Төсвийн мөнгө луйвардах шинэ арга -“34 хувь”

Шуудхан хэлэхэд Н.Алтанхуягийн тэргүүлсэн “шинэчлэлийн” гэх цол гуншинтай Засгийн газар, түүний бүтэц бүрэлдэхүүн нь төрийн өмч, төсвийн мөнгийг угаах, луйвардах, ард иргэдийг ядууруулах, цаашилбал улс орны тусгаар тогтнолыг үгүй хийх “шинэчлэлийг” л чадмаг хийж байна.

Өнгөрсөн жил үнэ тогтворжуулах нэрээр төсвөөс гадуур гурван их наяд төгрөгийн “хуурамч мөнгөн тэмдэгт” үйлдвэрлэн гүйлгээнд оруулж монголын зах зээл дэх валютын нөөцийг цөлмөн луйвардах ажиллагаа явуулж эдийн засгийг унагаж чадсан “шинэчлэл” нь ард иргэдийн халаасыг нэгэнт хоосолсон тул одоо шууд төсвийн мөнгө луйвардаж цөлмөх бас нэг аргыг бодож олжээ.

Энэ арга нь Оюутолгой дээр туршигдан Монголын төрийг луйвардаад байж болох хамгийн оновчтой хэлбэр болох нь нэгэнт харагдсан тул лицензтэй хүмүүс эзэмшил ордоо стратегийн болгож, төртэй хамтран эзэмшихээр хошуурч эхлэв.

Ямар арга болохыг уншигч та төвөггүй таамаглаж байгаа байх. Энэ бол “төрийн эзэмшлийн 34 хувь” гэдэг луйврын шинэ арга. Шинэсэх ч юу байх вэ, ямар ч гэсэн туршигдаад үр дүн нь харагдаж байгаа арга.

Мэдээж “төрийн эзэмшилд 34 хүртэл хувийг” өгч болно гээд хуулиар тогтоочихсон болохоор энэ луйвар хууль ёсных, тухайн орд бол хувийнх. “Төрийн эзэмшилд 34 хувийг эзэмшүүлэх” шийдвэр гаргуулснаар орд эзэмшигчийн халаасанд орох ашиг нэмэгдэнэ үү гэхээс улсын санд эргэж орохгүй.

Яагаад гэвэл хөрөнгө оруулалтын зардлыг нь төр дааж, хувиас гаргах зардал хөнгөрнө. Тэглээ гээд бас заавал ашигтай ажиллах үүрэг хүлээхгүй, тэр тусмаа төрд хувь ноогдол өгөхгүй байлаа гээд хэн ч түүнийг буруутгаж чадахгүй. Өөрөөр хэлбэл “төрийн эзэмшлийн 34 хувь” гэдэг нь төсвийн мөнгө хувь хүний халаасанд урсан орох л боломж юм.

Нэгэнт хувь эзэмшиж байгаа болохоор төр хяналтаа тавина, цаашид хувиа нэмэгдүүлж болно гэж зарим хүнд бодогдож байж магадгүй.

Тэгвэл “Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай” УИХ-д өргөн бариад буй хуулинд түүнийг хориглон хаасан заалтуудыг оруулчихаад явж байна.

Тухайлбал 5.3.-д “Улсын төсвийн хөрөнгөөр эрэл, хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон ашигт малтмалын ордын төрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг тухайн ордыг ашиглах гэрээгээр тодорхойлно” гэж заасныг шинэчлэн найруулж  “5.3. Энэ зүйлийн 5.4, 5.5–д заасан ордын төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг тухайн ордыг ашиглах гэрээгээр тодорхойлох бөгөөд уг гэрээ нь ордыг ашиглах техник-эдийн засгийн үндэслэлд тусгасан орд ашиглах хугацаанд хүчин төгөлдөр байна.” гэж өөрчилжээ.

Өөрөөр хэлбэл энэ орд ийм нөөцтэй, үүнийг ийм хугацаанд тэгж ашиглана гээд техник эдийн засгийн үндэслэлээр хугацааг нь заагаад гэрээ нь батлагдсан бол цаашид төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээнд ямар ч өөрчлөлт орох боломжгүй болж байна.

Оюутолгойн гэрээг явцын дунд манайд ашигтайгаар өөрчлөн сайжруулж, хувь хэмжээг нэмэгдүүлнэ гэх мэтээр амлаж байсан эрх баригчид ард түмнийг хууран мэхлэж байсан гэдгээ ийнхүү баталлаа. Энэ нь “Монголчууд та нар Оюутолгойгоос хувь хүртэнэ гэж битгий горьдоцгоо” гэсэнтэй утга ижил юм.

Түүгээр ч зогсохгүй стратегийн ордод оруулъя гэж хүсэлт гарган төрөөс “34 хувийн хөрөнгө оруулалт” гэгчийг авчихаад, дараа нь дуртай үедээ буцаагаад стратегийн ордоос хасуулж болохоор хуульчлах гэж байна.

Тухайлбал хуулийн 8.1.4. дахь “Засгийн газраас өргөн мэдүүлснээр, эсхүл өөрийн санаачлагаар тухайн ашигт малтмалын ордыг стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордод хамааруулах;” гэсэн заалтыг өөрчилж “Засгийн газраас өргөн мэдүүлснээр, эсхүл өөрийн санаачлагаар тухайн ашигт малтмалын ордыг стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордод хамааруулах, хасах” гэж оруулсан нь ер нь эрх мэдэлтэй, хөрөнгө мөнгөтэй хэн нэгний дураар стратегийн орд гэгчийг нааш цааш нь зувчуулж байх боломжийг олгохыг зорьжээ.

Тиймээс ч түрүүчээсээ Цагаансуваргын орд, Цайдам нуурын орд, Гацууртын ордыг эзэмшигчид “Төрдөө 34 хувийг нь өгье” хэмээн хүсэлтээ гаргацгааж, “энэ сайхан эх оронч сэтгэл”-ийг нь Засгийн газар уухайлан хүлээн авч батлуулахаар УИХ-д өргөн барив. Өргөн барих ч гэж дээ, шахаж шаардаж эхлэв.

Бүр ил цагаандаа гарсан энэ луйврыг дэмжих ашиг сонирхлын хүрээ хэр өргөн билээ гэдгийг зарим нэг баримтаас харъя. 2014 оны хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс харвал Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Их нарт, Цагаан уулын ордуудыг эзэмшигч Ремикон ХК-ний 100000 ш хувьцааг, УИХ-ын гишүүн М.Батчимэг Шарын голын 20 хувийг, мөн Могойн гол ордын 2 лицензийг 100 хувь, УИХ-ын гишүүн Н.Батцэрэг Шанд худаг-2 ордыг эзэмшигч Чилагу ХХК-ийн 16.35 хувийг, УИХ-ын гишүүн, сайд Д.Ганхуяг Нүүрэнт, Бөхөгийн голын адаг-1 ордуудыг эзэмшдэг Бридж констракшн ХХК-ийн 22.93 хувийг, УИХ-ын гишүүн Д.Зоригт Нарийний талын ордуудыг эзэмшдэг Багануур ХК-ийг, УИХ-ын гишүүн Б.Чойжилсүрэн Гашуун толгой-1, Асарын шанд, Хараат уул, Хүүш, Үрлийн овоо зэрэг ордуудыг, УИХ-ын гишүүн Д.Эрдэнэбат Адуун чулууны ордыг, …. гэх мэтээр орд, хувь эзэмшдэг нэрсийг үргэлжлүүлвэл урт жагсаалт болох ажээ.

Тийм ч болохоор эртнээс хуулинд зохих заалтуудыг оруулж, байн байн нэмэлт оруулж, тэдгээр нь Монгол улсыг, баялгийг тонон дээрэмдэгсдийн эрх ашгийг л хангахад зориулагдаж иржээ. Одоо бүр давраад Монголыг төргүй /эрх мэдэлгүй болгох нь төргүй болгохтой адил/, улс орныг хилгүй болгох зорилгыг “Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай” хуулиар хуульчилан хэрэгжүүлэхээр улайрч байна.

Үүнд хэрхэн их яарч, санаа тавьж байгааг АН-ын дарга нарын хэлсэн үг, гаргасан төлөвлөгөөнөөс харж болно.

Н.Алтанхуягийн тэргүүлж буй Засгийн газраас гаргасан Эдийн засгийг эрчимжүүлэх 100 хоногийн төлөвлөгөөнд “Ашигт малтмалын хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, хайгуулын лиценз олгохыг зөвшөөрөх” гэж заажээ.

Түүнчлэн УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “нэг сайдыг томилоход “давхар дээл” ярьж бүтэн өдөр зарцуулж байхаар “Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай” хуулиа хэлэлцсэн бол улс оронд илүү хэрэгтэй байлаа” гэж мэдэгдэж байсныг иргэд телевизээр харж сонсоцгоосон л байх.

Хулгай луйвар хийх гэж байгаагаа ард түмний төлөө юм хийх гэж байгаа мэт ярьж сурталчилдаг нь эдний ганц хийдэг, чаддаг ажил нь юм даа.

Дашрамд дурьдахад Ашигт малтмалын газрын даргаар ажиллаж байсан нэг нөхрийг “хууль бусаар олон лицензи олгосон байна” хэмээн гэмт хэргийг нь илрүүлэн буруутгаж шийтгэснийг санаж байна. Тэр тухай мөн ч их сурталчилж байсан даа. Үнэхээр энэ Засгийн газар өмнөх засгийн алдааг засаж зөв ажил хийж байна гэж түүнийг нь олон нийт сайшаан дэмжиж байсан.

Гэтэл буруу гээд хураасан лицензүүдээ хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр буцаан олгохоор тусгаж, 100 хоногийн төлөвлөгөөндөө ч оруулаад байгаа нь ордуудыг өөрсдийн гарт оруулж авах, өөрсдөө л арилжиж худалдахын тулд хийсэн булаан дээрэмдэх ажиллагааны нэг хувилбар байжээ гэдэг нь одоо улам ойлгоомжтой болж байна.

Энэчилэн “Шинэчлэлийн” Засгийн газрын хийж байгаа ажил бүхэн гэмт хэргийн далд сэдлийг агуулах ажээ.

Хийсэн гэж гайхуулаад байгаа ажлуудыг нь хараарай л даа. Гаднаас баахан тоног төхөөрөмж авчираад өндөр үнээр салбаруудад өгдөг шахааны бизнесийг Ерөнхий сайд нь өөрөө удирдан хийж байгааг 50 тэрбум төгрөгийн асуудал ч харууллаа.

Ер нь улс төрчид хэмээх эрхмүүдийн өөр хоорондоо “шидэлцдэг”, сайрхдаг үг үйлдлээр нь дүгнэвэл “хор найруулж” чадахаас биш “эм найруулж” чадахгүй өмд, оймсхоны панзчин Монголын эдийн засгийг эрүүлжүүлэх гэж юу байх вэ дээ.

Харин удах тусам Монголын ард түмэнд учруулах Засгийн газрын хор аюул л улам нэмэгдэх нь ээ!

О.Лхагвадорж