Эндрью Вүдлэй: Бидний хувьд үнэхээр таатай шийдвэр болсон

“Оюутолгой”-н далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөөг баталж гарын үсэг зурсантай холбоотойгоор “Оюутолгой” ХХК-ийн ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх захирал Эндрью Вүдлэйн “Блумберг ТВ Монголиа” телевизэд өгсөн ярилцлагыг хүргэж байна.

-Юуны өмнө бидэнтэй ярилцаж байгаад баярлалаа. Монгол Улс болон “Оюутолгой” төслийн хувьд ач холбогдолтой баримт бичиг байгуулсан та бүхэнд мөн баяр хүргэмээр байна. Гэхдээ олон нийтийн дунд “Яагаад одоо?” гэсэн нийтлэг асуулт явж байна. Энэ тал дээр та юу хэлэх вэ?

-Зөвхөн манай хувьцаа эзэмшигчид төдийгүй улсын хөгжлийн хувьд гайхалтай мэдээ юм. Гүний уурхай нь Оюутолгойн ордын үнэмлэхүй хувийг бүрдүүлдэг. Төлөвлөгөөг баталснаар гүний уурхайн бүтээн байгуулалт цаашид үргэлжлэх суурийг тавьж байна.

Манай ажилтнууд, мөн Монгол Улсын эдийн засгийн цаашдын хөгжлийн хувьд энэ бүхэн нааштай мэдээ болох ёстой гэж бодож байна.

-Харин цаг хугацааны хувьд та юу гэж бодож байна вэ. Хөрөнгө оруулагчид, хувьцаа эзэмшигчид энэ төлөвлөгөөг батлагдахыг 20 гаруй сар хүлээсэн шүү дээ. Энэ хугацаанд цөөнгүй тооны ажилтан цомхтголд орсон. Монголын эдийн засгийн өсөлт нэг оронтой тоо руу орж буурсан. Хүлээж байсан 20 сарын хугацаанд ямар ажлууд амжуулсан юм бол?

-Уул уурхайн мега төслийн талаар ярьж байгаа шүү дээ. Энэ бол хөгжлийнхөө шатанд байгаа дэлхийн зэсийн хамгийн том ордуудын нэг. Цаашдаа 50 гаруй жил ашиглагдах хөрөнгө. Тэр утгаараа хувьцаа эзэмшигчид үйл ажиллагааны зөв чиглэлийг батлах нь маш чухал.

Их хэмжээний хөрөнгө оруулж байгаа тохиолдолд мөнгийг хэрхэн ашиглаж байгаа талаар ил, тодорхой мэдээлэлтэй байх нь бүх талд чухал ач холбогдолтой. Энэ бүх ажилд цаг хугацаа шаардлагатай. Тэр утгаараа талууд шаардлагатай арга хэмжээг авахын тулд тодорхой цаг хугацаа зарцуулах нь зүйн хэрэг. Дээр хэлсэнчлэн, энэ мэдээг нааштайгаар хүлээн авч байгаа. Төлөвлөгөө батлагдсанаар ордын хувьд маш урт хугацааны хөгжлийн суурийг тавьж байна.

-2013 онд гүний уурхайн үйл ажиллагаа түр зогсоход нөлөөлсөн нэг гол хүчин зүйл нь улс төрийн тогтворгүй байдал байсан гэж хардаг. Таны бодлоор, шинэ Засгийн газар байгуулагдахад хоёр нам хамтарсан нь төлөвлөгөө батлагдахад нөлөөлсөн үү?

-Нааштай олон асуудал яригдсан. Тэр дундаа сүүлийн хэдэн сард. Энэ төлөвлөгөөг батлахад оруулсан хувь нэмрийнх нь төлөө Ерөнхий сайдыг үнэлэх хэрэгтэй байх. Бид улс төрийн үйл хэрэгт төдийлэн оролцдоггүй л дээ. Гэхдээ бид алба хашиж байгаа хэнтэй ч болов хамтран ажиллахдаа таатай байдаг.

Бизнесийн төлөөллийн хувьд манай хөрөнгө оруулагч болон хувьцаа эзэмшигчдийн хувьд таатай харилцаа бий болгох нь хамгийн чухал. Бид Монгол Улсын соёл, уламжлал, ажил эрхлэх хэв маягтай уялдуулж үйл ажиллагаа явуулдаг. Маш сонирхолтой, олон боломж санал болгодог улс шүү дээ. Одоо төслийг урагшлуулж чадахаар болсонд миний хувьд их таатай байна.

-Мягмар гарагт зурагдсан төлөвлөгөө Монголын хөрөнгө оруулагчидтай харилцан ашигтай байх стратегитэй хэрхэн нийцэж байгаа бол?

-Хөрөнгө оруулагчид болон ард иргэдийн дунд Монгол Улсын талаар нааштай мэдээлэл хүргэж байгаа гэж найдаж байна. Энэ бол маш эерэг алхам гэж хэлэх байна. Компаниа төлөөлөөд баттай хэлэхэд, бидний хувьд үнэхээр таатай шийдвэр болсон. Энэ хандлага илүү өргөн хүрээнд ажиглагдах байх гэж найдаж байна.

-Таны өмнө дурдсанчлан энэ үйл явдлын дараа хөрөнгө оруулагчид болон улстөрчид төлөвлөгөөнд гарын үсэг зурсан явдлыг маш баяртайгаар хүлээж авсан. Гэхдээ ирээдүйд гүний уурхайн бүтээн байгуулалт сэргэхэд саад болж болох ямар нэгэн эрсдэл бий юу?

-Ойрын хугацаанд төслийн санхүүжилтийг эцэслэж, ТЭЗҮ-ийг батлуулахаас гадна шаардлагатай зөвшөөрлүүдийг авах нь чухал. Гэхдээ том төслийг хөгжүүлэхэд их хэмжээний хүчин чармайлт шаардлагатай. Өнөөдрийн энэ нөхцөлд хүрэхэд багагүй хүч хөдөлмөр зарсан. Цаашдаа төслийг хөгжүүлэхэд чадвар, мэрийлт хэрэгтэй. Гэхдээ илүү сайжирч, ахиц гарна гэдэгт би итгэлтэй байна. Гүний уурхайн бүтээн байгуулалт ойрын ирээдүйд сэргэнэ.

-Хэлэлцүүлгийн шатанд анхны хөрөнгө оруулалтын гэрээнд ямар нэгэн өөрчлөлт гарсан болов уу?

-Хөрөнгө оруулалтын гэрээ болон хувь нийлүүлэгчдийн гэрээг огт хөндөөгүй. ТЭЗҮ-ийн хувьд баялгийн талаар илүү их мэдээлэлтэй болж, барилгын ажил, үйл ажиллагааны горим өөрчлөгдөж, шинэчлэгдэхийн хэрээр бизнесээ илүү үр ашигтай болгох арга замыг эрэлхийлдэг шүү дээ. Ингээд ТЭЗҮ-ээ шинэчилдэг. Энд ч ялгаагүй.

-Хөрөнгө оруулагч компани гүний уурхайн асуудал урагшлахаас өмнө гэрээнд чухал нөлөөтэй дөрвөн асуудлыг эцэслэх шаардлагатай гэж хэлж байсан. Ямар тохиролцоонд хүрсэн юм бол?

-Нарийн ширийнийг яримааргүй байна. Таны зөв л дөө. Үлдээд байсан эдгээр асуудал тодорхой болж, бүх талууд тохиролцоонд хүрсэн. Тиймээс одоо урагшлах боломжтой болж байгаа нь сайн хэрэг.

-Хөрөнгө оруулалтын талаар илүү дэлгэрэнгүй яримаар байна. Засгийн газар гүний уурхайн бүтээн байгуулалтад зургаа орчим тэрбум ам.долларын санхүүжилт шаардлагатай гэж мэдэгдсэн. Харин хөрөнгө оруулагч тал дөрвөн тэрбум гаруй ам.доллар гэж байгаа. Тоонууд ялгаатай байгаа нь ямар учиртай юм бол?

-Хүмүүс нэг бол төслийн санхүүжилт, эсвэл бүтээн байгуулалтын нийт зардлын талаар ярьж байгаатай холбоотой болов уу. Гүний уурхайд аль хэдийнэ багагүй хэмжээний хөрөнгө зарцуулж, бүтээн байгуулалт эхэлчихсэн байгаа гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Нийт хөрөнгө оруулалтын тодорхой хэсэг нь аль хэдийнэ зарцуулагдчихсан, зарим бүтээн байгуулалт ч хийгдсэн.

Хэдэн жил үйл ажиллагаа зогссоныг бид мэдэж байгаа шүү дээ. ТЭЗҮ-ийг шинэчилснээр ялгаатай байгаа эдгээр тоог нэгтгэж, тодорхой мэдээлэлтэй болох байх. Ямар ч төслийн хувьд цаг хугацаа, нөхцөл байдлаас шалтгаалж ТЭЗҮ-ийг шинэчилдэг шүү дээ.

-Тэгэхээр гүний уурхайд аль хэдийнэ оруулчихаад байгаа хагас тэрбум доллараас л ялгаа гарч ирээд байгаа байх нь. ТЭЗҮ дээр гүний уурхайн бүтээн байгуулалтад ахин 4.9 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай гэсэн байгаа. Компани үүнийг яаж санхүүжүүлэхээр төлөвлөж байгаа юм бол. Олон улсын банкуудаас авсан зээлээр 100 хувь санхүүжүүлэх үү, эсвэл Оюутолгой, “Turquoise hill resources”-ийн орлогоос тодорхой хэмжээг нь санхүүжүүлэх төлөвлөгөө байгаа юу?
-Эхний төлөвлөгөөгөөр бол төслийн санхүүжилтээр бүрэн санхүүжүүлж, уурхайн үйл ажиллагааны орлогоос төлөхөөр байгаа. Дөрвөн тэрбум ам.доллар нь төслийн санхүүжилтээр байгаа. Энэ нь ч ойрын хугацаанд эцэслэж шийдвэрлэх асуудлуудын нэг.

-”Оюутолгой”, “Turquoise hill resources”-ийн орлогоос санхүүжүүлэх талаар та юу хэлэх вэ. “Turquoise hill resources”-ийн сүүлийн тайланд компани 700 сая ам.долларын хөрөнгөө гүний уурхайг санхүүжүүлэхэд ашиглахаар төлөвлөж байгаа талаар тусгасан байсан?

-Одоо байгаа зээл дээр хөрөнгөө хуваарилах тухай асуудал юм. “Оюутолгой”-н эхний шатны бүтээн байгуулалтыг хийхээр авсан зээлийн үлдэгдэл ч байгаа. Мөн II шатны бүтээн байгуулалтад шаардлагатай бэлэн мөнгөний хэрэгцээг ч хангах шаардлага бий. Энэ талаар ярихын тулд хувьцаа эзэмшигч нэг бүр өөрсдийн хөрөнгөө хэрхэн захиран зарцуулж байгаа талаар ярих хэрэг гарна. Энэ бол тэднээс шалтгаалах асуудал л даа.

-Төлөвлөгөө зурагдчихлаа. Хөрөнгө оруулалт хэдийгээр орж ирэх бол?

-Төлөвлөгөө батлагдсан нь бүтээн байгуулалт эхлэх суурь болж байгаа. Төслийн санхүүжилт, зөвшөөрөл авах явц, ТЭЗҮ-ийн шинэчлэл зэрэг нь ойрын хугацаанд анхаарах ёстой асуудал байх юм. Бүх талууд үүн дээр санал нэгдсэн. Харин одоо хийх ёстой ажлуудыг хамтран хийж, хөрөнгө оруулалтаа ойрын хугацаанд оруулж ирэх нь сайн хэрэг байлгүй яах вэ.

Тэгж байж гүний уурхайн бүтээн байгуулалт бүрэн утгаараа сэргэх боломжтой. Дэлхийн хэмжээний том төслийг хөгжүүлэхэд цөөнгүй жил шаардлагатай. Энэ хугацаанд их идэвхтэй ажиллах хэрэгтэй. Өнөөдрийн хувьд бид энэ асуудлуудад илүүтэй анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.

-Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг түр зогсоосноос хойш хэд хоногийн дараа гүний уурхайн 1700 ажилтныг цомхотгосон. Эдгээр ажилтныг эргүүлэн авах төлөвлөгөө бий юү. Ер нь хөдөлмөрийн зах зээлд гарах нөлөө нь хэр байх вэ?

-Хэд хэдэн ялгаатай асуудал бий. Юуны өмнө ил уурхайн бүтээн байгуулалт маш сайн суурь болж өгч байгаа. Бид цаашдаа бүтээмж, санхүүжилтийг зөв хуваарилахаар хичээж байна. Ингэснээр ойрын хугацаанд үйл ажиллагаагаа тогтвортой явуулах боломж бүрдэнэ. Аюулгүй, өндөр бүтээмжтэйгээр ил уурхайг ажиллуулах нь богино хугацаандаа бидний анхаарлаа хандуулах гол асуудал.

Гүний уурхайн бүтээн байгуулалтыг хийхэд ил уурхайн бүтээн байгуулалтаас боловсон хүчний зүгээс тэс өөр чадварууд шаардагддаг. Хэдийнэ гүний уурхайд ажиллах туршлагатай болсон хүмүүсийг авч ажиллуулах нь мэдээж илүү үр ашигтай. Ойрын ирээдүйд бидэнд энэ чадвар хэрэгтэй болно.

Төслийн бүтээн байгуулалтын нийт шат дамжлагын явцад бүтээн байгуулалтын өмнөх болон дараах үйл ажиллагаа явуулах чадвартай боловсон хүчин хэрэгтэй. Азаар, ийм чадвартай хүмүүсийг Монголоос олох боломжтой. Дотоодын зарим боловсон хүчин өмнө нь гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын ажилд ч оролцож байсан. Ойрын хугацаанд бид үйл ажиллагаагаа бүрэн эхлүүлсний дараа тийм боломж гарч ирэх байх аа.

-Танай компаниас ТЭЗҮ-ийг нь боловсруулахаар болсон зэс хайлуулах үйлдвэрийн талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Зэс хайлуулах үйлдвэрийг бид шууд байгуулна гэсэн үг биш. Гэхдээ бид байгуулах үндэслэл, боломж зэргийг нь судлахад оролцож, хамтран ажиллана. Монгол Улсад зэс хайлуулах үйлдвэр барих үр ашигтай арга байгаа, эсэхийг судлах юм. Барих, эсэх асуудлаар эцсийн шийдвэр гаргахаас өмнө судалгааны ажил хийгдэх хэрэгтэй гэсэн үг.

-Зэс хайлуулах үйлдвэр нь зөвхөн “Оюутолгой”-н түүхий эдийг боловсруулаад зогсохгүй “Эрдэнэт” үйлдвэрт үйлдвэрлэгдсэн түүхий эдийг ч боловсруулахад ашиглагдана гэсэн хүлээлт байгаа биз дээ?

-Боломжтой л доо. Гэхдээ “Эрдэнэт” үйлдвэрийн өмнөөс үүн дээр би байр сууриа илэрхийлэх нь тохиромжгүй. Мэдээж аливаа үйлдвэр өөрийн түүхий эдийн эх үүсвэрээ төрөлжүүлэх хүсэлтэй байдаг. Гэхдээ энэ асуудлыг судалгааны дараа ярих нь зүйтэй. Зэс хайлуулах үйлдвэр байгуулах, эсэхээ шийдээд хаанаас түүхий эд татахаа ярих нь зүйтэй.

-Сүүлд нь зэсийн зах зээлийн талаар таны байр суурийг сонсмоор байна. “Оюутолгой”-д үйлдвэрлэж байгаа гол түүхий эд нь зэс шүү дээ. Зэсийн ханшийн төлөвийг та ямар байдлаар төсөөлж байна вэ. Гүний уурхайн бүтээн байгуулалт эхлэх үед зэсийн зах зээл ямар түвшинд байх бол?

-Сайхан асуулт байна. Одоо бол зэсийн зах зээл уналттай, ханш сул, ер нь амаргүй байна. Ил уурхайн бүтээгдэхүүн л гэхэд олон улсын зах зээл дээр өрсөлдөх шаардлагатай болж байгаа. Өрсөлдөх чадвар ч сайтай байх хэрэгтэй. Тэр утгаараа зардлаа үр ашигтай ашиглаж, аюулгүй, өндөр бүтээмжтэй байх нь чухал. Харин хэтийн төлөвийг харахад гүний уурхайн бүтээн байгуулалт дуусч, бүтээгдэхүүнээ гаргах үед зах зээл одоогийнхоос хамаагүй илүү эерэг байх төлөвтэй байна.

Жан Себастиян болон гаднын бусад шинжээчдийн хэлснээр зэсийн зах зээлийн ойрын төлөв тийм сайн байхгүй ч хэдэн жилийн дараа хүчтэй сэргэх боломжтой. Харин тэр үед шинэ эх үүсвэрээс зах зээлд бүтээгдэхүүн нийлүүлэх нь цаг хугацааны хувьд тааламжтай байх болов уу.

-Нэгэнт хэлэлцээр хийхэд бид бараг хоёр жилийн хугацаа зарцуулсан. Тиймээс эхний төлөвлөгөөнд өөрчлөлт гарах байх л даа. Тухайлбал, анх 2009 онд “Оюутолгой” 2020 он гэхэд Монгол Улсын ДНБ-ий 30 орчим хувийг бүрдүүлнэ гэсэн хүлээлттэй байсан. Энэ таамаг өөрчлөгдөх байх, тийм үү?

-Мэдээж энэ бол хатуу тогтоочихсон тоо биш. Өөр бусад ямар хөрөнгө оруулалт Монгол Улсад орж байгаа болон эдийн засгийн ерөнхий идэвхжилтэй холбоотой. Манай үйл ажиллагаа ямар байхыг бид төлөвлөж болох ч Монголын ДНБ-ий хэмжээ өөр олон хүчин зүйлээс шалтгаалан өөрчлөгдөнө.

Эцэст нь хэлэхэд сүүлийн шийдвэрийг маш нааштайгаар хүлээж авч байгаа. Энэ бол манай хувьцаа эзэмшигчид болон Монгол Улсын цаашдын хөгжилд таатай үйл явдал. Энэ бүхний нэг хэсэг болсондоо баяртай байгаа. Багийнхаа хүчин чармайлт, мэрийлтийг хараад их биширсэн. Манай ажилтнуудын 95 хувь нь монголчууд. Бидний болоод бизнесийн маань хувьд маш сонирхолтой цаг үе тохиож байна. Ирээдүйг эергээр харж байна.

-Танд маш их баярлалаа.

Б.Дуламхорлоо

Засгийн газрын мэдээ