Японы төв банкнаас суралцах нь

Зах зээлийн түвэгтэй нөхцөлтэй тулгарсан төв банкуудын хувьд эдийн засгийг сэргээхийн тулд нисдэг тэрэгнээс мөнгө цацахаас өөр аргагүй мэт санагдах үе бий. Иргэдийн худалдан авах чадварыг сайжруулж, мөнгөө зарцуулах явдлыг ихэсгэхийн тулд авч байгаа уламжлалт бус арга хэмжээнд эргэлзэгч олон. Тэгвэл Мөнгө, банкны бодлогын судалгааны олон улсын төв (ICMBS), Эдийн засгийн бодлогын судалгааны төвөөс (CEPR) жил тутам нийтэлдэг Женевийн тайланд эргэлзэх хэрэггүй хэмээн ухууллаа.

Уг тайлан бодлогын хүүг тэгээс доош ахиухан бууруулж, төв банкны хөрөнгө худалдан авах ажиллагааг улам өргөжүүлэх боломж хангалттай их хэмээн үзэж байна. Хэрэг дээрээ ийм бодлогыг Абэномиксийн хүрээнд Японы төв банк байнга хэрэгжүүлж ирсэн. Харүхико Күрода тус банкны тэргүүн болсон цагаасаа дэлхийн түүхнээ тохиолдож байгаагүй мөнгө, зээлийн зөөлөн бодлого явуулж байгаа.

Тус банк Засгийн газрын бондыг биржийн болон үл хөдлөх хөрөнгийн хөрөнгө оруулалтын сангаар дамжуулан худалдан авсаар. Тус улсад инфляцийг хоёр хувьд хүргэх зорилт аль хоёр жилийн өмнө биелэх боломжтой байв. Гэтэл нэгдүгээр сард бодлогын хүүг хасах хувьтай болголоо. Хөтөлбөрийн хүрээнд Засгийн газрын бонд худалдаж авах явдал аварга хэмжээтэй өссөн юм. Анх 2014 онд 3.3 их наяд иенээр хэмжигдэж байсан биржийн сангаас бонд худалдан авах хэмжээ долдугаар сард зургаан их наяд иен буюу 58 тэрбум ам.долларт хүрчлээ.

Анхны үр дүн эерэг, ядаж л мөнгөний бодлогыг өргөжүүлснээр валютынхаа ханшийг унагаж чадсан. Гэвч 2014 онд хэрэглээний татвар буюу НӨАТ-ыг өсгөсөн нь уг бодлогод сөргөөр нөлөөлсөн юм. Шинзо Абэ Ерөнхий сайд болсон гурван жил хагасын хугацаанд инфляци өсгөх бодлого гавьтай урагшилж дийлсэнгүй. Эдийн засаг суларч, иргэдийн хэрэглээ бууран, ДНБ-ий 238 хувьтай тэнцэж байсан Засгийн газрын өр 248 болж өслөө. Bank of Japan буюу Японы төв банкинд зээлийн бэрхшээл нүүрлэлээ.

Төв банкнаас Японы Засгийн газрын бонд худалдан авах хэмжээ өсөөд байхад өгөөж нь шальгүй. Бондын эргэн төлөгдөх хугацаа өөр өөр ч, өгөөж нь бүгд ижил. Засгийн газраас бонд худалдан авч төв банкинд зардаг хувийн салбарынхны оролцоо ч суларсаар байна. Бараг л үнэт цаасны зах зээл гажуудчихав уу гэмээр. Мөнгө нь хэзээ, хаана албан ёсоор орж ирэхэд хөрөнгө оруулагчид сэтгэл зовдог болов.

Гэвч дээрх нь үнэт цаас худалдан авах нь ташаа бодлого гэсэн үг биш. Найдвартай хөрөнгө хомсдсон нөхцөлд багц хувьцаагаа эрсдэлтэй олон төрөл хөрөнгөөр дүүргэх нь ашигтай. Төв банк, ялангуяа татвар төлөгчид хямралын үеийн үнэ уналтаас ашиг олж чадна. Бондыг их хэмжээгээр худалдан авах урсгал аяндаа үнэт цаасны үнийг хөөрөгдөх тохиолдолд уг арга ашиггүй.

“Бодлогын хүү хасах хувьтай болохгүй” хэмээн ноён Күрода арванхоёрдугаар сард анх зарлаж байсан. Гэвч нэгдүгээр сард хүү 0.1 хувиас -0.1 болж хувирсан юм. Энэхүү үл ялиг өөрчлөлт улстөрчид, олон нийт, арилжааны банкуудаас ширүүн шүүмжлэл хүлээсэн.

Анх суларсан иенийн ханш дараа хавар, зун нь чангарав. Мөнгөний нийлүүлэлтийг ихэсгэх болон валютын ханшийг унагахын хоорондох хэлхээ холбоо утга учиртай. Мөнгө зээлийн бодлогыг өргөжүүлэх арга хэмжээ бүрийг валютын ханш унагах үйлдэл хэмээн зах зээл ойлгодог болохыг дээрх жишээ харуулж байна.

Уламжлалт бус арга хэмжээний хувьд хэрэгжүүлэх цаг хугацаа, зорилго чухал болохыг Японы төв банкны жишээнээс харж болно. Хямралын ид үед ийм арга хэмжээ нь цочроо өгч, санхүүгийн нөхцөлийг уужруулан, эдийн засгийг уналтаас сэргийлнэ. Ийм бодлого цаашдаа, ялангуяа Японых шиг сулрах нөхцөлд зээлийн бэрхшээл үүсгэж, эрчээ алдана. Тиймээс төв банкууд чухам яах хэрэгтэй вэ гэсэн асуулт гарч байна.

Жон Плендер

Засгийн газрын мэдээ