Н.ЦЭВЭГНЯМ: ЯДАЖ НАЛАЙХДАА ЯМАР НЭГ ЗҮЙЛ ХИЙЖ ӨГӨХ ЮМСАН ГЭЖ БОДОЖ ЯВДАГ

Японы 2000 жилийн түүхт мэргэжлийн сумогийн ертөнцөд гадны улс орны бөхчүүд хүч бяраа шавхан өрсөлдөж буй. Тэдний дундаас монгол бөхчүүд тэсвэр хатуужил, ур ухаанаараа хэдийнээ ялгараад амжсан ч, өнөөдрийг хүртэл нэг ч дэвжээний багш төрөөгүй байлаа.

30 насандаа буюу 2005 онд Японы иргэншил авсан тэрбээр анх сумогоор хичээллэж эхэлсэн тухайн үе, тулгарч байсан бэрхшээл, ялан дийлсэн туршлагаасаа хуваалцаж, сонирхолтой ярилцлага өрнүүлснийг уншигчдадаа орчуулан хүргэж байна. Түүний туулсан зам хэдий дардан байгаагүй ч, ирээдүйд ояката болно гэсэн хүсэл мөрөөдлийнхөө төлөө Японы сумогийн холбооноос тавьсан нөхцөлийг биелүүлж, тус улсын иргэн болсон байдаг. Түүний эхнэр нь ч япон бөгөөд нэг хүү, хоёр охинтой ажээ. Ингээд түүний ярилцлагыг хүргэе.

-1992 онд Монголоос зургаан өсвөр насны хүү Японд ирж, мэргэжлийн сүмогоор хичээллэсний нэг нь та. 16-хан настайдаа Японд ирж суралцахад хамгийн хэцүү нь юу байв даа?

-Соёл уламжлал, бэлтгэл сургуулилт, хоол, өөрөөсөө ахмад болон дүү хүмүүстэй харилцах харилцаа. Хэл усгүй бас хэцүү юм билээ. Уурласан ч ойлгохгүй, сайшааж магтсан ч ойлгохгүй.

Дуртай хоолоо ч идэж чадахгүй, сургуулилтын талбайд, хооллохдоо бухимдаад л, амармаар байвч тийм боломж байдаггүй байсан. Орой хамгийн сүүлд унтаж, өглөө бүгдээс түрүүлж босохгүй л бол болдоггүй байж билээ. Энэ л хамгийн хэцүү. 16 настай хүүхэд учрыг нь ойлгохгүй шүү дээ.

-Тэгээд тэвчиж чадалгүй нэг удаа өрөөнөөсөө зугтаж байсан гэсэн. Тэр тухайгаа одоо дурсаач?

-Бид зургаагийн нэг “ерөөсөө болих уу” гэж хэлэх үед бусад нь бас зөвшөөрсөн юм. Башё дуусаад бүсийн барилдаанууд руу явчихсан хүн ч цөөхөн байсан үе. Бид “Кёошюүжёо” гэх сумогийн сургуульд явдаг байсан юм. Тэгээд “энэ хичээл дуусчихвал бүр л хэцүүднэ” гэж бодоцгоосон байлаа. Яг тэр үед манай дээд үеийнхэн бүсийн барилдаанд яваагүй байсан юм. Тэгээд л оргосон доо. Шөнө дундын үед өрөөнөөсөө оргоод өглөө Монголын Элчин сайдын яаманд очсон. Бид тавуулаа зугтаасан байсан юм.

Тэндээс хоёр нь дэвжээ рүүгээ буцаж, гурав нь Монгол руу явсан. Монголд очоод хоёр сар орчим болж байтал манай дэвжээний ояката ирдэг юм байна. Тэр үед “Буцаж очоод илүү хүчтэй болох хэрэгтэй” гэж хэлэхэд нь би “ойлголоо” гээд л хамтдаа Япон руу буцаж байлаа. Ингэж л хоёр дахь удаагаа сумод ирж байсан юм. Тэр үед өмнө нь нэг удаа ирчихсэн байсан учраас анхныхаа бодвол сумо гэж ямар ертөнц болохыг ойлгодог болсон байв. Тиймээс арай амар байсан.

-Түүнээс хойш сумо бөхийн спортоор энэ олон жил хичээллэхэд хүргэсэн мотиваци нь чухам юу байсан юм бол?

-Аав өвдсөн, би гэрлэсэн ч байлаа. Дараа нь хүүхэд ч төрж, янз бүрийн л шалтгаан цаг тутамд гарч ирж байсан даа. Харин сүүлдээ башёд түрүүлсний дараа сумог орхих тухай бодохоо больсон.

-2014 онд та түрүүлсэн. Тэр үед таныг улам их хүчтэй болгож байсан гол хүчин зүйл нь юу байсан юм бэ?

-Дэвжээгээ сольсон минь маш том нөлөө үзүүлсэн юм болов уу гэж боддог. Оошима дэвжээнээс Томозүнад шилжиж очсоны дараах анхны башёд надад зодог тайлаад ояката болох сонголт байсан ч, үргэлжлүүлэн барилдахыг нь сонгосон. Гэтэл тэр үед хүмүүс “Олигтой амжилт гаргаагүй байж, больсон нь дээр байсан юм даа” гэж хэлж билээ. Тэр үг надад хүнд туссан. Тэгээд л заавал ялна гэж бодоод орсон. Юунаас болсон гэдгийг нь сайн мэдэхгүй ч тэр башёд түрүүлчихсэн.

-Тамирчин хүний хамгийн том айдас нь бэртэл гэмтэл байдаг. Гэтэл та нэг ч удаа бэртэж гэмтэлгүй 40 нас хүртлээ барилдсан шүү дээ. Үүний нууц нь юу вэ?

-Уг гарвал, төрүүлж өсгөсөн ээж аавын минь ач юм уу даа. Хүмүүсийн өгсөн зөвлөгөөг дагаж, бас өөрөө мэдэрч бэлтгэл сургуулилтаа хийдэг байсан. Янз бүрийн л хүчин зүйл нөлөөлсөн байх. Нууц нь энэ гээд хэлж чадахгүй нь. Ганц зүйлээс шалтгаалаагүй учраас тэр.

-Сумо гэдэг спортыг ояката хүний байр сууринаас тайлбарлаач гэвэл та юу хэлэх вэ?

-Хүнийг хөгжүүлдэг спорт. Үр дүн нь цаг тутамд харагддаг. Тухайн хүний тэсвэр хатуужил ямар байхаас хамаарч, энэ спортод хязгаар үгүй. Багийн спортод нэг хүн хэчнээн сайн байлаа ч, амжилт гаргахад бэрх. Харин сумод бол тийм биш. Ганц хүнээс л шалтгаалдаг. Тийм учраас зогсолтгүй хичээх хэрэгтэй. Дөнгөж өчигдөр дэвжээнд ирсэн хүүхэд 10, 20 жил барилдсан хүнтэй нэг газарт хамт амьдрах боломжтой байдаг учраас суралцах зүйл маш их.

-Японы талаар та одоо ямар бодолтой байдаг вэ. Анх ирж байсан тэр үеэс хойш Японы талаарх таны үзэл бодол өөрчлөгдсөн үү?

-Хүмүүс нь нөхөрсөг, хичээл зүтгэлтэй. Сумогийн ертөнцөд бидэн шиг монголчууд гарч ирээд дээгүүр байр суурийг нь эзэлсэн ч, адил тэгш ханддаг. Энэ магадгүй зөвхөн япон хүнд л байх зан чанар юм болов уу гэж боддог.

Бусад спортод ч ийм зүйл байх хэдий ч, гадаадын аль нэг улсаас ирээд, тэр спортынхоо төлөө зүтгэж яваа хүнд тэгш боломж олгодог улс дэлхийд ганц Япон л байдаг байх. Шүүмжилье гэвэл яаж бол яаж л шүүмжилж болно. Гэхдээ надад одоо шүүмжлэх зүйл алга. Гайхалтай л гэж бодож байна. Сумогийн ертөнцөд энэ олон жил амьдрахдаа үүнийг л их бодлоо.

-Таны дараагийн зорилго?

-Шинэ бөхчүүдийг гаргаж ирмээр байна. Нагояа миний ояката болсноос хойших анхны башё учраас амжилттай дуусгачихмаар байна. Нэг, хоёр башё өнгөрөөд ирэхээр аандаа зүг чигээ олчих болов уу гэж бодож байна даа.

-Та Монголоос спортын цол хүртсэн шүү дээ. Эх орондоо ямар хувь нэмэр оруулъя гэж боддог вэ?

-Миний төрж өссөн нутаг Налайх дүүрэгт аав минь бурхан болсон юм. Тиймээс дүүргийнхээ эмнэлэгт таван ширхэг гемодиализын аппарат, ор, тэргэнцэр хандивласан. Монгол өргөн уудам нутаг учраас бүгдэд нь тусалъя гэхэд миний хүч хүрэхгүй байх. Гэхдээ ядаж Налайхдаа ямар нэг зүйл хийж өгөх юмсан гэж бодож явдаг.

Монголын мэдээ
Б.Даваахүү