1924 оноос Орчин цагийн музей анхны үзэгчээ хүлээн авчээ

Монгол Улсад орчин цагийн музей үүсч хөгжсөний 90 жилийн ойн нээлтийн үйл ажиллагаа өнөөдөр Үндэсний түүхийн музейд боллоо. Нээлтийн ажиллагаанд ССАЖЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга П.Алтангэрэл, ССАЖЯ-ны Соёлын өвийн хэлтсийн дарга Ц.Цэндсүрэн  болон  музейн ажилтнууд оролцов. Ойн үйл ажиллагааг нээж ССАЖЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга П.Алтангэрэл хэлэхдээ, “2013-2014 он бол музейн хувьд бүх музейн концепцийг тодорхойлсон. Нэлээн хэдэн музейн зураг төслийг хийж, зарим музейг шинэчилнэ. Музейг олон түмэнд ойлгомжтой болгохын тулд цахим хэлбэрт шилжүүлэх, хадгалалт хамгаалалтыг сайжруулах, үзмэрийг гадаад дотоодод хууль бусаар гаргахгүй байх, нэгдсэн бүртгэлийн системд оруулах зэрэг олон ажил хийж байна. Энэ ажлаа цаашид үргэлжлүүлэн 2016 он гэхэд Археологийн музей, Палеонтологийн музей, Байгалийн түүхийн музейгээ шинэчлэн байгуулах,  Лениний музейг Үлэг гүрвэлийн музей болгон байгуулахаар ажиллаж байна” гэв.

Энэ үеэр Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаагаа явуулдаг 10 гаруй музей болон Дундговь аймгийн музей, анхны хувийн музей болох Оюун ухааны олон улсын музей зэрэг музейнүүд үйл ажиллагаагаа танилцууллаа. Монголын музейнүүд эх орныхоо хөгжилд хувь нэмэр оруулан, ард түмнийхээ оюун санаа, өв уламжлалын ой санамжийг хадгалан хамгаалах, сэргээн сануулах, эх оронч үзлийг төлөвшүүлэх, жуулчдад эх орныхоо түүх, соёлыг сурталчлан ажиллаж байгаа юм.

Гэрэл зургийг Б.Чадраабал

Үлэг гүрвэлийн төв музейн захирал Н.Жавзмаа: Үлэг гүрвэлийн төв музей бол Монголын хамгийн отгон музей. Манай музей 2013 онд Монгол улсын хэмжээнд музейн үзэгчээрээ  орлогын дээд амжилт тогтоолоо. Хоёр сарын дотор том хүнд 1000 төгрөг, хүүхдэд 500 төгрөгөөр үйлчилж, 128 сая 707 мянган төгрөг улсын төсөвт оруулсан. Нийт 441, 700 мянган хүн үзэж сонирхжээ. Т-Батаарын үзмэр одоогоор Дархан хотод байрлаж байна. Ирэх сарын 15-нд Лениний музейд авчирч байрлуулна. Эхний ээлжинд Байгалийн түүхийн музейд байсан батаартай хамт хоёр батаараа голд нь, эргэн тойронд нь сор үзмэрүүдээ байрлуулах юм.

Чойжин ламын сүм музейн захирал  Н.Ангирмаа: Манай музей 1904-1908 онд байгуулагдсан ууган музейн нэг. Бид энэ ондоо “Чойжин ламын сүм” сэдэвт эрдэм шинжилгээний хурал, шөнийн музей арга хэмжээг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Манай музейн барилга байгууламж, сүм хийд  түүхэн дурсгалт барилга учраас архитекторыг илүү тодруулж харуулах, жуулчдын сонирхлыг татах зорилгоор энэхүү шөнийн музейн арга хэмжээг зохион байгуулах юм. Шөнө, оройн цагаар гэр бүлтэйгээ музей үзэхэд өдөр үзсэнээс илүү өөр орчинд, өөр сэтгэгдэл төрүүлэхээс гадна гэрэлтүүлэг нь ч өвөрмөц хэлбэрээр байдаг.

Оюун ухааны олон улсын музейг үүсгэн байгуулагч, СГЗ,  шилдэг зохион бүтээгч З.Түмэн-Өлзий: Хүмүүс манай музейг Түмэн-Өлзийгийн оньсон тоглоомын музей гэж явцуу утгаар ойлгодог.Манай музей 1990 онд байгуулагдсан шинжлэх ухааны аргаар төрөл бүрийн тоглоомыг  хялбаршуулж ойлгуулсан танин мэдэхүйн музей. Монгол үндэсний тоглоомын үүсэл хөгжил ямар шинжлэх ухаанаар үүсч хөгжиж ирснийг харуулдаг. Тухайлбал, айрагны бүлүүрийг оньсоор хийдэг байсан. Бид 2013 онд музейн барилгаа оньсон архитектуртай, 6 давхар барилга болгосон. Удахгүй музейн нээлтээ хийнэ.

 Музей гэдэг үг нь Эртний Грекийн /musein/ хэмээх үгнээс гаралтай. Энэ үгийн язгуур нь латин хэлний муза буюу урлаг шинжлэх ухааныг тэтгэгч тэнгэр, бурхдын сүм гэсэн утгатай.  Ромоос гаралтай музей нь МЭӨ 400 он буюу одоогоос 2,5 мянган жилийн  өмнө үүсэн бий болжээ. Монголын нэрт эрдэмтэн О.Жамъян музейн анхны дарга нь байжээ. Судар бичгийн хүрээлэнгийн эрдэмтэд, тухайлбал олноо чөтгөр хэмээн хочлогдсон Дэндэв, партизан Ж.Дамдин, эрдэмтэн Я.Цэвэл, Дамбаравжаа зэрэг эрдэмтэн анхны цуглуулгаар 1924 онд Улсын анхдугаар их хурлын төлөөлөгчдөд музейгээ сонирхуулж байжээ. 1926 онд Богд хааны өвлийн ордны орос маягийн хоёр давхар байшинд шилжин үзмэр дэглэлтээ шинэчлэн өргөжүүлж байжээ. 1931 онд Хувьсгалын музейг, 1940-1941 онд Орон нутаг судлах-Улсын төв музейг байгуулан 1956 онд Улсын төв музей, 1971 онд Хувьсгалын музей, 1991 онд Монголын Үндэсний түүхийн музей, Байгалийн түүхийн музейг тус тус шинэчлэн байгуулжээ.

Ардчилал ялж, нийгмийн тогтолцоо өөрчлөгдсөнөөр музейнүүд салбар бүрээр мэргэшин салбарлаж Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей, Орчин үеийн уран зургийн галерей, Богд хааны ордон музей, Чойжин ламын сүм музей, Цэргийн түүхийн музей,  Төрийн түүхийн музей 2011 оноос, Үлэг гүрвэлийн музей олон нийтэд нээлттэй ажиллаж байгаа юм.

Монгол улсад төр хувийн хэвшлийн 56 музей үндэсний, улс, аймгийн статустайгаар ажиллаж, жилдээ 600-700 мянган үзэгчдийг хүлээн авч үйлчилсэн байна. Өнгөрсөн онд Монгол Улсын Засгийн газар, ССАЖЯ-наас нэг тэрбум 200 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг музейн салбарт оруулж музейн бүртгэл мэдээллийн санг сайжруулах, үзмэр худалдан авах, төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх ажилд зарцуулсан байна. Өнгөрсөн жилүүдэд монголын музейнүүд дэлхийн 30 гаруй оронд эх орныхоо түүх, соёлыг сурталчилсан томоохон үзэсгэлэн аялуулж, дэлхийн үзэгчдийн талархал хүлээжээ.

Ж.Болор montsame