Нүүрсний салбарын ирээдүй гэрэлтэх нь

Энэ онд нүүрсний салбар харьцангуй сэргэх нь гэсэн хүлээлт үүсээд байна. Нүүрсний компаниудын экспорт 30 сая тоннд хүрнэ гэж Сангийн яамныхан төсөөлж буй. Энэ нь Сангийн яамныхны хэлж буйгаар харин ч дарсан төсөөлөл бөгөөд нүүрсний компаниуд үүнээс ч илүүг экспортлох боломжтой гэж байгаа юм. Ямартай ч манай улс энэ онд нүүрсний экспортоос улсын төсөвт 590 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр төлөвлөжээ. Гэхдээ төлөвлөгөө биелэгдэх эсэх нь олон улсын зах зээлийн нөхцөл байдал, нүүрсний үнэ хаашаа эргэх, экспортлогчид хэрхэн ажиллах зэргээс хамаарна.

Монголын нүүрсний зах зээлд 2013 оны сүүлчээр хэд хэдэн нааштай мэдээлэл гарсан. Тодруулбал, Монголын нүүрсний компаниуд Хятадын “Шинхуа энержи” групптэй 2020 он хүртэл хоёр тэрбум тонн нүүрс нийлүүлэх борлуулалтын гэрээ байгууллаа. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК баруун болон зүүн цанхийн уурхайдаа үйл ажиллагаа явуулж, баруун цанхиас борлуулалтын тодорхой хэмжээний ашиг олж эхэлсэн. Мөнөөх алдарт “Чалко”-ийн өрөөс 170 сая ам.долларыг нь нүүрсээр төлж барагдуулсан. Энэ мэтээр дотоодын нүүрсний зах зээл нэг үеэ бодвол “гэгээлэг” дүр төрх ажиглагдаж эхэллээ. Үүн дээр нүүрсний компаниуд өөрсдөө сайн ажиллаж чадвал энэ онд 30-аас илүү сая тонн нүүрс экспортлох боломжтой биз ээ.

Нөгөөтэйгүүр олон улсын зах зээл ч бас нүүрсний үнэд эерэг байна. Шинжээчид 2014 онд дэлхийн нүүрсний үйлдвэрлэл 3.6 хувиар өснө гэж таамаглажээ. Түүнчлэн урд хөршийн нүүрсний хэрэглээ энэ оноос эхлэн огцом өснө гэж тус улсын төв мэдээллийн агентлаг “Синхуа” 2013 оны сүүлчээр мэдээлсэн. Өөрөөр хэлбэл, урд хөршийн нүүрсний хэрэглээ 2020 он гэхэд 36 хувиар өснө гэж БНХАУ-ын Нүүрсний ассоциац нь мэдэгдсэн байна. Зөвхөн урд хөршид нүүрсээ нийлүүлж буй манай улсын хувьд энэ нь маш том боломж юм. Товчхондоо бол 2014 он Монголын нүүрсний салбарынханд ээлээ өгөх бололтой.

Гэхдээ үүний хажуугаар манай улс нүүрсний салбарынхаа өрсөлдөх чадварыг сайжруулах шаардлага байсаар байна. Төмөр зам барих, нүүрсээ баяжуулж, угааж экспортлох гэх мэтчилэн олон зорилт бий. Төмөр замын эхний хэсэг 2016 он гэхэд ашиглалтад орох боломжтой. Харин нүүрс угаах үйлдвэрийн тухайд “Эрдэнэс ТТ” компани энэ ондоо багтаан нүүрс угаах үйлдвэрийнхээ эхний хэсгийг ашиглалтад оруулахаар төлөвлөжээ. 2013 онд нүүрсний салбар хямарсан гол шалтгаан нь олон улсын зах зээл гэхээсээ илүү өрсөлдөх чадвартай холбоотой гэдгийг эдийн засагчид хэлдэг.

Төмөр зам баригдахаас өмнө өрсөлдөх чадварыг сайжруулах томоохон алхам нь яах аргагүй нүүрс угаах үйлдвэр болох юм. Хэрвээ 2014 ондоо багтаад “Эрдэнэс ТТ”-ын нүүрс угаах үйлдвэр ажиллаад эхэлбэл, Монголын нүүрс дэлхийн зах зээлтэй өрсөлдөж эхэлнэ. Мөн нүүрсээ дэлхийн зах зээлийн үнээр борлуулах боломж ч бүрдэх юм.

Л.Энхдэлгэр