“Эрдэнэт”-ийн хар дансанд экс Ерөнхийлөгчөөс эхлээд Эрчим хүчний сайдын компани оржээ

“Эрдэнэт”-ийн хар дансанд экс Ерөнхийлөгчөөс эхлээд Эрчим хүчний сайдын компани оржээ

Монголын эдийн засгийг олон жилийн турш тэжээж, тэтгэж ирсэн хэд хэдэн үйлдвэр бий. Энэ дундаас манай улсын эдийн засагт жин дарахуйц хувийг дангаараа бүрдүүлдэг, бүрдүүлсээр байгаа нь Монгол, Оросын хамтарсан Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэр. Гэхдээ “Эрдэнэт”-ийг улсын гэхээсээ илүүтэй улстөрчдийн төсвийг бүрдүүлдэг болсон гэж олон нийт ярьдаг. Энэ нь ч үнэн. Үнэндээ индэр дээрээс намын харьяалал, үзэл бодлоороо талцаж, хэрүүлийн алим өнхрүүлдэг улстөрчид нэг мэдэхэд л “Эрдэнэт” үйлдвэртэй хэтэвчээрээ нэгдчихсэн байдаг нь нууц биш. Нөгөөтэйгүүр, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн үйл ажиллагаа үе үеийн эрх баригч улс төрийн хүчний өвөр түрийнд ээлж, дараалан ордог, хэсэг бүлэг цөөнхийн эрх ашигт үйлчилдэг, тэдний сайн, муу бүхнийг нь санхүүжүүлдэг бичигдээгүй хуулийн дор захирагддаг уламжлалтай. Ойрын жишээ дурдахад засаг солигдох бүрт эрх барьсан намын батлахтай хүн энэ үйлдвэрийн захирлаар ногоон гэрлээр очдог нь үүний илрэл болов уу.

Тэгвэл үе үеийн парла­мент, Засгийн газрын “ивээн тэтгэгч”-ийн үүргийг гүйцэтгэж ирсэн “Эрдэнэт” үйлдвэр бараа бүтээгдэхүүн нийлүү­лэх гэрээтэй 105 компанитай цаашид хамтран ажиллах боломжгүй гэдгээ саяхан зарлалаа. Өөрөөр хэлбэл, хамтран ажиллах гэрээгээ зөр­чиж, итгэл алдсан компа­ниудтай арванхоёрдугар сарын 1-нээс үйлдвэрийн хэм­жээнд хэлцэл хийх, ши­нээр гэрээ байгуулахыг хориг­лосон ерөнхий захирлын шийдвэр гарсан юм. Тодруул­бал, УИХ-д суудалтай л бол ямар нэгэн аргаар “Эрдэнэт” рүү шахаа хийдэг гишүүд, намын харьяалалтай дарга нарын компаниудыг удирд­лагын төвшинд хар дансанд оруулж, цаашид хамтран ажиллахгүй гэдгээ илэрхийл­сэн нь энэ. Тэгвэл итгэл алдаж, гэрээгээ зөрчсөн компаниу­дын жагсаалтад экс Ерөнхий­лөгчөөс эхлүүлээд Эрчим хүчний сайдын компани хүртэл орсон байх юм. 

1

Ц.Даваацэрэн “Эрдэнэт”-ийн захирлаар томилогдоод удаагүй байхдаа тус үйлдвэ­рийг зээлийн үйлчилгээ үзүүл­дэг төрийн “машин” болчихсон талаар онцолж байв. Тиймдээ ч шахааны бизнес цэцэглэсэн 2000 оноос хойш хамтран ажиллах нэрийн дор “Эрдэнэт” үйлдвэрээс их хэмжээний мөнгө зээлсэн ч өдийг хүртэл төлөөгүй компаниудыг хар дансанд оруулж, олон нийтэд эхнээс нь ил болгосон нь энэ. Нэг ёсондоо эдгээр компани “Эрдэнэт”-д тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгсэл, бараа бү­тээг­дэхүүн нийлүүлэхээр гэ­рээ байгуулсан ч үүргээ бие­лүүлээгүйгээс их хэмжээний хохирол учруулсан аж. Тухайл­бал, “НЕNLON” гэх Хонконгод бүргэлтэй компани “Эрдэнэт” үйлдвэрээс 2005 онд 1.3 сая, 2006 онд 439 мянга нийт 1.7 сая ам долларын зээл авчээ. Тус компани нь өдгөө Нийслэлийн Биеийн тамир спортын газрын даргаар ажил­ладаг улсын заан Ж.Ганбол­дын дүү саятан гэгддэг Ж.Мяг­маржаргалын эзэмшлийнх аж. Үүнээс гадна Ж.Ганболд дар­гын эзэмшлийн “Монгол Спорт” компани гэхэд “Эрдэ­нэт”-тэй тоног төхөөрөмж, ба­раа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх гэрээгээ биелүүлээгүйгээс 39.8 мянган ам.долларын хохирол учруулсан гэх яриа байдаг. Хамгийн хачирхалтай нь, Ж.Мягмаржаргал захирал өмнөх зээлээ төлөөгүй атлаа “Gream Global International” гэх компанийн нэр 2007 онд 1.5 сая ам.долларыг дахин нэмж авчээ. “HENLON” компанийг “Эрдэнэт”-д шахаа хийхэд экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын дэмжлэг их байсан гэдэг. Нөгөө­тэйгүүр, ах дүү хоёрын “Эр­дэнэт”-тэй холбогдсон түүх нь Ерөнхий прокурор Д.Дорлигжавыг тус үйлдвэ­рийн захирлаар ажиллаж байсан үеэс улбаатай гэдэг юм билээ. Гэхдээ “НЕNLON”, “Gream Global International” компа­нийн­хан “Эрдэнэт”-ээс авсан 3.2 сая ам.долларыг хэзээ эргүүлэн төлөх нь одоогоор тодорхойгүй байгаа юм.

2

“Эрдэнэт” үйлдвэрээс гаргасан жагсаалтад одоогийн Засгийн газрын гишүүний ком­пани ч багтжээ. Тодруулбал, Эрчим хүчний сайд М.Соном­пилийн “Од Трейдинг” компа­нийг тэд хар дансанд оруулж, цаашид хамтран ажиллах боломжгүй гэдгээ илэрхийл­жээ. Хэдийгээр “Од Трейдинг” компани нь түүний хамаатан Д.Баатарцогтын нэр дээр явдаг ч албан ёсны эзэмшигч нь сайд М.Сономпил аж. Гэх­дээ байгууллагынх нь чиг үүр­гээс харахад зочид буудал, ресторан, хүнсний дэлгүүрийн үйл ажиллагаа явуулдаг энэ компани яаж яваад “Эрдэнэт”-тэй толгой холбогдсон нь то­дор­хойгүй байдаг байна. “Эр­дэнэт”-тэй олон зуун компани хамтран ажилладаг ч орон нутгийн үйлдвэр, компаниуд­тай 50 сая төгрөгөөс доош хэмжээний гэрээ хэлэлцээ­рийг хийдэг юм билээ. Үүнээс харахад Дархан аймагт төвтэй “Залуу Монгол корпорац”-ыг эзэмшдэг М.Сономпил сайд охин компани “Од Трейдинг”-ээрээ “Эрдэнэт”-д шахаа хийлгэж байсан нь ийнхүү энэ сарын 1-нээс эцэс болж бай­гаа бололтой. 

3

УИХ-ын хурлын сонгуу­лийн үр дүнгээр Засгийн газар со­лигдох үед тухайн үеийн Бай­галь орчин, аялал, жуулч­лалын яамны чиг үүргийг өөр­чилж, Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яам болгон сайдаар нь С.Оюу­ныг томилсон. Харин С.Оюун сайд болсныхоо да­раа­хан Цэнгэг усны нөөц байгаль хам­гаалах төвийг шинээр байгуулж захирлаар нь М.Энхтайванг томилсон байдаг. Тэгвэл С.Оюун сай­дын ойрын хүн гэгддэг М.Энхтай­ван захирал ч “Эрдэнэт”-д хуруугаа дүржээ. Тодруулбал, түүний эзэмшлийн “Агротех-импэкс” гэх хөдөө аж ахуй, ой, ан агнуурын чиглэ­лээр үйл ажиллагаа явуулдаг компани “Эрдэнэт”-ийн хар дансанд орж, эрхээ хасуулсан байх юм. Уул уурхайн чиглэ­лээр үйл ажиллагаа явуулдаг улсын томоохон үйлдвэртэй хөдөө аж ахуйн статустай ком­пани ямар шалтгаанаар хамт­ран ажиллаж байсан нь одоо­гоор тодорхойгүй байгаа юм.

Үүнээс гадна “Замбала” сүл­жээ супермаркетийн захи­рал Ж.Энхболд 2008 онд “Эрдэнэт” үйлдвэрт 827 мян­ган ам.долларын өр тавьсан ч өдийг хүртэл төлөөгүй нь хар дансанд орох шалтгаан бол­жээ. Гэхдээ “Эрдэнэт үйлд­вэр”-т элдвийн бараа шахсан асуудал үүгээр хязгаарлаг­дах­гүй. Шахааны  бизнесээс гадна “Эрдэнэт” үйлдвэрт бараа, бү­тээгдэхүүн нийлүү­лэх нэрийд­лээр гэрээ хийж олон сая ам.доллар аваад сураггүй алга бологсод олон аж. “Эм Си Корп” компани гэхэд ган бөмбөлөг нийлүүлэх нэрийдлээр 2004 онд 515 мянган, 2005 онд 106 мянга нийт 621 мянган ам.дол­лар авсан ч өдийг хүртэл тө­лөлгүй ор сураггүй алга бол­жээ. Мөн улсын харцага Г.Бат­баяр “Дунд цүүр” компанийн­хаа нэр дээр 18.6 мянга, “Эрхэм са­руул” компанийн захирал Н.Баяржаргал 6.3 мянган ам.долларын өрийг тус тавьжээ. Олон сая долларын өртэй харьцуулахад танил талтай л бол “Эрдэнэт” үйлдвэр хэн дуртай нь хуруу дүрж, мөнгө угаадаг болсны ойрын жишээ энэ.

“Эрдэнэт” үйлдвэрийн агуу­лахад 6.8 тэрбум төгрө­гийн хэрэглэгдэхгүй, шаардла­гагүй бараа бүтээгдэхүүн өдгөө хадгалаастай байгааг албаны­хан хэлж буй. Бараг зургаан цэцэрлэг барих хэм­жээний өртөгтэй бараа үйлд­вэрийн агуулахад хөглөрөөд хэвтэж байгаагаас харахад “Эрдэнэт” хэдийнэ шахааны газар болс­ныг илтгэнэ. Ямар­тай ч, гэрээний дагуу нийлүүл­сэн ч шаардлага хангахгүй бүтээгдэ­хүүн шахаж, итгэл алдсан компаниудаас өр авлагаа барагдуулахын тулд “Эрдэнэт”-ийн удирдлагууд эхнээс ийн нээлттэй, ил то­доор зарлаж эхэллээ. Гэхдээ энэ бол зөвхөн эхлэл. Үүний цаана хэдэн арван тэрбумаар үнэлэгдэх бараа бүтээгдэхүү­нийг хэний гараар шахаж, хэний халаасыг нь түнтийлгэ­дэг нь ч удахгүй мөн ил болох биз ээ.

С.ГАНДӨЛ topmedee