Социализмын гэх бүгдийг устгана

Социализм бол асар том шорон байсан. Энэ шоронд монголын ард түмэн тарчилж байсан. Би ардчилсан хувьсгалыг хийж ард түмнээ шоронгоос гаргасан. Энэ бол Монгол улсын баатар, Улаанбаатарын хотын захирагч, яруу найрагч С.Эрдэнийн хүү Бат-Үүлийн хэлсэн үг.

Тиймээ Э.Бат-Үүл баатар социализмыг яс махандаа шингэтэл үзэн яддаг. Ерөөсөө ардчиллынхан социализмыг үнэн голоосоо жигшин зэвүүцдэг. Тиймээс ч ардчиллын онолч гэгдэх Баабар “40-өөс дээш насныхан үхэж дууссан цагт улс орон сайхан болно” гэж хэлэх в дээ. Энэ бол шууд бус утгаараа ухамсарт амьдралаа социалист нийгэмд өнгөрүүлсэн “новш”-нууд үхэж дууссан цагт сайхан болно гэсэн үг.

Өнгөрсөн амьдрал нь өнөөдрийнхөөс сайхан байсан учраас олон хүн социализмаа магтан дурсах бүрт ардчиллынхны уур нь хүрч багтарч яддаг. Ардчиллыг магтан дуулсаар байгаад л байгуулчих юм шиг төсөөлсөн нөхдүүд өнөөдөр “мэлхий үсрээд үсрээд шалбаагтаа” гэдэг үлгэр шиг байрандаа асуудал дундаа эргүүтсээр байна.

Социализмыг үзэн ядахдаа их бүтээн байгуулалтаа устгаж, бүхий л үйлдвэр заводоо нураачихаад өнөөдөр гадаадын импортын бүтээгдэхүүнээр голоо зогоож байна. Товчхондоо өнөөдөр Монгол улс эдийн засаггүй болжээ. Баялаг бүтээдэггүй улс яаж ч эдийн засагтай байх вэ дээ.

Хотын дарга, социализмын үзэн ядагч тэрээр хотын дарга болонгуутаа Оросын их хувьсгалч В.И.Лениний хөшөөг нурааж улмаар хоёр хөрш Орос, Хятад руу нулимаж байсан. Энэ хүн нас нь өндөр болсон ч даана ч ухаажаагүй ажээ. Төрийн хүн болох эрдэм ухаанд сураагүй нь түүгээр илэрсэн. Яг л 90 оны үед хувьсгал ярьж явсан үеэсээ дээрдсэнгүй ажээ.

Өнөөдөр нисэх ороход замд байдаг цагаан хаалгыг нурааж байна. Өмнө нь үйлдвэр комбинатад байсан цагаан хаалгыг нураасан. Энэхүү хаалгууд бүгд социализмын үед баригдсан. Үнэнийг хэлэхэд ардчиллын үед олигтой юм бариагүй шүү дээ. Нисэхийн Цагаан хаалгыг анх 1957 онд ЗХУ-ын дээд зөвлөлийн дарга К.Е.Ворошиловын Монгол Улсад хийх айлчлалыг тохиолдуулан барьжээ. Тус хаалганд хоёр улсын сүлд байдаг нь энэхүү үйл явдлыг илтгэдэг. Тухайн үедээ “Найрамдлын хаалга” гэгддэг байсан ч он цаг өнгөрсөөр “Цагаан хаалга” хэмээн нэрлэх болсон юм ажээ.

Хаалга нурааж, хөшөө буулгаад сэтгэл нь хансангүй. Сүхбаатарын талбайг Чингисийн талбай болгон өөрчилсөн. Яагаад гэвэл тэр бас жанжин Д.Сүхбаатарт дургүй. Үнэнийг хэлэхэд Э.Бат-Үүл дуртай дургүй байлаа гээд түүх байдгаараа л байна. Ленин ч тэр, Сүхбаатар ч тэр амьдраад тэмцээд түүхэнд бичигдсэн хүмүүс. Ленинг Э.Бат-Үүл үзэн ядлаа гээд дэлхий түүнийг мартахгүй. Д.Сүхбаатарын Э.Бат-Үүл мууллаа гээд ард түмэн түүнийг дагаад муулхгүй.

Юм учиртай, сум гичиртэй гэдэг. Хотын даргын хийж байгаа үйлдлүүд нь үнэнийг хэлэхэд социализмаас хатуу диктатурын шинжтэй байгаа. Олон түмнээс санал авч байгаа нэрийн доор өөрийн дур хүслээр бүхнийг шийдэхийг оролдож байна. Дараа нь олон түмэн ийм шийдвэр гаргасан хэмээн гудиггүй зална.

Хүн өөрийн ухаандаа юмыг бодож, тунгааж зөв шийдвэр гаргах учиртай атал өөрийн дуртай дургүй, үзэн яддаг, яддаггүйгээрээ цаашлаад өөрт нь ашигтай, ашиггүйгээрээ юманд хандаад байж болохгүй. Тэр дундаа өндөр албан тушаалд байгаа хүн илүү их хариуцлагатай баймаар юм. Даана ч хөөрхий ардчилал бол дур хүсэлдээ захирагдаад явж болно гэсэн буруу ойлголттой учраас юу ч хэлээд нэмэргүй биз дээ.

Удахгүй Улаанбаатар хотын нэрийг өөрчилнө гэнэ дээ. Социализмын үед өгөгдсөн нэр. Монголчууд өгөөгүй Оросууд өгсөн учраас шууд Чингис хот болгоноо гээд дайрч мэднэ. Үнэхээр социализмын үеийн бүхий л юмыг үзэн ядаад шөнө нойр нь хүрэхгүй даралт нь ихсээд унах гээд байгаа юм бол гадаад руу явах хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол Улаанбаатар хотын зам барилга бүхий л зүйл социализмын үед баригдсан шүү дээ.

Социализмаас өмнө Монголд юу ч байгаагүй юм шүү. Үнэнийг хэлэхэд модон жорлон ч байгаагүй.

Нийслэлчүүд илүү хариуцлагатай хандахгүй бол нэг өглөө социализмын үед барьсан барилгуудад тог цахилгаан, халуун дулаан нийлүүлэхгүй гээд зогсож байж мэдэх нь. Үзэн ядалт хүнийг харалган тэнэг болгодог гэдэг.

Ардчилал бол ухамсартай хариуцлагатай иргэдтэй байсан цагт л оршин тогтнодог тогтолцоо. Үүнд анхаарахын оронд хөшөө дурсгал нурааж хэрэггүй л баймаар. Магадгүй тэд түүхийн сайхан өвүүд ч болох байсан юм бил үү.

Э.Бат-Үүл дарга минь та социализмыг яаж ч үзэн ядаж, бухимдсан Монгол улс далан жилийн турш социалист замаар замнасан түүхийг арчин арилгаж чадахгүй шүү. Энэ бол бодит бөгөөд хэзээ ч арилшгүй үнэн.