Сайн дурын боолчлол

Энэ удаад дэлхийг сэнхрүүлсэн нэгэн ишлэл хийгээд түүний тайлбарыг өгүүлэх гэж байна. Эхлээд ишлэлийг өгүүлсү…

…Дарангуйлагчдыг зэр зэвсэг, морьтой явган зэвсэгт хүмүүс хамгаалдаггүй, харин итгэхэд хэцүү ч дарангуйлагчийг хоёр гуравхан хүн дэмжиж, түүний төлөө бүхий л улс орныг боолчлолд байлгадаг юм. Дарангуйлагчийг тойрон хүрээлэгсэд голдуу таваас зургаан хүн л байдаг; тэд харгис үйлдлийн оролцогч, хүсэл таашаалийн анд нөхөр, зугаа цэнгэл зохион байгуулагч, хулгай дээрмийн хам хэрэгтэн болохын тулд эсвэл дарангуйлагчийн итгэлийг хүлээж, эсвэл түүнд ойртон шадарладаг. Энэхүү зургаан хүн эрх мэдлийнхээ дор зургаан зуун хүн барьж байдаг ба тэд нь энэ зургаад дарангуйлагч шигээ ханддаг. Энэхүү зургаан зуун хүн өөрийнхөө дор зургаан мянган хүн барьж байдаг ба тэд энэ зургаан зуугийн шунал, харгис занд үйлчлэхийн тулд орон нутгийн буюу мөнгөний ажил хэргийн удирдлагыг атгаж байдаг. Эдгээрийн араас бүр ч олон дагалдагсад гарч ирдэг. Энэ торны сүлжээг тайлсан хүн зөвхөн зургаан мянга төдийгүй дарангуйлагчийн гинжинд хадагдсан зуун мянга, сая сая хүнийг олж харж болно. Зөвхөн үүний тулд л албан тушаал үржиж байдаг бөгөөд энэ бол дарангуйлагчийг дэмжихүйн бүхий л мөн чанар юм…

Энэ суут үгийг Оросын алдарт зохиолч Лев Николаевич Толстой хэлсэн гэж олон хүн боддог юм. Үнэн хэрэг дээрээ энэ бол францын гүн ухаантан, зохиолч Этьен де ла Боаси-гийн “Сайн дурын боолчлол” алдарт бүтээлийн нэг хэсэг болой.

Олон зуун жилийн дараа суут Л.Н.Толстой Этьен де ла Боаси-гийн энэ бүтээлийг оросын уншигчдад өөрөө орчуулж хүргэсэн байдаг. Л.Н.Толстой оросын ард түмэн, сэхээтнүүдийг сэнхрүүлж, гэгээрүүлэхийн тулд бусад алдарт зохиолчидтой хамтран “Унших тойрог” гэсэн цуврал гаргаж, түүндээ Европын суут сэтгэгчдийн бүтээлүүдээс оруулж байсан юм. Этьен де ла Боаси-гийн “Сайн дурын боолчлол” Л.Н.Толстойн 90 боть бүрэн зохиолын эмхтгэлийн 1904-1908 оны цувралд орсон байдаг. Олонхи хүмүүс нэгэнт Л.Н.Толстойн цувралд орсон болохоор түүнийг хэлсэн гэж эндүүрэх болсон аж.

Этьен Боаси гэж хэн бэ ? 

Францын зохиолч, гүн ухаантан, гуманист Этьен де ла Боаси (1530-1563)-ыг заримдаа хуучин дуудлагаар Боати гэж ч нэрлэдэг. Тэрээр агуу их Мишель Монтенийн дотнын нөхөр байсан юм.

Этьен де ла Боаси Орлеаны Их Сургуулийн хуулийн анги төгсөж, ердөө 25 насандаа Бордо-гийн парламентад зөвлөхөөр ажиллах болжээ. Энэ үедээ “Сайн дурын боолчлол” хэмээх алдарт зохиолоо бичсэн юм. Тэрээр 1563 онд цэл залуугаараа тахал өвчнөөр нас барсан юм.

Энэ үед нь алдарт Монтень дэргэд нь сахиж байсан бөгөөд зохиолч энэ бүтээлийнхээ гар бичмэлийг түүнд гэрээслэн үлдээсэн байдаг. Монтень ч гэсэн эл бүтээл олон түмнийг үймүүлнэ гэж үзэж байсан учраас хэвлүүлж зүрхлээгүй, харин зүгээр л магтдаг байсан аж. Ингээд бүр хожим 1576 онд л хэвлүүлсэн байна.

Гэвч IY Генрихээс эхлээд францын абсолютизмын үеийн бүхий л хаад ноёд энэ бүтээлийг хааснаас болж бараг бүрэн мартагджээ. Арай хожим 1600 оны үед алдарт хамба лам Ришельё асар их мөнгө төлж байж арай гэж ганц хувийг олж уншиж байсан гэдэг.

Ийм ховор алдартай зохиол байсан учраас Л.Н.Толстой зориуд олж өөрөө орчуулаад “Унших тойрог” цувралдаа оруулж олон нийтийн хүртээл болгосон байна. Түүнээс хойш олон нийт “Сайн дурын боолчлолыг” Л.Н.Толстойн бүтээл гэж эндүү ойлгож, ишлэл авах болжээ.

Асуудал хэний ишлэл байх нь гол биш, агуулгадаа байгаа гэж би бодож байна. Юу ч гэсэн дээрх алдар ишлэлийг сайн тогтоож авах хэрэгтэй дээ. Тэгээд болж өгвөл “Сайн дурын боолчлол”-ыг бүтнээр нь олж уншвал бүр ч сайн.
Энэ ишлэлийн агуулга, мөн чанар өнөөгийн манай нөхцөлтэй олон талаараа дүйнэ гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй. Хэрэв 460 шахам жилийн өмнө бичсэн юмыг ойлгож чадахгүй бол ардчилал энэ тэр гэж ярьсны ч хэрэг байхгүй л дээ…

Судлаач Х.Д.Ганхуяг