Ч.Номин Монгол Улсаа дэлхийд муугаар сурталчлав
Монголын телевизийн зах зээлд шударга, цэвэр өрсөлдөөн байхгүй гэж үзэж, өөрсдийгөө “Хар хэрээнүүдийн дундах ганц энхийн цагаан тагтаа” мэтээр сурталчилдаг шинэ “Монгол телевиз” харин өөрсдөө цэвэр шударга өрсөлдөөний наад захын жишгийг мэддэггүй юм байна. Захирал Ч.Номин нь Азийн хамгийн олон үзэгчтэй “News Asia” сувгийн “Powerlist Asia” нэвтрүүлгийн зочноор уригджээ.
Энэ бол улс улсын шилдэг менежерүүдийг онцолдог, чамгүй алдартай нэвтрүүлэг учир Монголын бизнес хатагтай уригдсан байна хэмээн ихэд тоож, хэрэг болгон хайж байж үзэв. Гэтэл үзсэндээ харамслаа. Нэвтрүүлэг нь бүхэлдээ Ч.Номингийн эзэмшлийн компаниудыг магтах зорилготой, өөрсдийнх нь хэлдгээр “төлбөртэй” гэж хардмаар нэвтрүүлэг болжээ.
“Монгол телевиз” дажгүй, “Тэрэлж хотел” Монголдоо л шилдэг нь мөн боловч хамгийн гол нь бусдыгаа хэтэрхий матан доош нь хийж, цэвэр шударга өрсөлдөөний наад захын хэм хэмжээг зөрчсөн байна. Ч.Номин хатагтай улстөрчид хувийн зорилгодоо ашиглахын тулд телевиз, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг худалдаж авдаг, тэгээд сонгууль өнгөрмөгц хаячихдаг. Дараагийн сонгууль болтол ямар ч хөрөнгө оруулалт хийдэггүй, телевизүүд энэ хооронд амьдрахын тулд мөнгө өгсөн хүний үнэн худал мэдээллийг цацдаг гэх зэргээр ярьсан байх юм.
Түүний ярьсан, хэлсэнд үнэний хувь байж болно оо. Гэхдээ сурталчилгаанд өөрийн гэсэн дүрэм, ёс зүй гэж бий. Савангийн сурталчилгаанд хүртэл “Манай саван сайн, бусдаас илүү” гэж л хэлдэг болохоос “Бусад нь муу” гэдэггүй. Гэтэл Ч.Номин 10 сая үзэгчдэд шууд хүрдэг “News Asia” сувгаар Монголын телевизүүдийг, цаашлаад эх орноо доромжиллоо. Монголын телевизүүд зохиогчийн эрхийг тоодоггүй, шууд орчуулаад гаргадаг л гэнэ. Энэ асуудлыг хариуцсан төрийн байгууллага болох Харилцаа холбооны зохицуулах газар түүний энэ дүгнэлттэй санал нийлэхгүй л болов уу. Энэ газар телевизүүдээр цацагдсан контент болгоныг шалгаж, гэрээ, зөвшөөрлийг нь үздэг.
Байсхийгээд л шалгалт хийдэг. С1, ETV гээд зохиогчийн эрхийг дээдэлдэг, “Монгол” телевизээс илүү гарна уу гэхээс дутахгүй олон телевиз манайд бий. Гэтэл ганц өөрийнхөө “Монгол телевиз”-ийг магтаж, бусдыг нь муулж ярьсан нь түүний хэр зэрэг цэвэр шударга өрсөлддөг хүн бэ гэдгийг харууллаа. Мэдээж, түүний хэлсэн шиг тааруухан телевизүүд бий, гэхдээ энэ бол цаг зуурын үзэгдэл юм. Харилцаа холбооны зохицуулах газар ийм телевизүүдтэй тэмцэл явуулж, шахаж байгаа. Хэдхэн жилийн дараа алга болчихно.
Харин Азийн олон сая үзэгчдэд үлдээсэн Монголын талаарх сэтгэгдэл тийм амар арилна гэж үү. Хэдэн жилийн өмнө “Би чамайг Окей саван аваарай гээд байхад чи ийм балай саван аваад ирэх юм” гэсэн үгтэй барааны савангийн сурталчилгаа эфирээр цацагдаад төд удалгүй буцааж татагдсаныг санах нэг нь санаж байгаа байх. Энэ сурталчилгаа бусад саванг балай саван гэж муулж, ёс зүйгүй үг, өгүүлбэр оруулсан учраас гарахаа больсон гэдэг. Тоглосон эмэгтэй нь “балай саван” хоч аваад нэг хэсэг баларсан гэдэг юм. Манай “том бизнес” хатагтайн яриа үүнээс илүү юу гэхээс дутуугүй ёс зүйгүй болжээ. Азийн хамгийн олон үзэгчтэй сувгийн чухал нэвтрүүлэгт монгол бизнесмэн хатагтай орж, хүсэл мөрөөдлөө илэн далангүй өгүүлсэн нь үнэхээр сайн, сайхан зүйл мөн. Түүний ярьсан бүгд худлаа байгаагүй ээ, үнэн байсан. Гэвч дэлхийн тэр олон хүнд хүрч байгаа нэвтрүүлэгт орохдоо зөвхөн өөрийгөө биш, улс орныхоо нэр хүндийг зайлшгүй бодолцох ёстой байсан бус уу.
АНУ руу ганзага нийлсэн зураглаач ах хүү “Бусдад аливаа сөрөг ойлголт өгөх тохиолдол гарвал монгол гэдгээ хэлж болдоггүй юм шүү” хэмээн аминчлан захиж байж билээ. Түүний зөв гэж бодно. “Де факто”-гийн Жаргалсайхан гадаадын том сувагт ярилцлага өгч байхдаа юу ярьж байсныг одоо санах хүн байгаа болов уу. Нэвтрүүлэгч нь Монголыг “доош нь хийх” маягтай асуулт тавьж, нэлээд халуухан ярилцлага болж өнгөрсөн. Дэгсдүүлж хэлэхэд “Танай залуучууд залхуу, мэдлэг чадвар муутай биз дээ” гэсэн асуулт тавих. Манай хүн “Тиймэрхүү зүйл байгаа, гэхдээ сүүлийн үед чадварлаг сайн залуучууд олон болсон, тэдэндээ их найдлага тавьж байгаа” гэх зэргээр хариулж байсан санагдана. Тэр ямар ч байсан бүх зүйлийг үнэн ярьсан, гэхдээ эх орныхоо талаар эерэг ойлголтыг өгч чадсан.
Түүний найдлага тавьж, эх орноо хөгжүүлнэ гэж итгэж байгаа залуусын тоонд Ч.Номин ч орж байгаа гэдэг нь мэдээж. Гэтэл эсрэгээрээ, монголчуудыг ямар ч төлөвлөгөөгүй амьдардаг, салан задгай хүмүүс гэсэн ойлголтыг санаатай, санаандгүй алин болох нь мэдэгдэхгүй тэр ярьжээ. Монгол орон гадны хөрөнгө оруулалтыг татах гэж дээдсээсээ доодсоо хүртэл ямар их хичээж байгааг бүгд мэдэж байгаа. Монголын бизнесмэнүүд өөрсдөө хөрөнгө мөнгө гээд байх юм байхгүй. Бизнес төлөвлөгөө боловсруулаад гадаадад очиж мөнгөтэй хүмүүст танилцуулж, хөрөнгө оруулалт хүсдэг.
Гэтэл Ч.Номингийн нэвтрүүлгийг үзсэн хүн таарвал яах вэ. Угаасаа “Power Asia” амжилтад хүрсэн бизнесмэн оролцдог болохоор үзэгчид нь бас тийм хүмүүс байдаг. Тэдгээр нөхдүүд монголчуудтай уулзаад “Чи дүр эсгэж байна” гээд хатуурхах ч юм уу, сөрөг хандлага үүсгэвэл яах вэ. Гадныханд ийм муу яриа бол өгөөш л болно. Энэ тухай олон бизнесмэн ярьж, бас дургүйцлээ илэрхийлж байсан учраас ингэж бичихэд хүрлээ.
Түүний ярьсантай зарим талаар санал нийлснээ нуухгүй. Сэтгүүлч “Монгол дэлхийд хамгийн хурдацтай хөгжиж байгаа орны нэг” хэмээн тодотгож, энэ талаар ямар бодолтой явдгийг нь асуухад “Би бол тэгж битгий хурдан хөгжөөсэй гэж боддог” гэж хариулсан. Яагаад гэдгээ эдийн засгийн өсөлт хэт хурдацтай явбал нийгэм, хувь хүний хөгжил хэт хоцрогдож байгааг тайлбарлаж ярина лээ. Түүний ярьсанд үнэний хувь бий. Гэхдээ дээр хэлсэнчлэн, дэлхий нийтийн өмнө гарч байгаа хүн хариуцлагаа заавал ухамсарлаж, ярих хэлэхээ бодох ёстой байсан юм.
Монгол Улс маань бага багаар ч гэсэн өөрчлөгдөж, хөгжиж байгаа, цаашид хөгжинө гэдэгт бид бүгд итгэдэг, бас хүсдэг. Монголын олон бизнесмэн, эрдэмтэй аавын хөвгүүд Азийн, цаашлаад дэлхийн нэртэй агентлагуудын нэвтрүүлэгт зочноор оролцох байх. Тэр үед энэ талаар бодолцож, эх орноо эергээр сурталчилдаг байгаасай. Монгол телевиз олон улсын тавцанд гарахыг хүсч байж болно. Гэвч Монгол Улсын нэр хүндээр шат хийж дээшээ өгсч болохгүй. Бүхэл бүтэн улсын хажууд нэг телевиз юу юм бэ.
Х.Батсайхан
URL:
