Төрлийн хэлхээтэй ТӨРИЙН АЛБА

Удам дамжсан улстөрчид гэж бий. Ээж нь улс төрөөс гарахад хүү нь зөрж орсон жишээ энэ парламентад ч байж л байна. УИХ-ын гишүүн О.Содбилэгийн ээж Д.Туяаг УИХ, Засгийн газрын гишүүн байсныг хүмүүс мартаагүй биз. МАН-ын гишүүн, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн захирал асан Ч.Ганзоригийн хүү Г.Тэмүүлэн ч өдгөө Уул уурхайн дэд сайдын алба хашиж байна. Яах аргагүй удам дамжсан, үе залгамжилсан улстөрчид.

Иймэрхүү ургийн хэлхээтэй, удам дамжсан улстөрчид Монголд бишгүй бий.

Монголбанкны ерөнхийлөгч асан Л.Пүрэвдорж, түүний хүү НИТХ-ын төлөөлөгч байсан П.Хангал, Элчин сайд Л.Хангай, түүний хүү Х.Алтай гээд л энэхүү жагсаалт цаашаа үргэлжилнэ. Гэхдээ энэ удаад удам дамжсан улстөрчдийн жагсаалт гаргах гэж зорьсонгүй. Тэгэх ч шаардлага байхгүй. Аав нь УИХ-ын гишүүн гээд хүү нь улстөрч болж болохгүй гэсэн хууль Монголд байхгүй.

Харин аав нь гишүүн болохоор хүү нь төрийн албанд ордог, эхнэр нь УИХ-д сонгогдохоор нөхөр нь агентлагийн дарга болдог гаж тогтолцоо бол байж таарахгүй. Харамсалтай нь, улс төрөөс хараат бус байх учиртай төрийн албыг төрлийн хэлхээ хэрчихжээ. Энэ тухай өгүүлье.

Уг нь төрийн алба улс төрөөс ангид байх учиртай, бүр тийм хуультай. Гэвч хуулийн энэ заалт, төрийн албаны энэ алтан зарчим улс төрийн сонгууль бүрийн ард алдагдаж иржээ. Хамгийн сүүлд 2012 оны сонгуульд АН ялалт байгуулж, үүнээс хойших гурван жилд төрийн албаны 36 мянган албан хаагч ажлаас гарч, өөрчлөгдсөн байдаг. Энэ бүх хугацаанд төрийн мэргэшсэн албан хаагчдаа хамгаалах учиртай, хаацайлах үндсэн ажилтай Төрийн албаны зөвлөл таг дуугүй л байсан. Гэтэл сонгуулиар л солигддог байсан төрийн алба Засаг өөрчлөгдөх бүрт дагаж хөдөлдөг болсон бололтой. МАН хамтарсан засагт орсноос хойших хагас жил хүрэхгүй хугацаанд төрийн албанд дутахгүй өөрчлөлт орсон гэдгийг батлах баримтууд байна. Тиймээс төрийн алба төрлийн хэлхээнд баригдсан гэдгийг батлах хэдхэн баримтыг өгүүлье гэж зорилоо. Эхлээд хуучнаас нь сануулъя.

Улстөрчид хэнийг ч төрд оруулж болдог гэдгийг, түүгээр ч зогсохгүй дарга болгож чаддаг гэдгийг батлах хэний ч мэдэх жишээ бол С.Одонтуяа гишүүнийх. Одоо Газрын тосны газрын даргын алба хашиж буй Г.Өлзийбүрэн түүний нөхөр. Уг нь энэ хүн МАН-ын гишүүн байсан ч эхнэрээ УИХ-д сонгогдонгуут намаасаа гарч, төрийн албанд орсон байдаг юм бипээ. Бас УИХ-ын гишүүи Ж.Батзандангийн ах Ж.Бат-Эрдэнэ байна. МАН-ын гишүүнчлэлтэй байсан энэ эрхэм дүү нь УИХ-д сонгогдоход л “төрийн албан хаагч” болчихсон. Нэг хэсэг “Монголын цахилгаан холбоо” компанийн захирал байсан энэ эрхэм одоо бүр төрийн албаны дээд оргилд гараад байна. Олон хүний төрд насаараа зүтгээд, түүнийхээ эцэст хүрч ч чаддаггүй Төрийн нарийн бичгийн дарга гэсэн албан тушаалд энэ эрхэм дүүгийн “ивээл”, намын “хаялга”-аар л хүрчихлээ. Одоо Ж.Бат-Эрдэнэ Зам тээврийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга хийж байгааг өөрөөр тайлбарлах арга алга.

Хамгийн сүүлд л гэхэд УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргалын төрсөн дүү Р.Азбаяр ТЕГ-ын Сөрөх тагнуулын газрын даргаар томилогджээ.

Энэ мэт сүүлийн үеийн жишээг цааш үргэлжлүүлбэл “Эрдэнэс-Тавантолгой” компанийн захирлаар томилогдсон Б.Батбилэг байна. Тэр ИЗНН-аас орон нутагт, АН-аас УИХ-д нэр дэвшиж явсан хүн. Одоо аав Батж.Батбаярынхаа дэмжлэгээр төрийн өмчит хамгийн том компаниудын нэгийг удирдахаар боллоо. Бас Гаалийн ерөнхий газрын даргаар томилогдсон Б.Цэнгэлийн хувьд УИХ-ын гишүүн асан Р.Рашийн хүргэн гэдэг. “Шийдлийн” Засгийн газар байгуулагдсаны дараа Хөдөлмөрийн яамны Төрийн захиргаа удирдлагын газрын даргаар томилогдсон Б.Баяр гэхэд л Гаалийн ерөнхий газрын дарга асан Б.Баатарын эхнэр юм билээ.

Төрийн алба төрлийн алба байсан бол эцэстээ шахааны газар болсон баримт ч байна. Жишээ нь, Зам тээврийн яамны газар, хэлтсийн дарга нар бараг бүгдээрээ Өвөрхангайн хүн байдаг юм байна. Гайхмаар шүү. Энэ аймгийнхан зам, тээврийн салбарт мэргэшсэн байж болох талтай. Аймагт нь энэ төрлийн сургуулиуд байдаг, эсвэл их, дээд сургуулиуд хуваарь явуулахдаа Өвөрхангайд зам, тээврийн анги олныг тааруулдаг байж мэднэ. Яаж мэдэх вэ. Гэхдээ бүгдээрээ нэг ” Яаманд нэг, нэг газрын дарга хийнэ гэдэг бол улс төрөөс өөрөөр тайлбарлагдах аргагүй юм. Сайд нь Өвөрхангайнх гээд ажилтнууд нь Өвөрхангайнх байх ёстой гэсэн шалгуур тавиагүй л бол салбараараа Өвөрхангайнхан байх нь утгагүй юм. Гэвч тус яамны Стратеги төлөвлөлт, бодлого зохицуулалтын газрын даргын түр орлон гүйцэтгэгч С.Адьяасүрэн, Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Л.Зулзүсэм, ерөнхий нягглан бодогч Ч.Ренчиндамба,
Авто тээврийн хэлтсийн даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Я.Мөнхжаргал, Агаарын тээврийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах хэлтсийн даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч С.Мөнхнасан гээд бүгдээрээ Өвөрхангайнхан байх юм.

Энэ мэтээр төрийн албыг төрлийн хэлхээгээр дүүргэж байгаа жишээг дурдвал цаашаа үргэлжилсээр л байх болно. Уг нь Монгол төр дархлаатай, төрийн алба хамгаалалттай байвал улс л хөгжмөөр санагдах юм. Угаасаа тэгнэ гэж тооцож төрийн албыг намаас салгасан, бас Төрийн албаны зөвлөлийг хуульчлан байгуулсан. Г эвч хуулийн энэ заапт төрийн албаны алтан зарчим цаасан дээр л үлдсэн бололтой. Үүнийг дээр өгүүлсэн цөөхөн жишээ хангалттай нотолж байна.

Ч.ГАНГЭРЭЛ /ҮНДЭСНИЙ ШУУДАН/