Оросын төрөөс бизнесийнхнийг цэвэрлэх нь

“Коммерсант” сонины 2005 оны хоёр­дугаар сард хэвлэгдсэн дугаарт “В.Путин байсан цагт та нар амжилт олох­гүй” хэмээн гарчигласан нийтлэл тавиг­даж билээ. Тэрхүү нийтлэл цаг үе­тэй­гээ таарч байсан. Магадгүй Оросын төрөөс бизнесийнх­нийг хол бай гэж анхааруулсан дохио байсан гэл­тэй. Үнэхээр ч ийм байсан. Уг нийт­лэл газрын тосны гигант байсан “ЮКОС”-ын тэргүүн асан Михаил Ходор­ковскийг хорьж, нэлээд олон жилийн ял ногдуулах нь тодорхой бол­сон цаг үед хэвлэгджээ.

Үүнээс хойш Оросын улс төр хөн­гөн араагаар амар тайван явж байна. Гэх­дээ үүний сүүдэр дор юу болж бай­на гээч. Улс төр рүү орох гэсэн биз­нес­мэнүүдийг толгой дараалан уст­гаагүй ч, Кремль рүү зүглэх эрхгүй бол­госон. Хамгийн тод жишээ бол М.Ходор­ковский, Платона Лебедев нар юм. Тэднийг хууль бусаар мөнгө угаа­сан, их хэмжээний авлигын хэр­гээр буруутгаж, 2004 онд 8.5, энэ оны нэгдүгээр сард зургаан жилийн ял ног­дуулсан. Өөрөөр хэлбэл, ОХУ-ын 2017 оны сонгуулийн дараа наранд гарна.

ЯС ГОРЬДСОН НОХОЙ БУЮУ ОЛЕГ ДЕРИПАСКА

2008 онд Английн Уламжлалын намд (консерватив) их хэмжээний мөн­гө шилжүүлсэн хэрэгт сэжиглэгдэж бай­сан “Оросын хөнгөн цагаан” нэгд­лийн ерөнхийлөгч, тэрбумтан Олег Дерипаска юм. Түүнийг тухайн үед Английн намд 50 мянган фунт шил­жүүлсэн хэмээн Лондон үзэж байв. Гэх­дээ  үүнээс өмнө түүнийг В.Путины ганц дургүй хүн хэмээн тодорхойлж бай­сан.

Залуу тэрбумтан Олег Дери­пас­ка 2000 оноос хойш В.Путины заасан замаар замнасан. Гэвч нөхөр В.Путин түүнд “ЮКОС”-оос юу ч өгөөгүй. Энэ тухай Олег хэд хэдэн удаа мэдэгдэж байсан аж. “ЮКОС”-ыг задалж, улсын мэдэлд шилжүүлэхэд В.Путины дагал­даг­чид овоо хэдэн “цаас” цохьчих гэж орол­дож байжээ. Ийнхүү араандаа зуу­сан Олег улс төрд орохоор шамдав.

Тэр­бээр 2007 оны Төрийн Думын сон­гуульд Нэгдсэн Орос намаас нэр дэв­шиж депутат болохыг горилж байжээ. Гэвч В.Путин түүнийг улс төрд гар­гавал нэлээд зүйлээ алдана гэдэгт ит­гэл­тэй байсан. Иймээс Олегийг нэр дэв­шихийг журмын нөхөд нь нүдээ аниж үгүй гэсэн хариулт өгч байсан нь В.Путины нөлөө гэлтэй. Тэрбумтныг хоо­сон үлдээхгүйн тулд түүний хөнгөн цагааны үйлдвэрүүдийн татварыг хэсэг хугацаанд чөлөөлсөн байдаг.

КРЕМЛИЙН ЗАГАЛМАЙЛСАН ЭЦЭГ БОРИС БЕРЕЗОВСКИЙ

В.Путиныг ямагт эсэргүүцсээр ир­сэн хүн бол бизнесмэн Борис Бере­зовский юм. Тэрбээр еврей үн­дэс­тэн бөгөөд ерөнхийлөгч агсан Борис Ельцинтэй нэлээд ойр дотно харил­цаатай байсан. Цагтаа Кремлийн загал­майлсан эцэг гэгдэж байсан тэрбээр Оросын улс төрд хамгийн их нөлөөтэй бизнесмэнүүдийн нэг байжээ.

Борис Ельцинийг ерөнхийлөгчийн сон­гуульд ялалт байгуулахад Оросын биз­несмэнүүд, тэр дундаа Борис Бере­зовский чухал үүрэг гүйцэтгэсэн гэдэг. Тэрбээр Б.Ельциний сонгуулийн сур­талчилгаанд 140 сая ам.доллар зар­цуулсан гэсэн тооцоо байдаг гэнэ. Б.Ельцин ерөнхийлөгчөөр ули­ран ажиллахаар болоход еврей биз­нес­мэнийг Холбооны аюулгүй байдлын газрын зөвлөлийн нарийн бичгийн дар­гаар томилжээ.

Борис Березовский хэвлэл мэдээл­лийн салбараас нэлээд ашиг ол­сон. Оросын автомашины зах зээлд нөлөө­гөө тогтоосон түүнийг Че­че­нийн салан тусгаарлагчидтай хол­боо­той хэмээх хардлага яригдаж байв. Иймээс В.Путин тэргүүтэй нөхөд Чеченийн бүлэг­лэлд хоёр сая ам.доллар шил­жүүлсэн хэмээн буруутгаж байжээ. Ядуу В.Путинд хамгийн их төвөг уч­руулж чадах бизнесмэн бол  Борис Бере­зовский байв. Цагтаа тэрбээр нөхөр В.Путинд тусалж байсан. Өө­рөөр хэлбэл, түүнийг ивээн тэтгэдэг бай­жээ.

Харин Б.Ельцин толгой баяныг дэв­шүүлэх үү, ирээдүйтэй залуу улс­төрчийг сонгох уу гэдгээс болж В.Путин, Борис Березовскийн хороонд өр­сөлдөөн явагдав. Залуу улстөрч хөг­шин олигархиас өрсөж түүнийг булш­лах арга боловсруулав. Иймээс мөнгө угаасан, мафийн бүлэглэлийг сан­хүү­жүүлсэн хэмээн Борис Березовский Мос­квагийн шүүхэд дуудагджээ. Үнэ­хээр ч хөгшин олигархи энэ бүгдийг хийдэг байсан уу гэвэл, тийм. Үүний сацуу В.Путин түүнд дургүй байсан шалт­гаан гэвэл Борис Березовский ев­рей юм. Нөхөр В.Путин тухайн үед “Комсомольская Правда” сонинд өг­сөн ярилцлагадаа “Дэлхийн II дайн еврей­чүүдээс үүдэлтэйг бид мэднэ. Одоо­гийн Орос орон тийм ч сайн биш байна. Энэ үед мафийн бүлэглэл газар авч байгаа нь бидэнд гай болж байна. Улсын мэдлийн стратегийн ач холбогдолтой компаниудыг хэн хэн гартаа авсан нь аюулын харанга дэл­дэж байна” гэжээ.

Борис Березовский 2000 онд Орост байхад  хүнд  боллоо. Тэрбээр В.Пу­тиныг төрийн толгойд гарвал өөрийг нь зүгээр байлгахгүйг сайн мэдэж байсан гэдэг. Иймээс Англид улс төрийн орог­нол хүсч ирсэн байна. Тэндээ В.Пу­тины хамтран зүтгэгч, тагнуулч агсан Александр Литвиненкотой нэг бус удаа уулзаж байжээ. Александр Лит­ви­ненкотой түүнд В.Путин, Роман Аб­рамович нар хамтран олсон мөнгөө Испанид угаадаг байсан тухай ярьсан байна. Ингэж мэдэгдсний дараахан нь буюу 2006 оны арваннэгдүгээр сарын 23-нд тагнуулч Александр Литвиненко хорлогдож амиа алдсан юм. Үүнээс хойш Борис Березовский В.Путиныг өөрийг нь хорооно гэдэгт итгэлтэй бол­жээ. Түүнийг ОХУ-ын засгийн газар Москва руу шилжүүлэн авах асуу­дал өнөөг хүртэл яригдаж байна. Кремлийн зарим эрх бүхий хүмүүс Борис Березовскийг Англидаа байсан нь дээр гэж үздэг. Учир нь тэрбээр залуу тэрбумтан Роман Абрамовичийг булшлах магадлалтай аж.

ХЭВЛЭЛИЙН ГИГАНТ ВЛАДИМИР ГУСИНСКИЙ

“Владимир Гусинский бол хэв­лэл мэдээллээр дамжуулан эрх мэд­лээ тогтоогч” хэмээн В.Путин нэгэн­­тээ ярьж байсан. Владимир Гусин­с­кий Оросын “НТВ”-г үндэслэгч, томоо­хон хэвлэлүүдийн дийлэнх хувь­цааг эзэмшдэг бизнесмэн юм. Тэр­бээр Оросын хийгээд Израйлийн ерөн­хийлөгчийн сонгуульд нөлөө үзүүлдэг бай­сан гэгддэг. Владимир Гусинский 2000 оны сонгуульд бүх хөрөнгөө зар­лаг­дан байж оролцсон ч амжилт олоо­гүй. Түүнийг мөн онд авлига, мөнгө угаа­сан хэрэгт буруутгагдаагүй бол В.Путин ерөнхийлөгчөөр тийм ч удаан ажил­лахгүй гэдэгтэй маргах орос хүн ховор.

Учир нь тэрбээр Роман Абрамович, В.Путин тэргүүтэй эрх мэдэлт­нүүдтэй харилцаа муу байсан. Дээ­рээс нь Борис Березовскийтой ан мана үзэж байсан нь Оросыг орхихоос өөр сонголтгүй болгожээ. Түүнийг явуу­лах нь Борис Березовскийн хувьд намын даалгавар байсан төдийгүй, В.Путины чин хүсэл байсан аж. Учир нь Оросын еврейчүүдийг Владимир Гусинский атгаж байв. Тэрбээр одоо АНУ-д амьдарч байгаа. Түүнийг ОХУ хүнд ноцтой гэмт хэрэгтэн хэмээн эрэн сурвалжилж байна.

В.ПУТИН М.ХОДОРКОВСКИЙГООР ТӨГСГӨХ БАЙСАН Ч…

В.Путин 2000 оны тавдугаар сард ерөнхийлөгч болоод удаагүй байх­даа “Коммерсант” сонинд өгсөн ярилц­лагадаа “Миний ажлын тэргүүлэх чиг­лэл бол эдийн засгийн гэмт хэрэг­тэй тэмцэх, гадаадын тагнуулын бай­гуу­­ллагын үйл ажиллагаанд хяналт та­вих, алан хядлагын эсрэг явуулах үйл ажиллагааг боловсронгуй болгох” хэмээ­­жээ. Тэрбээр энэ амлалтынхаа дагуу бизнесийнхнийг улс төрөөс зай­­луулсан. Өөрөөр хэлбэл, түүнийг Мос­к­вад ажиллах болсноос хойш улс төрийн замналд нь бизнесийнхэн саад уч­руулна гэдгийг тэрбээр таамаглаж байв.

1998 оны долоодугаар сарын 27-нд тухайн үеийн ерөнхий сайд Сер­гей Криенко Холбооны аюулгүй байд­лын газ­рынханд  шинэ даргатай болж байгааг нь дуулгав. Шинэ дарга нь В.Путин байлаа. Түүнийг энэ бай­гууллагын даргаар томилохдоо “Тус­гай албанд ажиллаж байсан, эдийн засгийн гэмт хэргийг илрүүлж бай­сан туршлагатай хүн” хэмээн тодор­хойлжээ. Харин В.Путин “Холбооны аюул­гүй байдлын газартаа эргэн ирж байгаа минь төрөлх гэртээ очиж бай­гаагаас өөрцгүй. Эрч хүчтэй ажиллана” гэж мэдэгдэв.

Холбооны аюулгүй байдлын газ­рынхан В.Путиныг даргаар нь томи­логд­сонд тийм ч таатай хандаагүй. Учир нь шинэ дарга сөрөг бус, гадаад таг­нуул байсан юм. В.Путин энэ албанд удахгүй гэсэн яриаг учир мэдэх хүмүүс дэмжсэн байна. Ерөнхийлөгч Б.Ельцин Холбооны аюулгүй байдлын газрын даргаар В.Путиныг томилсон нь тусгай албынх­ны дэмжлэг хүлээх гэсэн оролд­логотой нь холбоотой байлаа. Шинэ даргын өмнө эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй хийх тэмцлийг эрчимжүүлэх гэсэн даалгавар байв. Үнэндээ энэ ал­банд В.Путиныг зүтгүүлсэн нь Б.Ель­цинийг гурав дахь удаагаа улиран сон­гогдох нөхцөлийг хангах, хэрэв энэ төлөв­лөгөө бүтэлгүйтвэл найдвартай хүний гарт засгийн эрхийг шилжүүлэх явдал байжээ. В.Путин Холбооны аюул­гүй байдлын газар бүтцийн өөрч­лөлт хийж, 6000 ажилтны 2000-ыг нь цом­хотгосон байна.

Энэ цагаас хойш В.Путин томоохон биз­несмэнүүдийн хууль бус үйл ажил­лагааг тагнах болов. Үү­ний сацуу Оросын  хэвлэлүүд 1999   оныг “В.Путины нөлөө өсч, Орос улс эмх зам­бараатай болж бай­на” хэмээн дүг­нэж байжээ.

В.Путин ерөн­хий­лөгч болсныхоо дараа ч Холбооны аюул­­гүй байдлын газрыг өөрийн дэр­гэ­дэх байгууллага болгосон нь учир­тай. Б.Ельцин ерөнхийлөгчийн албаа хүлээл­гэн өгсний дараа М.Ходор­ковс­кийн хэрэг дэлгэгдсэн байдаг. Б.Ель­цин В.Путинд “ЮКОС”-ын тэргүүнийг даруул­гатай болгох хэрэгтэйг са­нуулж байсан ч шинэ ерөнхийлөгч ин­­гэж хандсангүй. 2000 онд М.Ходор­ковскийг буруутгах шалтгаан ол­дох­гүй байсны сацуу “ЮКОС” улсад хэм­жээлш­гүй татвар төлж байсан нь В.Путинд түр азнах хугацаа олгожээ. Тэр­бээр хоёр жилийн дараа еврей гаралтай М.Ходорковскийг буруутгах хангалттай баримт олсон юм.

Ийнхүү 2004 онд ОХУ-ын нефтийн хамгийн том гигант М.Ходорковский “аавын хаалга” татсан байна. В.Путин энэ хэргээр далимдуулан Олег Дери­паска, Борис Березовский, Владимир Гусинс­кий гэх мэт толгой баяныг дараа­лан “залгижээ”. Эдгээрийн асуудал бусад бизнесмэнд нөлөөлж байлаа. Тэд хууль бус үйл ажиллагаа явуулж, мөнгө угааж, сонирхлын бүлэглэлд хөрөнгө оруулах нь багассан байна. Барууны шинжээчид В.Путины энэ бодлогыг “коммунист биш коммунист” хэмээн тайлбарлажээ.

ОРОСЫН УЛС ТӨР, БИЗНЕСТ ЕВРЕЙЧҮҮД ГАЙ ТАРЬСАН

1996 он гэхэд Оросын эдийн зас­гийн 50 хувийг долоон тэргүүн баян хан­гадаг байжээ. Тэдний зургаа нь еврей үндэстэн байсан аж. Орост ев­рей­чүүд ийнхүү гэнэт хүчээ авсан нь 1987 онд М.Горбачев хувийн аж ахуй хөг­жүүлэхийг уриалах үеэс эхлэлтэй. Тухайн үед цэвэр цусны оросууд үнэт цаасны арилжаа эрхлэх туршлагатай байсангүй. Харин энэ зах зээлд хэрхэн ажиллахыг еврейчүүд мэддэг байжээ. Иймээс тэд шилжилтийн үеийн Оросын зах зээлд ноёлж чадсан юм. Ингээд үнэт цаас буюу хувьцаа гарч ирсэн нь М.Ходорковский тэргүүтэй Оросын еврейчүүдэд улсын гэгдэж байсан өмчийг эзэмших боломж нээгджээ.

Тухайн үеийн Оросын бизнесийн орчин боловсронгуй болоогүй бай­сан­даа ч тэр үү, тэрбумтнууд ол­ноороо мэндлэв. Ингэхдээ хууль бу­саар мөнгө олж, энэ талаар бичсэн сэт­гүүлчдийг толгой дараалан цааш харуулах нь энүүхэнд байжээ. Оросын шинжээчдийн тодорхойлсноор энэ бүхнийг хяналтдаа авахын тулд таг­нуулч В.Путин тэргүүтэй хатуу гарт­нууд М.Ходорковский, Борис Бере­зовскийг буруутгахаас өөр арга байгаагүй аж. Өөрөөр хэлбэл, фашист маягаар бизнесийн орчинг цэвэр­лэжээ.

Орост одоо бизнесийнхнийг хэр­хэн “цааш харуулах” ажиллагаа дуус­сан. Гэхдээ хойд хөршийн улс төр тийм ч зөөлөн биш гэдгийг шинэ үеийн оросууд ойлгосон. Тус улсад ирэх онд ерөнхийлөгчийн сонгууль явагдана. Үүнд В.Путин нэр дэвших магадлал тун өндөр байна. Хатуухан хэлэхэд, түүнийг улс төрөөс гарах хүртэл Оросын бизнесийнхэн Кремль рүү харах ч эрхгүй юм.

Бэлтгэсэн Д.ТҮВШИНТӨР