Барилга барих, нураах үед асбест агаарт тархаж, хавдар үүсгэх шалтгаан болж байна

Сүүлийн үед манай улсад хавдрын өвчлөл нэмэгдэх болсон. Үүний нэг нь асбест хэмээх хорт бодисын уршгаар уушигны болон цээж хэвлийн гялтан хальсны хавдар /мезотелиом/, уушиг тоосжих өвчин аюулын харанга дэлдээд байна.

Дэлхийн дээр 125 сая хун асбестийн нөлөөнд өртөж, жил бүр 90 мянга нь үүнээс болж уушиг болон гялтангийн хавдар, уушиг тоосжиж хатуурах өвчний улмаас нас баржээ.

Манай улсад ч үүнээс үүдэлтэй өвчний тохиолдол цөөнгүй илрэх болсон. Энэ тухай ЭМЯ-ны НЭМБХЗГ-ын мэргэжилтэн Б.Цэцэгсайханаас тодрууллаа.

-Асбест агуулсан ямар ямар материалыг манай улсад хэрэглэж байна вэ. Ихэвчлэн аль салбарт ажиллагсад үүнийг ашигладаг юм бол?
-Манай улсад асбестийг анх 1961 оноос эхлэн дулааны цахилгаан станц, дулааны шугам сүлжээ, барилгын салбаруудад хэрэглэж эхэлсэн. Тодруулбал, дулааны цахилгаан станцад шугам сүлжээний хоолой шавах, дулаалах, галлах, барилга угсралтад хана тусгаарлах, чигжихэд ашигладаг. Дээр үед шилэн хөвөнд асбест агуулагддаг байсан.

Асбестийн нөлөөнд цахилгаан станцын болон шугам сүлжээний засварчид, барилга материалын худалдаа эрхлэгчид, барилгын ажилчид асбест бүхий материалын нярав, жолооч, түгээгч, ачигч зэрэг ажил, мэргэжлийн 4000 гаруй хүн шууд өртөж байгааг өнгөрсөн онд ЭМЯ, ЭМШУИС-ийн хамтарсан судалгаагаар тогтоосон. Түүгээр ч зогсохгүй оршин суугчид асбестан цементээр цонхоо дулаалах зэргээр хэрэглэдэг болохыг ажигласан.

-Асбест агуулсан бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхгүй байж болдоггүй юм уу. Үүнийг орлох, аюулгүй бүтээгдэхүүн байдаг уу?
-Асбест агуулсан материалыг дулаан, гал болон химийн бодист тэсвэртэй, цахилгаан дамжуулдаггүй шинж чанарыг нь ашиглан үйлдвэрлэлд өргөн хэрэглэдэг. Өнгөрсөн оны байдлаар 52 орон асбест агуулсан бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, хэрэглэх, экспортлох, импортлохыг хориглосон. Үүнд европын орнууд, Япон, БНСУ, Сингапур зэрэг улс үүнийг зах зээлээсээ бүрэн гаргаад байна. Гэхдээ асбестийн уурхайтай, асбест агуулсан бүтээгдэхүүнийг ихээр экспортлодог манай хөрш хоёр орон болон Казакстан улс зах зээлээ хамгаалан асбест агуулсан бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, экспортлохыг хориглоогүй байгаа тул хүмүүс Монголд их оруулж ирдэг. Тиймээс үүнийг хориглох замаар иргэдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах нь чухал юм.

Энэ онд Засгийн газрын тогтоолоор “Монгол Улсад ашиглахыг хязгаарласан химийн хорт болон аюултай бодисын жагсаалт”-д асбестийг оруулсан.

Дулааны цахилгаан станц болон барилгын салбарт их хэрэглэж байгаа учир түүнийг орлуулах бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх, мөн асбест агуулсан бүтээгдэхүүн орсон барилгыг нураах үед энэ бодис нь агаарт тархдаг. Иймээс үүгээр амьсгалсан хүмүүс өртөж улмаар хавдар үүсгэх шалтгаан болж байна.

-Асбестийн улмаас өвчилсөн хүмүүст ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ?
-Асбесттай холбоотой өвчин нь тэр дороо илэрдэггүй. Удаан хугацааны дараа буюу 30-50 жилийн дараа хавдар үүсгэдэг хүчин зүйл болдгийг тогтоосон. ЭМЯ-наас асбест агуулсан бүтээгдэхүүн хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийг судалсан. Сэжигтэй 29 тохиолдол илрээд байгаа. Улаанбаатар хотын томоохон дулааны цахилгаан станцууд жилд нунтаг асбест, ишнүүр асбестийг тус бүр 10 тонн, кардон асбест таван тонныг хэрэглэдэг гэсэн судагаа бий.

Аймгийн төвийн цахилгаан станцууд сард 100 кг, жилд 800-3000 кг, засвар үйлчилгээний ажил эрхэлдэг гурван компани жилд 15-100 тонн нунтаг асбест хэрэглэдэг. Үүний нөлөөгөөр 4000 гаруй ажилчдын 40,5 хувь нь асбестийн нөлөөнд өртөж байна.

Д.Туяа