Магваны Эрдэнэбат :ХАНХАЙ ГЭР

Сийлэгмаа ажлаасаа оройтож гарлаа. Хаврын эл орой гудамжны хөдөлгөөн сийрэг харин орчлонгийн шороог түмэн хүн хөдөлгөж явааг илтгэх мэт шингэж буй наран доогуур өлөн цагаан тоос хөшиглөнө.

Эдлэх л ёстойгоо эдэлж яваа хэний ч нүдэнд дүүрэн энэ хүүхэн
гэрээдээ тэгтлээ их яараагүй ч эх хүн л болсон хойно хоёр хүү хэд минь яаж байгаа бол..гэхчилэн бодож тэрүүхэндээ адгаж л
явлаа. – Хэн бэ-
- Ээж нь байна.
- Ээжээ! ээжээ!
- Аав нь ирээгүй юу-
- Май миний хоёр хүү хувааж идээрэй
- Ээж үргэпж миний хоёр хүү гэж байх юм. Болдоо ах л хүү, би охин биз дээ.
- Тийм ээ, миний охин ахтайгаа очиж чихрээ хувааж ид! Ээж нь хоолоо хийе. Аав нь мөд ирнэ.
- Болдоо! миний хүү чинь том хүний дуу дуулаад байна уу даа.
- Ээжээ! Өнөөдөр манай цонхон дор нэг ах энэ дууг дуулаад байсан чинь цагдаа ирээд аваад явсан. Би тэр ахыг их өрөвдсөн.

- Болдоо ах тагтан дээр гарч харсан. Та бид хоёрыг тагтан дээр битгий гараарай гэсэн биз дээ,
- За цаад өрөөндөө орж тоглоцгоо! Болдоо чи барагтайхан л байгаарай. Чамайг би тагтан дээр битгий гараарай гээ биз дээ. Одоо бүр согтуу хүн дагаад дуулж явах чинь дутаа юу-

- Тэр ахыг согтуу гэдгийг та хараагүй байж яаж мэдэж байгаа юм бэ-
- Мздээж согтуу л биз… Эрүүл хүн юу гэж тэгж хамаагүй энд тэнд дуулж явдаг юм.

- Үгүй тэр чинь энд тэнд дуулаагүй ганцхан манай цонхон дор л дуулан
- Би чамайг цаашаа ор гэж байна шүү!
Яах гээд байна аа, бурхан минь! бас нөгөөх чинь ирж. Ойрдоо үзэгдэхгүй байсан. Гай газар дороос гэж одоо амар заяа үзүүлэхгүй ээ! Ёстой арчаагаа алдсан амьтан Хүү бид хоёр ч эртхэн холдсондоо оножээ. Яаж зогсож байсан бол. Харин аз болоход харин нэг шөнө өдөр ялгалгүй цонхон дор дуулж суухаас хэтрэхгүй юм, Орж ирээд янз янзын юм яриад, злдэв авир гаргаад байвал яанаа!!!

Очирын сэтгэлд л сэв суулгачих байх Даа. Болдоо ч том боллоо. Муу сайн юмны зах зухыг гадарлах болж. Яадаг юм билээ. Би ч гомдоох нь гомдоосон. Гэхдээ муу эр баина даа, надад л муугаа үзүүлж явахыг бодоход. Уг нь хэнээс ч дутахааргүй дотуур тамиртай шазруун хүн байсан сан .

- Болдоо хаалгаа онгойлго. Аав нь ирж байх шиг байна.
Тэр удшэзс хойш Очирынхоор хүнд дуулгачихаар жигтэй сонин “юм юу ч болсонгүй. Нөгөө согтуу ч цонхон дор нь ирж дуулсангүй Цаг хугацаа ч өнгөрч, бүр зун ч өнгөрч.

Намрын нэг налгар сайхан оглөө. гандаж шарласан навчис ганц нэгээрзэ агаарт эргэлдэн эргзлдэн буухыг харжээ явахад ямар нэгэн гунигийн дууны төгсгөл мэт. Сийлэгмаа ажилдаа ирвэл:

- Сийлэгмаа эмчээ, танд захидал Нэг эмэгтэй өгчихөөрэй гээд саяхан гарсан гээд жижүүр өвгөн ямар нэгэн чухал ажил хэрэг саатуулчих вий гэж эмээсэн янзтай барьсан цаасаа Сийлэгмаагийн гарт атгууллаа. Хэн надад захиа өгдөг билээ гэж эргэлзэж тээнэгэлзэхийн эавдалгүй захидлыг тэнийлгэн үзвэл:

-Сайн байна уу- Тантай уулзах чухал хэрэг байна. Нялх хүүхэдтэй учир таныг хүлээж чадсангүй. Ах мааиь өөд болоод сар гаруй болж байна Ажлынхаа зав чөлөөгөөр заавал нэг очиж уулзахыг танаас хичээнгуйлэн гуйя! Манайх хуучин хашаандаа байгаа. Баяртай, Нарантуяа- гэсэн байлаа.

Сийлэгмаагийн гараас уншиж дууссан захиа буудуулсан шувуу шиг ойчлоо Юу болсныг эс ухаарсан жижүүр өвгөн дэмий л нэг Сийгэгмаагийн царай, шалан дор хэвтэх захиа хоёрыг ээлжлэн харлаа. -Хөөрхий минь, өнгөрчихөж Чааваас би тэр хүнийг тэгтлээ их гомдоож зовоож явахдаа нзг өдөр ингээд бүгдийг орхиод одсон байх юм гэж төсөөлж бодлуу. Муу ч сайн ч хүүгийн маань. . ерөөсеө л одоо очъё… Үгүй! Үгүй! би ямар нүүрээрээ дүү нарын нь царайг харах билээ. Нэгэнт бүх юм өнгөрсөн ингээд л өнгөрснөөрөө…

Тэр өдөр Сийлэгмаа ажлаа олигтой хийж чадсангүй өвчтэй хүн шиг орон гаран болжээ.

Найман жилийн өмнө энэ гудмаар хүүгээ тэврээд явж байсан нь өчигдөр мэт санагдана Учир нь өнгөрснийг бид хэнээс ч дутуугүй санаж байна гэж муруй тахир гудамж шавар байшингууд хүний хэлээр шивнэх шиг болж байлаа. Хашааны үүдэнд ирээд хэсэг зогслоо Тэр хүн алга, бусад бүх юм хэвээрээ. Хүн гээч амьтан цагаа болохоор үжирсэн дээс, өмхөрсөн модноос хэврэг эд санж.

- Хэн бэ-
- Сийлэгмаа байна.
- Өө та ашгүй хүрээд ирэв үү ор, ор,
Тэд хоёр биенээ олигтойхон ч эгцэлж харсангүй. Хэсэг чимээгүй сууцгаалаа. Нарантуяа сая нэг ам нээж:

- Бид ч нэг иймэрхүү л сууцгааж байна даа гэж хэлээд товчоо товчилсон эсэхийг шалгаж байгаа юм уу ямар ч байсан энгэрийнхээ товчоор оролдож суулаа. Ах минь Болдоо та хоёрыг хүрээд ирэх байх гэж эхэндээ нэлээн хүлээсэн байхаа. Сүүлдээ ч архи уугаад ажил төрөлгүй болсон. Дуу цөөтэй хүн чинь бодол сэтгэлээ хэнд ч хэлэхгүй Хэд хоногоор хамаагүй алга болчихно. Тэгж яваад элэг нь муудаад бүр сүүлдээ хэсэг хэвтэрт байгаад өнгөрсөн дөө. Бие нь муудахаараа -Болдоо! Болдоо! миний хүү!- гэж тамираа тасартал хашгирдаг байсан. Хүүгээ л их санасан даа. Бид нар сүүлдээ танд хэлж Болдоог авчиръя гэсэн чинь, -Би тэгж хүний бах тав хангахгүй, тэгээд ч та нар мөрөөрөө амьдралаа хөөж яваа улсад битгий гай бол- гээд тас хориглоод болоогүй юм. Согтуудаа танай тэрүүгээр очсныгоо маргааш нь мэдчихээд их санаагаар унаж хоёр гурав хоног хэнтэй ч дуугарсангүй.

Сийлэгмаа яах гэж ирэв дзэ гэж өөрийгөө зүхэхийн дээдээр зүхэж, чимээгүйхэн мэгшүүлж байлаа. Харин Нарантуяа үе үе дотср нь харанхуйлж царай нь хачин болоод байгаа харагдахаас уйлж унжсангүй. Үнэндээ Сийлэгмаагаас нулимсаа нууж байлаа.

- За хоёулаа ахынхаар оръё гээд Нарантуяа хадаасанд өлгөөстэй байсан түлхүүрийг авч үүд рүүгээ эргэлээ.
Сийлэгмаа анх айлын бэр болж энэ гэрийн босгыг алхаж билээ. Тэгэхэд энэ гэр шив шинэ байж. Гэтэл одоо их хуучирчээ.

Зүүн талд нь юу ч алга. Баруун талд нь ганц ор, нэг авдар, бас бус ширээ сандалхан л байх аж.

- Ах сүүлдээ та хоёрыг хүлээж цөхөрсөн юм байлгүй. Эхнэр хүүхэдгүй хүн хүнтэй адилхан бүтэн гэр орноор яахав гээд зүүн талынхаа юмыг бүгдийг нь хураагаад амбаарт хийчихсэн. Тэрнээс хойш энэ зүүн талд юу ч тавиагүй дандаа л ийм эзгүй байсан гээд жижигхэн авдар онгойлгож

- Би танд гол нь эд нарыг л өгөх гэж дуудсан юм л даа. Май энэ таны ээмэг. Ах таныг явсны дараа хөдөөнөөс ирээд таныг ээмгээ орхиод явж гээд надад үзүүлж байсан юм. Гэрийнхээ өөдтэй өнгөтэйг зараад уучихсан даа гээд оюу шигтгээтэй алтан ээмэг өгөхдөө Нарантуяагийн хацар дээгүүр нэг дусал нулимс гялтаганан урсаж шанаанаас нь тасарлаа.

Намайг салаад явсан гэж бодолгүй энэ ээмгийг надад авчирч дээ Хичнээн жил хадгалаа бол доо хөөрхий! Хамаг юмаа зараад үрчихсэн хирнээ ганцхан үүнийг л… Бас тэгээд дүү нартаа намайг орхиод явчихсан гэж хэлдэг байжээ. Элий халаг минь гэж бодсоор ээмгийг тосож авлаа. Манайхан хэдэн үеэрээ эдэлж явсан хөөрөг юм гэсэн. Айлын том болохоор ахад байсан юм. Үүнийг л Болдоог том болохоор нь өгөөрэй гэсэн юм. Сүүлчийн захиас нь л тэр байсан юм. та хичээж үзээрэй.

Сэрүүн орохоос өмнө энэ гэрийг нь хураанаа, Аав минь та хоёрыг анх айл болоход өөрөө төхөөрч барьсан гэр. Болдлоо ч хаанаас ийм гэрт суув гэж. Гэхдээ юмыг яаж мэдэхэв. Болдоог том болохоор гэр орны хэрэг гарвал гэр нь энд байна шүү. Хүү сэрээд уйлж байна гэснээ, ярих юм дууслаа гэсэн шиг би таныг гаргаад өгье гээд хаалга зүглэн алхлаа. Сийлэгмаа хашаанаас гарч хаашаа явж байгаагаа ч мэдэх тэнхэлгүй хэсэг алхлаа. Олон жил гараагүй нулимс нэг гарахаараа ингэдэгсэн үү, өөрийн эрхгүй урссаар л байлаа.

Тээр жил хөдөө явсных нь урьд шөнө Сийлэгмаа орондоо нэг их уйлж билээ. Тэр шөнө бид хоёр сүүлчийн удаа хамт байгаагаа хэн хэн нь мэдээд хөнжил дотор хүйтэн салхи сэвэлзээд байх шиг болж билээ. -Чи ингээд хөдөө хэдэн сараар алга болчихно. Нялх хүүхэдтэй би л өмсөж зүүхээр ядмагхан энэ гэрийн чинь мухрыг сахиж үлдлээ гэж шенөжин уйлж билээ. Гэхдээ тэр үед салаад Очиртой суучихъя гэж хараахан бодоогүй байсан юм.
-Хол явах гэж байхад битгий муу ёрлож уйлаад бай л даа. Би чамайгаа нэг л өдөр тэр алт өнгө, торго дурдан гэдгээр ороогоод өгнө өө Одоохондоо сайн л ажиллах хэрэгтэй байна- гэж аргадаж хэлсэн үг нь одоо ч чихэнд сонсогдох шиг.

Сийлэгмаа гэнэт юу авч яваагаа саналаа. Одоо энэ хоёрыг яах вэ- Гэртээ авч очиж болохгүй! үнэндээ тэр хүний сэтгэл төрөл арилжиж алт гэж энэ хүйтэн төмрөнд шингэснийг энэ орчлон дээр амьтныхаа хар зөнгөөр Очироос өөр мэдэх хүнгүй болжээ гэдгийг Сийлэгмаа түрүүн Нарантуяагиии урдаас алгаа тосохдоо ойлгосон билээ. Сийлэгмаад яван явсаар холын хамаатан болох нэг хөгшнийхийг зорилоо.

- Хэн бэ-
- Ээж нь байнаа.
- Ээж ээ! ээж ээ!
- Болдоо ах тагтан дээр гарч удаан зогссон.
- Ээж ээ! би зүгээр л гадаа ямар байгааг харсан юм. Нөгөө дуулдаг ах ирээгүй. Би тэгээд ч тэр дууг нь мартчихсан.

Сийлэгмаагийн сэтгэл өглөөхөн орсон ханхай гэрээс ч долоон дор хоосорчээ.
- Хүүгийнхээ толгойг тэвэрч сая л нэг цурхиртал уйллаа.