Баабар – Болдог бол энэ дэлхийг нэг сайн өшиглөөд авах юмсан

Гадаадын 20-30 Их сургуульд лекц уншсан, 60 орчим олон улсын хуралд оролцсон, хэдэн зуун гадны хүмүүстэй уулзсан, залуучууд оюутнуудтай уулзаж ярилцсан нь тоогоо алдсан. ХХ зуун дууслаа, XXI зуун гарчихлаа, бид өнөөгийн энэ ертөнцтэй зохицож амьдрахаас тэд бидэнтэй таарч амьдрахгүй, дэлхийг эзэгнэж байсан бидний үе өнгөрөөд олон зуун жил өнгөрсөн, одоо бид оршин байгаагаа батлан тоогдох гэж чармайдаг цаг… Хулгай худлаар, дээрэм тонуулаар, өнөө маргаашийн арга чаргаар явах бололцоогүй болсон…

Хэлсэн болгон минь цагийн эргэлтэд батлагдаж  байсан, улам улам олон хүн хүлээн зөвшөөрөх болсон. Гэвч энэ маань 30 жил өнгөрөөд байхад нийгмийн тун ч ядмаг хувийг эзэлж байна. Би ядарч байна… Бүр залхаж байна… Бүр гутаж гүйцлээ… Би мэргэн хүн бишээ. Үзмэрч бүр биш… Уншсан сонссоноо л хэлсэн. Харин нийгмийн ухамсар, ёс суртахуун, ёс зүй нийтлэг утгаараа улам доройтсоор. Би ядарч байна…

Ямарч нийгэмд зөв хүмүүс адаглаад 51 хувь байдаг юм гэнэлээ. Бидний толгой дээр нийгмийн хамгийн адаг шаар болсон нь гарчихжээ. Хулгайч нар, луйварчид, сөнөөгчид, даврагчид, шаар шавхруунууд, хорлон сүйтгэгчид, шал худлаа цээжээ дэлдэгчид, мэхчин гохчингууд… Бид өөрснөө тэднийг гаргаж ирсэн. Мангас бүтээсэн Франкэнштайн чинь бид өөрснөө байхгүй юу даа. Би ядарч байна… Шаарнууд бидний амьсгалыг боогдуулж, шим шүүсийг сорж, хувалз шалз царайлан улам ихийг нэхнэ. Бид их бодож л тэрүүхэндээ уурласхийн бяцхан тонтгононо. Ер нь ч тэгээд бид дөжирчихсөн дөө. Тэд биднийг хуурч, тонож, дээрэмдэж, тагнаж, зальдаж, луйвардаж, нэр барьж, хулхидаж байгааг бид өдрийн ярианы зугаа болгоод л өнгөрдөг болсон. Яг үнэндээ бид бол тэдний оршин байх баталгаа нь, амьдрах хөрс шороо нь, таргалж цатгалдах хүнс тэжээл нь! Ядарч байна шүү…

Шударга царай гаргаж эх орноо, та биднийгээ хайрлан буй мангасууд хайраа илэрхийлэн тас тэврэх хэрээр амьсгал боогдон нүд эрээлжилж байгаа биз дээ!? Гэвч бид тэднийг ээлжлэн дэмжиж горьдлгын харцаар мялаана. Тэд хоорондоо юу булаацалдаад байгаа юм бэ? Хэн нь биднээр хоол хийж идэх вэ гэдгээр маргалдан, чухам биднийг л булаацалдаад байгаа юм биш үү? Еэ чааваас даа… бидний байгааг дээ! Би ядарч байна…

Урьд нь хүлээн зөвшөөрдөггүй байсан хоёр хүний үг одоо л орой руу минь орох шиг боллоо. Би ядарч байна… тэгээд л чухам тэд үнэнхийг хэлж гэж ойлгох болов.

Нэг нь пролетарийн их дууч гэх Максим Горький. Тэрээр “Миний Их сургууль” зохиолдоо “Еэ хүүдий, болдогсон бол энэ дэлхийг нэг сайн өшиглаад авах юмсан” гэж дуу алдсан юм. “Хэлц нь гайхамшигтай, гэхдээ дэлхийг өшиглөж нурааж яахнав. Сөнөөж байхаар илбэн тохинуулж хүмүүжүүлэх ёстой” гэж боддог байлаа. Дараа нь Горький “Их салхи хөдөлбөл нижигнэн хөдөлтүгэй” гэж уриалсан. Харин тэр хөдөлсөн их салхиндаа өөрөө түмбэржүржиг болсон доо. Горький сүүлдээ ядарсан… “Дөртэй хөгшин баавгай” хочтой болсон тэрээр Сталиныг дэмжин “Хэрэв дайсан бууж өгөхгүй бол устгах хэрэгтэй” гэсэн хүмүүнлэг бус үгийг хүмүүнлэг их зохиолч хэлжээ. Дотоод яам хүүгийнх нь эхнэрээр оролдоод эхлэхээр ингэсэн бололтой. Түүнийг хордуулж алаад… үзэл суртлын чихмэл үзүүлэн болгосон.

Нөгөө нь аугаа зураач Эдвард Мүнк. Би нэг удаа хэвлүүлсэн номынхоо хавтсыг түүний зургаар чимээд “Зураач – Э.Мөнх” гэсэн юмдаг. Тэр үнэхээр Мөнхийн хүн. Даанч ихэнх хүмүүс ойлгодоггүй юм. Түүний “Хашгираан” гээд аймаар зураг бий. Хүүхэд ч дуурайгаад зурчихмаар бүдүүн бараг зураг. Гэхдээ ямар их сэтгэл доргиосон бүтээл гэж санана? Байж ядсан нэгэн байдгаараа хашгирч байгаам. Хамаг л уур бухимдал, дотор нь хуралдсан бачимдлаа бүхий л дэлхийг доргиотол нэг мөсөн дэлбэлэн гаргаж буй. Тэр ядарчиж… Тэр цааш нь тэсэхээ больж… Магадгүй түүний сүүлчийн чарлаан байх… Магадгүй тэр нь түүний анхааруулга, сэрэмжлүүлэг байх. Магадгүй түүний амиа хорлол байх. Магадгүй энэ нь түүний үхэл байх…

Хүмүүс дараа нь Мүнкийн хашгирааныг арилжааны реклам, өөр өөрийнхөө үзэл суртлын зэвсэг болгосон. Хоолондоо ороорой, сайхан кэксдээрэй, кола уугаарай, сонгуульдаа оролцоорой…

Хүмүүс ээ (хэрэв энэ эрхэмсэг нэрэнд таарч тохирох нэгэн үлдсэн бол), хүн гуай… Сайхан байна уу? Болж байна уу? Дажгүй юу? Давгүй юу? Бухимдахгүй байна уу? Болдог бол энэ дэлхийг нэг өшиглөөд авмаар бодогдохгүй байна уу? Ядахнаа дотроо онгойтол нэг сайн хашгираад авмаар санагдахгүй байна уу? Дэлхийг өшиглөж хөлөө өвтгөхөө боль л доо. Үгүйдээ л өөрийнхөө оршин байгааг, арай ч алга болчихоогүй буйгаа батлан харуулж хашгираач, орилооч, чарлаач…  Еэ чаваас даа, байж байгааг нь! ЕЭЭ-ЭЭ ЧАА-ВАА-САА –ААА –ААА!

Нийтлэлч Баабар, 2017.8.19