Шинэ хууль архины хэрэглээг “хазаарлах уу”

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны өчигдрийн хурлаар Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг шийдлээ.

Уг хуулиар согтууруулах ундааны хэрэглээнээс үүссэн сөрөг нөлөөллийг багасгах чиглэлээр эх орны үйлдвэрийн болон импортын бүх төрлийн архи, хоёр хувиас дээш этилийн спирт агуулсан дарсанд ногдуулж буй онцгой албан татварт харгалзах хатуулгийн хэмжээг бууруулна.

Түүнээс гадна уг хуулинд төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүд төсвийн хөрөнгөөр согтууруулах ундаа худалдан авах болон албан хаагчид нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр согтууруулах ундаа хэрэглэхийг хориглох заалтыг ч бас оруулжээ.

Бүх нийтийн ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн агуулгад согтууруулах ундааны хор уршиг, хэрэглээний эсрэг эзэмшвэл зохих мэдлэгийг заавал тусгах, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд архидан согтуурахтай тэмцэх, түүнээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор холбогдох хууль тогтоомжийг мэдээлэх, сурталчлах үүрэгтэй байх зохицуулалтыг шинээр бий болгохоор хуулийн төсөлд тусгасан юм байна.

Үүнээс гадна хийгдэх гол өөрчлөлт нь архи худалдаалах газруудад болон цагийн хуваарьт өөрчлөлт оруулахаар болжээ. Тодруулбал, Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг тухайн аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас баталсан Согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл олгох журмын дагуу аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, чөлөөт бүсэд тухайн чөлөөт бүсийн захирагч олгодог байхаар тусгажээ.

Одоо хэрэгжиж буй хуулиар бол согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй худалдаа, үйлчилгээний газрын үйл ажиллагаа явуулах цагийн хязгаарыг хуулиар тогтоож өгсөн. Энэ нь зарим талаараа архи худалдаалах цэгүүд нууцаар ажиллах, гар дээрээс согтууруулах ундаа худалдах, сүлжээ бүлэглэл үүсгэх, гудамж талбай, зочид буудал, ахуйн хүрээний архидалт нэмэгдэх, гэмт хэрэг, зөрчлийн гарахад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлөх сөрөг хандлага гарч буй гэж хуулийн төслийг санаачлагчид үзэж байгаа аж.

Одоо хэлэлцэгдэх хуулиар аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, чөлөөт бүсийн захирагч нь нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн байдал, худалдааны болон үйлчилгээний чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны онцлогийг харгалзан харьяалах нутаг дэвсгэрийн согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй худалдаа, үйлчилгээний газрын үйл ажиллагаа явуулах цагийн хязгаарыг бие даан шийдвэрлэхээр зохицуулжээ.
Архины хэрэглээний талаар монгол улсад бие даан хийгдсэн судалгаа маш цөөхөн байгаа ба архины хор уршгийг бууруулах, түүнээс үүдэлтэй өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг тодорхойлох шаардлага өнөөгийн тулгамдсан асуудлуудын нэг болоод байна.

Монголчуудын архины хэрэглээ маш их. Үүнийг судалгаанаас харж болно. Жишээлбэл, 15-64 насны нийт хүн амын  65.8 хувь нь ямар нэг хэмжээгээр согтууруулах хэрэглэж үзсэн. Эрэгтэйчүүдийн 39.7,  эмэгтэйчүүдийн 15.1 хувь нь архийг хэтрүүлэн хэрэглэсэн гэж гарчээ. Архийг хэрэглэх явдал эрэгтэйчүүдэд эмэгтэйчүүдтэй харьцуулахад 2.5 дахин илүү байгаа юм. ДЭМБ жилд нэг хүнд ноогдох архи, согтууруулах ундаа 8-9 литр хүрсэн бол тухайн үндэстэн аюулд учирсан хэмээн үздэг. Гэтэл манай улсад жилд нэг хүнд ногдох архи, согтууруулах ундаа 23 литрт хүрч, хэрэглээ буурахгүй, донтогсод нэмэгдэж байгаа нь аюулын харанга дэлдэж байна.

Мөн уг хуулийн асуудал үүсгэж магадгүй нэг заалт байна. Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, чөлөөт бүсийн захирагч архи зарах газар, ажиллах цагийн хуваарийг нь тогтооно гэдэг нь зарим талаараа асуудал үүсгэж болзошгүй.

Г.Бат