уу? гэх мэтчилэн асуудал ярьвал ярих. Сүүлийн гурван жилийн статистик мэдээллээс харахад, энэ хугацаанд их, дээд сургуульд суралцах хүүхдүүдийн тоо буурч, элсэгчдийн сурлагын үзүүлэлт бас тааруухан болсон нь харагддаг.  Мөн сүүлийн нэг жилийн нийт төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн байдлыг харвал энэ салбарын хариуцлагагүй явж ирсэн байдал анзаарагдана.

2015 -2016 оны хичээлийн жилд нийт төгсөгчдийн 30.9 хувь нь төгссөн даруйдаа ажлын байртай болсон байна. Бусад нь ажилгүйчүүдийн эгнээнд нэгдсэн гэсэн  тоон мэдээлэл байна. Монголын боловсролын салбар диплом өвөртөлсөн ажилгүйчүүдийг л бэлтгэдэг болчихож.

Сүүлийн гурван жилд томилогдсон сайд нар юу хийсэн бэ? гээд  хийсэн ажил руу нь өнгийж үзье. Боловсролын системийн гол цөм нь сургуулийн өмнөх болон бага, дунд, ахлах ангийн боловсрол байдаг. Гэтэл сайдын сэнтийд заларсан дарга нар дөрвөн жилд нэг удаа энэ салбарт соёлын довтолгоо хийх гэж оролддог, тэгээд оромддог болсон. Шуудхан хэлэхэд, багш, хүүхэд хоёроор тоглодог болчихсон.

Боловсролын сайдаар өмнө нь одоогийн БСШУС-ын дэд сайд Ё.Отгонбаяр ажиллахдаа Америкийн “Кембрижийн хөтөлбөр”-ийг туршиж үзсэн. Одоо энэ хөтөлбөр нь цөөхөн сургуулийн имидж болохоос хэтрээгүй. Гэсэн ч одоо мөн л “Үр дүнгээ үзэх болоогүй. Улсын хэмжээнд удахгүй энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ” хэмээн ярьдаг. Дараа нь Шинэчлэлийн Засгийн газраар овоглосон залуу сайд Л.Гантөмөр сайдын суудалд тухлахдаа  шинэ үеийн монгол хүүхдийг шинэ аргаар боловсруулна гээд “Зөв Монгол хүүхэд” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Хэдэн тэрбумаар нь зарцуулж, сургуулийн өмнөх болон бага, суурь боловсролын “Цөм” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн.

Улсын хэмжээний 27 мянган багшийг увуулан цувуулан сургалтад хамруулж, хот, хөдөөгийн сургуулиудыг багш, хүүхэд хоёртой нь баахан “самарсан”. Багш нар нь одоо л нэг юм ажил зүгширч байна гэтэл дараагийн сайд Ж.Батсуурь нь “Цөм” хөтөлбөр шиг дэмий зүйл алга гээд дахиад л энэ салбарыг “самарчихсан”. Шинжлэх ухааны салбарт олон жил зүтгэсэн сайд Г.Чулуунбаатар нь байшин, барилга тойрсон, захирлын сэнтий булаацалдсан хэрүүлээс өөр тодорч, товойх зүйл хийгээгүй.  Боловсролын салбарынхан одоо шуудайнд хийсэн үхрийн эвэр шиг тал тал тийшээ харж, бодлого нь тогоондоо жонхуурсан “бантан” болж байна. Монголын хүн амын гуравны нэгээс илүү хувийг  эзэлдэг хүүхэд, залуучуудын ирээдүй үнэхээр бүрхэг байна. Монгол хүүхдүүд “туршилтын туулай” болж дууслаа, яана аа!