БҮХНИЙГ ФРОНТОД түүхэн ховор зургууд /фото/

Голд нь суугаа нь гэрэл зурагчин Бадам

Монгол Улсаас ЗСБНХУ-д олгож байсан эдийн засаг, санхүүгийн тусламж нь мөнгө, өвлийн хувцас, хүнсний бараа, мал, худалдаж авсан танкийн цуваа, нисэх онгоцны эскадрилаас бүрдэж байв.

Монгол Улсад зөвлөлтийн армид туслах фонд байгуулав. 1941 оны аравдугаар сард Монголын хөдөлмөрчдөөс өвлийн 15 мянган иж бүрэн хувцас, 1,8 сая гаруй төгрөгийн үнэтэй гурван мянгаад илгээмж ачсан цуваа илгээв. ЗСБНХУ-ын улсын банк руу 587 мянган төгрөг бэлнээр гуйвуулжээ. Энэ нь Октябрийн хувьсгалын 24 жилийн ойд зориулсан тусламжийн эхний цуваа байв.

1943 оны дөрөвдүгээр сар гэхэд Монголоос 25,3 сая гаруй төгрөгийн үнэтэй хүнсний бараа, хувцас ачсан найман цуваа илгээжээ. 1945 оны эхээр ЗСБНХУ руу бэлэг ачсан 127 вагоноос бүрдсэн цуваа илгээсэн байна.

\

ЗОВОХ ЦАГТ НӨХӨРЛӨСӨН ЗОРИГТ МОНГОЛ

Монгол Улсын Засгийн газар монголын ард түмний өмнөөс Внешторгбанканд 2,5 сая төгрөг, 100 мянган америк доллар, 300 кг алт гуйвуулжээ. Энэ мөнгөөр Т-34 гэдэг 32 танк, Т-70 гэдэг 21 танкаас бүрдсэн танкийн цуваа худалдаж авч, Монголын засгийн газрын төлөөлөгчид шилжүүлэн өгчээ. 1942 оны эцэс гэхэд Москва мужийн Наро-Фоминскийн районд 53 танк ( Т-34 танк 32, Т-70 танк 21) хүргэжээ.

1941 оны 6 сарын 22-нд Герман ЗХУ-д гэнэт довтолсноор Монгол улсын гол холбоотон – Зөвлөлт гүрэн Дэлхийн II дайнд татагдан орлоо. Дайны эхний өдрөөс БНМАУ Зөвлөлтийн талд баттай зогсож, “Бүхнийг фронтод” уриан дор ажиллаж, амьдарч эхлэв. Зөвлөлтийн ард түмэнд бололцоотой бүхнээрээ туслах хөдөлгөөн нийт монголчуудын дунд өрнөлөө. Нийтдээ хагас сая шахам адуу фронтод зориулан хямд үнээр худалдаж, 32 мянга гаруй морь бэлэглэв. Мөн 700 гаруй вагон дулаан хувцас, хүнсний зүйл, хувийн бэлгийг хандивласны дээр Монголчуудын хөрөнгөөр “Хувьсгалт Монгол” танкийн бригад, “Монгол ард” нисэх онгоцны эскадрилийг байгуулан, Улаан армид хүлээлгэн өгчээ.

Архангай аймгийн Чулуут сумын хөдөлмөрчид 70000 биет төгрөг үнэ бүхий зүйлс, Цэнхэр сумын хоршооны дарга С. Самбаллхүндэв 15 морь 1000 төгрөг, Баян – Улаан сумын Гэндэнгийн Баатар, Бат – Өлзийн Чойжилсүрэн нар 32000 төгрөг, Булган аймгийн тавдугаар багийн дарга Ж. Бадарч 8 хайнагийн шар, 12 морь, Бугат сумын хоёрдугаар багийн ард Донид 3 хурдан хүлэг оролцсон 8 морь, Цэцэрлэг хотын дунд сургуулийн ажилчин эмэгтэй Аюуш 4 цэнгийн алтан бөгжөө, Дундговь аймгийн Дэрэн сумын ард Манал 14000 төгрөг, Төв аймгийн Эрдэнэ сумын малчин Х. Базар 13000 төгрөг, хорин адуу, Увс аймгийн Өмнөговь сумын малчин эмэгтэй Бадам 5450 төгрөг, 1600 хонь, 94 адуу, 6 тэмээ, нийслэлийн аж үйлдвэрийн комбинатын арьс ширний заводын ажилчин Чимэдлхам амралтын хорин гурван өдөр ажилласны ажлын хөдөлмөр хөлс, Москвад суралцаж байсан монгол оюут­нууд стипендээсээ хуримтлуулж 23300 рубль Бэлэглэлийн фондод нэмэрлэсэн зэрэг бахдам жишээ олон.

Танкийн «Хувьсгалт Монгол» бригад, байлдааны нисэх онгоцны «Монгол ард» эскадриль гитлерчүүдтэй хийсэн олон тулалдаанд оролцож, дайныг Берлиний дэргэд дуусгасан юм.

1941-1945 онд Монгол Улсын Засгийн газар Улаан армид туслах фондын хэрэгцээнд хөрөнгө хуримтлуулах зорилгоор нийтдээ 80 сая төгрөгийн үнэтэй «Улсын батлан хамгаалалт» нэртэй улсын тусгай хонжворт сугалааг дөрвөн удаа гаргажээ. Хүмүүс хувийн хадгаламжаасаа тусламжийн фондод хандивласаар байв.

Улс даяар хөрөнгө хуримтлуулах хөдөлгөөн эрчимтэй өрнүүлсэнтэй холбогдуулан 1941 оны есдүгээр сард Сайд нарын Зөвлөлийн дэргэд Улаан армид бэлэг хуримтлуулан хүргэх ажлыг эрхлэн зохион байгуулах Бэлэглэлийн төв комисс байгуулагдав.

Манай эх орны хөдөө нутгаар туршлагатай анчид сайн дураараа нэгдэн анчдын бригад хэдэн арвыг байгуулж зээр зэрлэг гахай агнаж фронтод илгээж байв.

Дайны турш Монголоос ЗСБНХУ-д 500 мянга гаруй агт морь нийлүүлсэн нь улсын бүх адууны 10 хувь байв.

Зөвлөлтийн ард түмэнд туслах чин сэтгэлийн хөдөл­гөөн “Бүхнийг фронтод”, “Бүхнийг ялалтын төлөө!” гэдэг уриан дор орон даяар өрнөж хүн амын бүх давхрааг хамарсан нийт ард түмний бадрангуй үйлс болон өрнөв

Монголын хөдөлмөрчид фронтын дайчидтай захидлаар харилцах тусгай тасаг байгуулагдан ажиллаж бие биендээ сэтгэлийн дэм урам хайрладаг байв.

Дэлхийн хоёрдугаар дайн 1945 он буриад монгол цэрэг балгас болцон Берлин хотод