Монгол Улс ба Рио Тинтогийн зэсийн маргаан

Энэ даваа гарагт Оюу Толгой зэсийн төсөл нь таван тэрбум ам.долларыг теxникийн өргөтгөлд нэмээд  судалгаандаа дүгнэлт хийж Монгол Улс ба олборлогч хоорондын удаан хугацааны маргаан эцэслэж татварыг бууруулах хэлэлцүүлгийн үеэр гарын үсэг зурлаa.

Туркойз хилл ресурс компани нь Оюу Толгой төслийн 66 хувийг эзэмшдэг бөгөөд Рио-д харьяалагддаг. Хятадад нийлүүлэх Оюу толгойн зэсийн экспорт эхэлсэн боловч хоёр дахь шат болох Оюу Толгойн хөгжлийн ажил хүлээгдсээр байна. Бүтээн байгуулах төслийн санхүүжилтын эцсийн хугацаа хэд хэдэн удаа хойшлогдсон юм.

Зургаан тэрбум доллараар үнэлэгдэж байсан энэхүү орд газар нь хэдэн арван жилийн турш дэлхийн хамгийн том зэсийн үйлдвэрлэгчдийн нэг болох төлөвтэй байгаа бөгөөд түүнчлэн ихээхэн хэмжээний алт, мөнгөний нөөцтэй билээ. Гэвч Монгол Улстай санал зөрөлдөх хүртэл Риогийн тал хоёр дах үе шатанд татгалзсан ба олборлогчдын харж байгаагаар тухайн засгийн газраас зүй бус шаардлагыг хүргүүлсэн хэмээн үзэж байгаа юм.

Монгол Улс Оюу Толгойг өргөжихийн хирээр аль болох хурдан урагш дэвших хүсэлтэй байгаагаа мэдэгдсэн. Оюу Толгойн үлдсэн 44 хувийг эзлэж буй орны хувьд энэхүү төсөл нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүний гуравны нэгийг эзлэх магадлалтай бөгөөд санхүүгийн тал дээрх итгэл найдварыг хадгалж үлдэхийн тулд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын уналтын эсрэг арга хэмжээ авж байна.

Рио, түүний түнш болон Монгол Улсын хооронд тулгамдаад буй нэг асуудал бол татвар юм. “Даваа гарагийн байдлаар нийт татварын дүнг 127сая доллараас 30 сая доллар болгон багасгасан хэдий ч үлдсэн тулгамдаад буй асуудлуудыг яаралтай шийдэх шаардлагатай байна” гэж Туркойз хилл мэдэгдлээ.

“Хэдийгээр ингэж бууруулсан нь сайшаалтай боловч цаашид тодруулах ёстой хэргүүд бий. Цаашдаа Оюу Толгой нь Монголын татварын албатай хамтарч ажиллах болно” хэмээн Канадын компани мэдэгдлээ. Туркойз хилл даваа гарагт уурхайн хоёр дахь шат болох техник эдийн засгийн судалгааг нийтэлсэн байна. Тэрээр нийт үлдсэн барилгын зардал болох 4.9 тэрбум ам.доллар  нь 2013 оны 5.1 тэрбум доллартай бараг тэнцэж байгаа ба одоогийн байдлаар 500 сая доллар нь зарцуулагдсан гэжээ.

Эдийн засагт чухал ач холбогдол өгч буй уул уурхайн салбар дахь салшгүй хэсэг болох техник эдийн засгийн судалгааг Рио болон Монголын тал хоёулаа төслийн хоёр дахь үе шатыг батлахаас өмнө гаргасан байх ёстой байсан билээ.

“Хувьцааны үнэд улс төр голлох нөлөө үзүүлдэг. Өнөөдөр Рио Тинто / Туркойз хилл болон засгийн газрын хоорондох харилцаа сайжирч буйг харуулж байна.” гэж BMO хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч Тони Робсон өгүүлэв.

Гэсэн хэдий ч олборлолтын гүйцэтгэлийн тал дээр хэт болгоомжлолтой таамаглал гаргаснаар Оюу Толгойг өргөтгөх төслийн урсгал зардал 1.5 тэрбум доллар болсон ба төслийн саатлаас болж дахин 800 сая доллар зарлагдана гэж Туркойз хиллийн судалгаа харууллаа.

Энэ нь Оюу Толгой төслийн саатлын улмаас энэ жил 800 сая доллар салхинд хийснэ гэж Риогийн зүгээс анхааруулж байгаа хэрэг юм.