Өрөөр барьцаалсан тендерийн ялалт

Гэтэл энэхүү тендерт япончууд ялах нь тодорхой гэсэн баттай мэдээллийг тал талаас өгөх боллоо. Яагаад эцсийн сонгон шалгаруулалт албан ёсоор явагдаагүй байхад хэн ялах нь тодордог билээ хэмээхэд дараах учрыг тайлбарлаж байна. Манай улсын хувьд Японы “Марубени” корпорацийг Тавантолгойн орд газарт баригдах цахилгаан станцын тендерт ялуулах олон шалтгаан байгаа аж. Дашрамд дурдахад, манай улс стратегийн орд газар болон бусад томоохон бүтээн байгуулалтад тендер зарлах хэрэггүй гэдэг нь олон зүйлээс харагдах болжээ. Дотооддоо тендер зарлана. Ерөнхий сайд нь ах дүү амраг садандаа аваад өгчихнө. Эсвэл нэг сайд дарга нь луйвардаад авчихна. Хамгийн ойрын жишээ гэхэд л Тавантолгойн орд газар, “Цагаан хад”-ны гаалийн хяналт дүн шинжилгээ хийх 17 тэрбум төгрөгийн тендерийг Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг төрсөн дүүгийнхээ охинд өгч байх жишээтэй.

Түүнчлэн хотын дарга Э.Бат-Үүл гэр хорооллыг барилгажуулах төсөлд тендер зарласан. Үүний дагуу барилгын акул компаниуд өрсөлдөхөд түүний хүү Б.Чулуудайн “Гранд лайн” хэмээх компанийн өмнө ногоон гэрэл асаастай байв. Уул нь тус компани барилгын бус брокерийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг компани аж. Энэ мэтчилэн эзэн нь тодорхой тендерүүдийг дурдаад барахгүй бөгөөд дотоодод тендер зарлах нь ор нэр төдий зүйл, бараг хөрөнгө мөнгөний гарз гэдэг нь илэрхий байгаа юм. Цаг цаасны гарз. Өөрсдөө ч дуусчээ гэж бодоход, тендерт оролцож байгаа компаниудынхаа цаг зав, хөрөнгө мөнгийг бодолцох хэрэгтэй. Нөгөө талаар стратегийн томоохон орд газарт гаднын оролцоотой гүйцэтгэх ажилд ч тендер зарлаад бас л нэмэргүй. Манай эрх баригчид дэлхийн улс орнуудад ажлын айлчлал хийлээ л гэдэг. Бүгд л ил далд мөнгө зээлнэ, гуйна. Түүнийхээ барьцаанд орж, тухайн улсын болсон болоогүй компаниудыг тендерт ялуулдаг жишиг тогтсон байна. Энэ утгаараа манай улсад ерөөсөө шударга тендер гэж үгүй болсон учраас тендер зарлах хэрэггүй юм.

“МАРУБЕНИ”-ИЙГ ЯЛУУЛАХ НЭГДҮГЭЭР ШАЛТГААН
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг өнгөрөгч есдүгээр сард Японд ажлын айлчлал хийсэн. Тэрээр энэ үеэр тус улсын зах зээлээс 600 саяас нэг тэрбум хүртэлх ам.долларын бонд босгохоор гэрээ хэлцэл хийсэн. Өдгөө хэрэгжилтийн шатандаа яваа. Өөрөөр хэлбэл, энэ мөнгө эцсийн байдлаар Засгийн газрын халаасанд ороогүй аж. Харин “Марубени” корпораци Тавантолгойн орд газарт баригдах цахилгаан станцын тендерт ялсан цагт энэ мөнгө Засгийн газрын дансанд орж таарна. Тодотгох юм бол “Самурай” бондын мөнгө, үүний үйл ажиллагааг хэвийн явуулах үүргийг Японы талаас Олон улсын хамтын ажиллагааны банк, манай талаас Хөгжлийн банк хамтран гүйцэтгэхээр санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Энэхүү санамж бичигт Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг гарын үсэг зурахдаа “Самурай” бондын чиглэлээр дэмжлэг үзүүлж, хамтран ажиллах Японы хувийн хэвшлийнхэнтэй ч уулзсан юм. Энэ үеэр “Марубени” корпорацийн удирдлагууд хүрэлцэн ирсэн гэдгийг эх сурвалж хэлсэн юм. Өнөөдөр манай улсын эдийн засгийн байдал туйлын хүнд байгаа энэ үед ийм хэмжээний мөнгө босгоно гэдэг яавч бага зүйл биш. Тэгэхээр “Марубени”- ийг Тавантолгойд оруулж ирэх хангалттай шалтгаан бол энэ мөн.

“МАРУБЕНИ”-ИЙГ ЯЛУУЛАХ ХОЁРДУГААР ШАЛТГААН
Ц.Элбэгдоржийг Их эвслийн Засгийн газрыг толгойлж байх үед “Буян”- гийн Б.Жаргалсайханы 18.8 сая ам.долларын хэрэг Лондон хотноо шүүхээр орж байсныг уншигч та санаж байгаа. Б.Жаргалсайханы энэ хэрэг 2004 оны дөрөвдүгээр сард Лондонгийн шүүхээр орж, энэ хэрэгт Монгол Улсын Засгийн газар холбогдолгүй байх магадлал бий гэсэн дүгнэлт гаргуулав. Эцэслэн шийдэгдсэн гэсэн үг биш шүү дээ. Харин Ц.Элбэгдоржийн Засгийн газар нурахаас өмнө Б.Жаргалсайхан буруугүй болж, энэ хэрэг нэг тийш болсон нь цаанаа учир шалтгаантай. Яагаад гэхээр Ц.Элбэгдоржийн Засгийн газар иргэн Б.Жаргалсайханы өмнөөс Япон Улсын “Марубени” корпорацитай хэлэлцээрийн ширээний ард удаа дараа суусан. Тиймээс “Марубени” корпораци иргэн Б.Жаргалсайханы өмнөөс 18.8 сая ам.долларыг төлсөн явдал юм.

Сайндаа биш, япончууд Монгол Улсын Засгийн газрыг өрөөс чөлөөлж, эдийн засгийн давуу байдлаа өсгөх ажиллагаа байсан гэж ойлгогддог. Түүнээс биш яалаа гэж зүгээр мөнгө өгөөд суухав. Яагаад манай Засгийн газар арлын орны корпорацитай хэлэлцээрийн ширээний ард суусан бэ гэхээр иргэн Б.Жаргалсайхан Монгол Улсын Засгийн газрыг барьцаалаад мөнгө зээлчихсэн учраас тэр. Ингээд Ц.Элбэгдоржийн буянаар “Буян”-гийн Б.Жаргалсайхан ямар ч ял зэмгүй өрнөөс мултарч, харин Монгол Улс Япон Улсад хэзээ төлөх, хэзээ төлөгдөж дуусах нь мэдэгдэхгүй их өртэй үлдсэн түүхтэй. Харин япончуудын хувьд 2004 оноос хойш өнөөдрийг хүрэхэд манайд эдийн засгийн давуу байдлаа улам бүр бэхжүүлж ирснийг бид бэлхнээ мэднэ.

Б.Жаргалсайханы өрийг барагдуулж байсан цагаас хойш өдгөө 10 он улирч, Японы “Марубени” корпораци Тавантолгойн орд газарт баригдах цахилгаан станцын тендерийг өрсөлдөгчгүйгээр авах гэж байна. Өөрөөр хэлбэл, япончууд хэдийнээс сонирхож байсан орд газарт өөрийн корпорациа оруулах боллоо. Тэдний алсын хараа, холын бодол ийнхүү 10 оны өмнөх өр цайруулах асуудал байжээ. “Аяганы хариу өдөртөө, агтны хариу жилдээ” гэдэг энэ биз дээ. Тэгэхээр “Марубени” корпорацийг оруулж ирэх томоос том шалтгаан бол энэ мөн.

МАРУБЕНИ”-ИЙГ ОРУУЛЖ ИРЭХ БУСАД ШАЛТГААН
Манай улсын хувьд япончуудад толгой сэгсрэх аргагүй их өртэй гэдгийг бид мэднэ. Тухайлбал, Японы Засгийн газар 1991 оноос хойшхи 20 гаруй жилд манайд нийтдээ 93.5 тэрбум иенийн буцалтгүй тусламж, 75.8 тэрбум иенийн хөнгөлөлттэй зээл, 37.5 тэрбум иенийн хамтын ажиллагааны тусламж үзүүлжээ. Олон улсын байгууллагыг эс тооцвол энэ улс нийт зээл, тусламжийн 70 хувийг дангаараа олгож байсныг онцлохгүй байхын аргагүй. Япон Улс манайд өнөөдрийн байдлаар таван төрлийн хөнгөлөлттэй зээл олгож байна. “Хөшигийн хөндий”-н олон улсын нисэх буудал, нийслэлийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх “Гудамж” төсөл, “Улаанбаатар метро” төсөл, аймаг бүрт хэрэгжүүлэх гэж буй “Шинэ сум” төсөл зэргийг дурдахад хангалттай болов уу.

Эдгээр зээл нь 40 жилийн хугацаатай 0.3-0.75, хамгийн ихдээ 0.75-1.7 хувийн хүүтэй, эхний 10 жилд зээлийн үндсэн төлбөрөөс чөлөөлөгдөх нөхцөлтэй. Энэ бүгдээс харахад бид япончуудыг цаашаа түлхэх ямар ч аргагүй бөгөөд Тавантолгойн орд газартаа эрчим хүчнийхээ судсыг атгуулах хангалттай шалтгаантай болжээ.