Хятадууд лиценз их хэмжээгээр авч байна гэв
УИХ-ын чуулганы баасан гаригийн үдээс өмнөх хуралдаанаар Ховордсон амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай эд зүйлийн гадаад худалдааг зохицуулах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэв.
Тэгэхээр анх 1973 онд АНУ-ын Вашингтон хотноо улс орнууд “Зэрлэг амьтан, ургамлын аймгийн ховордсон зүйлийг олон улсын хэмжээнд худалдаалах” конвенцид нэгдэн гарын үсэг зурж байжээ. Харин манай улс тус конвенцийн гишүүнээр нэгдэн орсныг УИХ 1995 оны тавдугаар сард соёрхон баталж, 2002 онд холбогдох хуулиа баталж байв. Үүний дагуу жил тутам 60 гаруй толгой угалз, 300 хүртэлх идлэг шонхрыг гадаад худалдаанд гаргаж, улсын төсөвт жилд дунджаар 3.5 сая орчим ам.долларын орлого оруулах болжээ.
Сүүлийн үед конвенцийн хавсралтад байдаггүй олон улсад худалдаалагддаг амьтан, ургамалтай холбоотой хэрэг зөрчил манай улсад ихээр гарах болжээ. Жишээ нь хэрэм, тарвага, хярс, мануулын түүхий эдийг хилээр нууцаар гаргах оролдого буурахгүй байгаа гэнэ.
Тиймээс эдгээр амьтдыг хамгаалах, хараа хяналтыг сайжруулан эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх үүднээс конвенцийн гуравдугаар хавсралтыг баталж, хуульчлах шаардлагатай болжээ. Мөн хууль зөрчигчдөд захиргааны хариуцлага хүлээлгэн торгууль ногдуулдаг ч үр дүн гардаггүй байна. Учир нь торгуулийн хэмжээг тэдний хууль бусаар олж буй орлоготой харьцуулахад, хаана нь ч хүрдэггүй аж. Тиймээс торгуулийн хэмжээг мөнгөний ханшны уналттай уялдуулан хуульчлах шаардлагатай байгаа юм. Тэр утгаараа нэр бүхий гишүүд тус хуулд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар төсөл санаачилжээ. Эл талаарх илтгэлийг УИХ-ын гишүүн, БОАЖ-ын сайд Л.Гансүх гишүүдэд дуулгаж, асуулт хариулт явуулав. Харин эл асуудлаар санал хураахад, “ногоон гэрэл”-ээр дэмжигдсэн юм.
Түүнчлэн энэ өдрийн хуралдаанаар Эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ. Тус хуулийг 2001 онд баталж байсан. Түүнээс хойш тус салбарт бүтцийн өөрчлөлтийг хэд хэдэн удаа хийсэн. Тийм учраас эрчим хүчний асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын бүрэн эрхийг нь тодорхой болгох шаардлагатай болоод буй. Мөн эрчим хүчний тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч болон хэрэглэгчийн харилцааг зохицуулах эрх зүйн байдлыг боловсронгуй болгох шаардлага бий болчихоод байгаа юм. Тухайлбал, цахилгаан дулаан тоног төхөөрөмж, байгууламжийн засвар, үйлчилгээ, туршилт тохируулга хийх үйл ажиллагааг тусгай зөвшөөрөлтэй болгох, мөн хэрэглэгчийг найдвартай эрчим хүчээр тогтмол хангах шаардлагатай болжээ. Тиймээс холбогдох хуульд өөрчлөлт оруулсныг салбарын сайд гишүүдэд танилцуулав.
Энэхүү хуулийн төсөл батлагдснаар салбарын үйл ажиллагаанд төрийн байгууллагын эрх үүрэг тодорхой болох аж. Түүнчлэн эрчим хүчний зохицуулах зөвлөлийн үйл ажиллагаа Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийг бүхэлд нь хамрах ач холбогдолтой. Мөн цахилгаан, дулаан үйлдвэрлэхэд ашиглах түлшийг эрх зүйн зохицуулалтад хамруулах, салбарын үйл ажиллагааны үр ашиг дээшлэх юм байна. Харин чуулганы хуралдаанаас хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг ирэх долоо хоногийн чуулганаар хэлэлцэхээр тогтлоо.
ХЭНТИЙД 300 ГАРУЙ ХЯТАД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛЖ БАЙНА
Чуулганы үдээс хойшх хуралдаанаар УИХ-ын гишүүн Ц.Сэдванчиг, Д.Энхбат нараас Ерөнхий сайдад хаягласан Засгийн газрын тогтоолоор баталсан “Алт” хөтөлбөрийн биелэлтийн асуулгын хариуг сонслоо. Энэ талаарх мэдээллийг Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт гишүүдэд танилцуулав.
БНМАУ-ын Засгийн газраас 1991 онд 304 дүгээр тогтоол гарган “Алт” хөтөлбөрийг баталж, дараа оноос нь хэрэгжүүлж эхэлсэн. Хөтөлбөрийн гол үр дүн нь алтыг уул уурхайн бие даасан нэг салбар болгон хөгжүүлж, улс орны санхүү, эдийн засгийн чадавхийг дээшлүүлэхэд бодитой түлхэц болсон гэв. Мөн ажлын байр шинээр бий болгож, хайгуулын ажилд хувийн хэвшлийн хөрөнгөөр нөөц өсгөх боломж бүрдүүлсэн гэнэ. Эл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэхээс өмнөх таван жилд дунджаар 720-800 кг алт олборлож байв. Харин хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлснээр 1996 оны байдлаар 7,5 дахин өссөн үзүүлэлт гарчээ. 1991 онд зургаан аж ахуйн нэгж алт олборлон Монголбанкинд 806 кг алт тушааж байжээ.
Түүнчлэн 2005 онд 131 аж ахуйн нэгж 15232,9 кг алт тушаасан нь 1991 онтой харьцуулахад, 20 дахин өсч, улсын эрдэнэсийн санг арвижуулахад бодитой хувь нэмэр болсон аж. Харин 2006 оноос Зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын тухай хуулийг мөрдөж эхэлснээс хойш алт олборлогч аж ахуйн нэгжүүдээс Монголбанкинд тушаах алтны хэмжээ буурчээ.
Тухайлбал, 2005 онд 15,2 тн алт тушааж байсан бол 2010 онд 2,1 тн-ыг л тушаасан байна. Өөрөөр хэлбэл, улсын төсвийн орлогын бүрдүүлэлтэд сөргөөр нөлөөлсөн. Иймд УИХ-аас энэ оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн уг хуулийг цуцалж, Ашигт малтмалын тухай хуульд өсөн нэмэгдэх нөөц ашигласны төлбөрийн тухай заалт оруулсан байна.
Танилцуулгатай холбогдуулан нэр бүхий гишүүд энэ үеэр асуулт тавив. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, тус хөтөлбөртэй холбоотой бий болсон сөрөг үр дагаварыг зогсоохын тулд урт нэртэй хууль батлан гаргасан. Гэвч хуулийн хэрэгжилт муу байгаа. Мөн шороон ордны асуудал хүндрэлтэй байгааг онцолж байв. Түүгээр зогсохгүй энэ ордны үйл ажиллагааг зогсоосон гэх боловч, илүү нэмэгдсэн талаар хэлсэн. Түүнчлэн гишүүд эл хөтөлбөрийг баталснаас хойш 20 жил өнгөрлөө. Үр дүн нь улсад хэр ашигтай байсныг ч хөндөн ярилцсан юм. Тэгэхэд, байгаль орчинд учруулсан хохирлыг тооцвол төсөвт оруулсан мөнгө алдагдалтай гарна.
Сүүлийн таван жилд 70 орчим тэрбум төгрөг төсөвт оруулсан. Гэвч хүнд даацын техник явуулснаар зам эвдэрч, маш их хохирол учируулсан болохыг хэлж байв. Мөн УИХ-ын гишүүн Н.Ганбямба “Эрдэс баялаг ашиглахад олгож буй лицензүүдийг зогсооход болохгүй зүйлгүй. Лиценз шинээр олгохыг хориглосноос биш худалдаж авахыг хориглоогүй. Хятадууд маш их лиценз худалдан авч байна. Зөвхөн Хэнтийд л гэхэд 300 гаруй хятад үйл ажиллагаа явуулж байна” гэв. Харин салбарын сайд “2009 онд кадастрын зураг гаргаж, лицензтэй холбоотой үйл ажиллагааг зогсоосон. Монгол Улсын газар нутгийн зөвхөн 0,3 хувьд ашигт малтмалын үйл ажиллагаа явуулж байгаа. 2007 онд батлагдсан хуулиар уул уурхай, ашигт малтмалын салбарт тавих хяналт сайжирсан” гэх хариулт өгсөн юм.
О.СЭЛЭНГЭ
Эх сурвалж: “Нийгмийн толь”
URL:
