Монгол Улс – Газрын зураг дээр

Дэлхийн газрын зураг дээр Монгол улсыг Хятадтай нийлүүлсэн зураг мэр сэр интернэт сайт дээр үзэгддэг. Ийм зургийг албан ёсоор Тайваньд хэвлэж гаргадаг байсан бөгөөд үүний шалтгаан нь түүхийн нэлээд урт, ээдрээт учир холбогдолтой. Тиймээс аль болох товч өгүүлэхийг хичээе.

ХХ зууны эхэнд Манж Чин улс мөхөж Монгол улс 1911 оны 12 дугаар сард тусгаар тогтнолоо тунхаглахад, мөн дараахан нь Дундад иргэн улс 1912 онд байгуулагдсан байдаг. Түүхэнд аливаа эзэнт гүрэн уруудаж доройтоход хүчээр нэгтгэсэн вассалууд нь бие даан тусгаар тогтнож, эзэнт гүрнийг нэг мөсөн задлан бутаргадагийн адилаар Чин гүрэн мөхөхөд Монгол улс ч, Дундад иргэн улс ч тус тус бие даан, тусгаар тогтнолоо тунхагласан билээ. Гэвч Дундад иргэн улс нь өөрийгөө Чин гүрний залгамжлагч гэж үздэг тул харъяанд нь байсан нутаг дэвсгэрийг ч мөн адил залгамжлан авна хэмээж, энэ үүднээс Монголын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхгүй өөрийн нэг хэсэг хэмээн үзэж байлаа.

ДИУ-ын энэ байр суурь олон улсын тавцанд Монголын асуудал шийдэгдэх хүртэл буюу 1945 он хүртэл үргэлжилсэн байна. Дэлхийн II дайны төгсгөлд Холбоотнууд Ялтад хуралдсан хэлэлцээрээр Монголын хувь заяа хэрхэн шийдэгдсэн түүхийг хүмүүс мэдэх билээ.
Ялтын хурлын дараа Орос Хятад хоёр 1945 оны 8 дугаар сарын 14-нд “ЗХУ, ДИУ-ын хэлэлцээр”-ийг байгуулж, “Японыг бут цохисны дараа, хэрвээ Монголын ард тvмэн бvх нийтийн санал асуулгаар БНМАУ-ыг тусгаарлах нь зvйтэй гэж нотолбол Хятадын Засгийн газар Гадаад Монголын тусгаар тогтнолыг одоо байгаа хил хязгаараар нь хvлээн зєвшєєрнє” гэж мэдэгдсэн байна. Ийнхүү 1945 оны 10 дугаар сарын 20-нд Монголд бүх нийтийн санал хураалт явуулснаар бидний өвөө эмээгийн өгсөн саналын дагуу Монгол Улсын тусгаар тогтнол баталгаажсан билээ.

ДИУ Монголын тусгаар тогтнолыг ийн хүлээн зөвшөөрсөндөө наашаа харж инээж, цаашаа харж уйлж байх тэр үеэр Хятадын дотоодод олон жил сунжирч үргэлжилсэн дайн ширүүсэж, Мао Зөдуны тэргүүлсэн Коммунист нам ялсанаар одоогийн БНХАУ 1949 оны 10 дугаар сарын 1-нд байгуулагдаж, харин мөнөөх ДИУ-ын Засгийн газар Тайвань арал уруу дутаан тэндээ төвхнөсөн байдаг. Тухайн үед хэдий Тайваний жижиг арал дээр орших ч ДИУ нь НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн байнгын гишүүн хэвээр байсан бөгөөд энэ эрхээ 1971 он хүртэл хадгалж, НҮБ-д Хятадыг төлөөлж байлаа.

Дундад иргэн улс НҮБ-ын гишүүний бүрэн эрхээ ашиглаж дээр дурдсан “ЗХУ, ДИУ-ын хэлэлцээр”-ээ хүчингүй болгуулах саналыг 1952 онд НҮБ-д өргөн барьжээ. Шалтаг нь Японыг бууж өгсөний дараа ЗХУ амлалтаа биелүүлээгүй гэж, харин шалтгаан нь Монголын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрнө гэсэн өөрийн амлалтаас няцах зорилготой ажээ. Уг саналыг нь НҮБ хүлээн авсанаар ДИУ 1952 оноос газрын зурагтаа Монголыг дахин нийлүүлэн гаргах болсон түүхтэй.
Гэвч түүх хоржоонтой, Монголын тусгаар тогтнолыг зөвшөөрөхгүй гүрийж байсан ДИУ өөрөө тусгаар тогтнолоо алдсан юм. Олон улсын хамтын нийгэмлэг 1971 оноос эх газар дахь БНХАУ-ыг хүлээн зөвшөөрөх болж, энэ үеэс ДИУ нь Тайвань муж нэрээр Хятадын нэг хэсэг болсон билээ.

Гэлээ ч Тайвань газрын зурагтаа Монголыг нийлүүлэн зурсаар байлаа. Учир нь Тайвань өөрсдийгөө Хятадад нэгдээгүй гэж үздэг тул өөрсдийн төрийн далбаа, газрын зургаа хэрглэсээр иржээ. Гэвч шинэ зуун гарч даяаршлын эрин ирэхэд ардчилсан нийгэм, өндөр хөгжилтэй болсон Тайвань нь Монголын талаарх байр сууриа эргэн харах нь зүйтэй гэж үзээд, дэлхийн 100 гаруй улстай дипломат харилцаатай НҮБ-ын бүрэн эрхт гишүүн Монгол Улсыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байх нь Тайваний хувьд олон улсын хамтын нийгэмлэгтэй хөл нийлүүлээгүй хэрэг болох тул 2002 онд албан ёсоор Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрч, “Дундад Иргэн улс”-ын газрын зургаас “Гадаад Монгол”-ыг хасаж, монголчуудыг “Эх газрын иргэн” гэсэн ойлголтоос халсан байдаг.

Ийм учир шалтгаанаар 2002 оноос өмнө Тайваньд үйлдвэрлэсэн дэлхийн газрын зураг дээр Монгол байдаггүй бол түүнээс хойшх одоогийн газрын зураг дээр бий болсон байна. Үүнийг миний бие саяхан Тайваньд байхдаа зориуд анзаарч явсан бөгөөд үнэхээр 90-ээд оны зарим газрын зураг, саяхны зураг хоёр ялгаатай болж, үүнийг дагаад Монголын талаар ялангуяа залуу үе нь шинэ ойлголттой болсоныг сонсоход таатай байлаа.

Дашрамд сонирхуулахад Манжийн үеэс Монголын асуудлыг эрхэлж байсан Монгол Журган хэмээх байгууллага ДИУ-ын үед буюу 1940-өөд оны дундаас Монгол Төвдийн хороо болон өргөжиж, Засгийн газрын харъяа яамны статустайгаар “Гадаад Монголын” хэргийг хариуцаж иржээ. Монгол Төвдийн хороо хэмээх байгууллага одоо хүртэл Тайваньд байдаг агаад Монгол Улсыг Хятадын харъяаны Төвдийн өөртөө засах оронтой зэрэгцүүлэн хариуцаж байгаа нь тусгаар тогтносон Монголын хувьд ойлгомжгүй зүйл билээ. Харин цаг үеэ өнгөрөөсөн уг байгууллага удахгүй татан буугдах гэж байгаа юм. Тодруулбал энэ жил буюу 2010 оны 1 сард Тайваньд шинээр батлагдсан “Засгийн газрын бүтцийн тухай хууль”-аар Монгол Төвдийн хороог татан буулгахаар тогтсон байна. 2012 оны 1 сарын 1-нээс шинэ бүтцээр ажиллаж эхлэх Засгийн газрын бүтцэд Монгол Төвдийн хороо байхгүй болж, Монгол Улстай холбоотой алив асуудлыг Гадаад яам нь хариуцахаар болжээ.

Жич: Монгол Улс нь 1949 онд БНХАУ-ыг байгуулагдсан даруйд нь хүлээн зөвшөөрч 16 хоногийн дараа дипломат харилцаа тогтоосон юм. Монгол Улсын Засгийн газар Тайвань дахь Дундад иргэн улсыг хүлээн зөвшөөрч байгаагүй бөгөөд эдүгээ албан ёсоор Тайванийг БНХАУ-ын нэг хэсэг мөн хэмээх байр суурь баримтладаг.

Гэхдээ Монгол Улс улс төрөөс бусад салбарт Тайваньтай идэвхтэй харилцдаг бөгөөд 2002 онд Улаанбаатарт, 2003 онд Тайбэйд тус тусын Худалдааны төлөөлөгчийн газрыг нээж, хоёр талын харилцааны асуудлыг уг байгууллагуудаар дамжуулан зохицуулж байгаа билээ.

Нийтлэлч: Индра
Эх сурвалж: http://indra.niitlelch.mn/content/2646.shtml