Лидергүй намын сүүдэр

“Парламент элэг бүтэн боллоо” гэж УИХ-ын дар­га З.Энхболд зарлалаа.

Өнгөрсөн баасан га­ригийн орой 19 цагийн орчимд Сонгинохайрханд “аваргалсан” Д.Сумъяабазарыг дагуу­лан аль эрт тахимаа өгөөд явчихсан байсан “Монгол шуудан”-ийн Д.Зоригтыг тангараг өргүүлээдэхжээ.

Яахав, Их хурлын дар­гын хэлснээр энэ пар­ламент элэг бүтэн болох нь боллоо. Гэхдээ араасаа баахан хэл ам, гомдол чирэгдэл зүүсэн шийдийг төрийг жолоодож буй АН-ын дарга нар гаргачихаж.

“Элэг бүтэн бол­сон…”-ыг зарласан Их хурлын дарга энэ талаар тун чиг ихх мэдлэгтэй байх учир­тай. 2004 онд доо, УИХ-ын сонгуулийн дараа Өвөр­хангайн тойрог дээр бас л маргаан, маапаан өрнөж зарга нь Дээд шүүх хүртэл явж байлаа.

МИАТ-аас идэж уус­наараа дуудуулаад байгаа Д.Сугар, одоогийн Их хур­лын дарга З.Энхболд хоёр шүү дээ.

Хоёр жил хэртэй өр­нөсөн их хэрүүлийг нь Дээд шүүх тасалснаар нэг талд нь гаргаж байв. Харин шийд нь  их сонин. Уг нь өнөөгийн ойлголт, тео­ремоор бол олон суу­далтай, Ерөнхийлөгчөө хүртэл авчихсан МАХН /хуучин нэрээр/-ын Д.Су­гар УИХ-д орож ирэх ёстой. Гэтэл З.Энхболдын талд шүүхийн шийдвэр гарч байжээ.

Энэ утгаараа баасан гаригийн орой хэв­лэлийнх­нийг цуглуулан хууль тайлбарласан З.Энхболд дарга сон­гуульд өрсөлдөх хийгээд саналаа луйвардуулах шах­сан зэрэг зовлонг биеэрээ эдлээд гарсан хүн. Тэр үеэс хойш найман жил өнгөрчээ. Мартагдсан ч байж болох.

Гэвч энэ хүн, АН-ын бусад дарга, гишүүд зүт­гүүлсээр Д.Зоригтоо тан­гараг өргүүллээ. Чухамдаа тэд төрийн эрх барьж байгаадаа дулдуйдан, хүч түрэмгийлэн шийдчихэв. Ямар ч яриагүй, ямар ч хуульгүй, ямар ч улс төрийн соёлгүй, ард тү­мэнд ямар ч хүндэт­гэл­гүй… зүгээр л тангараг өргүүлж орхилоо.

Уг нь төрийн эрх мэ­дэл, хэмжээ дамжаа гэдэг ийм том, ийм хүчтэй эд л дээ. Гэхдээ хуульд захи­рагдах учиртай байв.

Нөгөө талаар намын­хаа, “төр”-ийнхөө хүч нө­лөөгөөр эрхэм гишүүний тангараг өргөсөн Д.Зоригт ичих учиртай байлаа. Учир нь тэр ялагдсан. Өмнөх УИХ-д гишүүн байхдаа хөрөнгө орлогоороо тэр­гүүлдэг байсан тэрээр сонгуульд өрсөлдөөд ялж чадаагүй.

Хэдхэн сарын өмнө дөө, АН-аас “АПУ” Г.Батхүүг, МАН-аас С.Чинзоригийг тангараг өргүүлж, Их хуралд оруулахаар хоёр намын удирдлагууд тохирсон бо­лолтой юм. Тэр үеэр “Монгол шуудан”-ийн Д.Зоригт сүрхий үг мөн ч олныг унагаж байжээ.

Тэрээр “Би УИХ-ын гишүүнээс өөрөө тат­галзсан” гэж мэдэгдэн “Ард түмнийхээ сонголтыг хүндэтгээд өөрийн хү­сэлтээр өргөдөл гаргаж татгалзсан. Өвөрхангай аймгийн иргэд УИХ-д тө­лөөлөлтэй болох, УИХ-ын үйл ажиллагаа ч гацахгүй үргэлжлүүлэх үүднээс нэ­рээ татсан” хэмээн ярьж байлаа.  Д.Зоригтыг ийн­хүү мэдэгдсэний дараа ОХУ-д суух Элчин сайд, бас “Эрдэнэт”-ийн захир­лаар томилуулах санал ч гараад байгаа талаар сураг дуулдаж байв.

Д.Зоригт ингэж ярьс­наа мартан байж Их хурлын гишүүний суудалд сандайлаад авав. “Эр хүн хэлсэндээ…” гэдэг үг дээд­сээс дэмий нэг уламжилж ирээгүй  байх учиртай сан. Гэвчиг энэ байтугай нь “халагдаад” байгаа цагт Д.Зоригтын энэ явдал ч байга хэрэг биз ээ.

Эхлээд аргадах маягаар Г.Батхүүг, араас нь хулхидах аргаар Д.Зоригтыг тангараг өр­гүүлсний эцэст МАН тэр чигтээ хохирчихов уу гэвэл үгүй. Тэртэй тэргүй өнгөр­сөн сонгуулиар байдгийн­хаа хаяанд оччихсон энэ намд Өвөрхангайн хоёр суудлыг тавиад туусан нь юу ч биш гэдгийг харж байна.

Харин энэ бүхний цорын ганц хохирогч нь С.Чинзориг. Тэр одоо “УИХ-д нэр дэвшиж бай­лаа…” гэсэн намтартай л үлдлээ. С.Чинзоригийн хувьд өнгөрсөн сонгуульд ялалт байгуулсан. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын гишүү­нээр сонгогдож СЕХ-ноос түр үнэмлэхээ гардаад байлаа. Гэсэн ч АН-ын тал шүүхэд хандаж заргалд­саар, эцэстээ “төр”-тэй нийлэн дараад авлаа.

Уг нь С.Чинзориг на­мынхаа өмнө бол хийдгээ хийчихэж. Сү.Батболдын шахааны хүн, “барил­га­чин”  Н.Төмөрхүүг адалж, хажиглалгүй да­гуу­лаад Өвөрхангайд очсон. Сайн тулалдсан. Хөрөнгөө, хү­чээ зарцуулсан, дайчил­сан. Ялсан. Гэхдээ ялалтыг хүчингүй болгоход муу багийн нөлөө  байсан ч юм уу хэн мэдлээ.

С.Чинзориг өнөөдөр сонин, телевиз бүрээр учирласан ярилцлага өгч гүйх нь угтаа зүйд ний­цэмгүй. Ялалт байгууллаа, өрсөлдөгч намын атакт орлоо. Энэ үед нь МАН-ын дарга нар  “хамгаа­лалт”-даа авч ялалтыг нь баталгаажуулж өгөх ёстой байлаа. Ер нь өнөөгийн намын үндсэн үүргийг ч энэ гэж ойлговол зохих аж.

Гэвч МАН-ын удирд­лагууд тэгж чадсангүй. Баасан гаригийн орой Д.Зоригтыг тангараг өр­гүүлэхээр болсныг дуул­сан МАН-ын дарга Ө.Энхтүвшин “Уг нь то­хиролцсон шүү дээ” гээд царайчилж суугаа нь ха­рагдав. Сануулаад байгаа юм уу, гуйгаад байгаа хэрэг үү, юутай ч дуугүй суусангүй. Хөөрхий дээ, сөрөг хүчний удирдагч хүн ингэтлээ нунж дорой аран­шин гаргах гэж хэмээн олон хүн халаглаж хараг­дана.

Зүй нь З.Энхболд шиг товхийтэл хуулийн заалт уншаад, тохиролцоо бус хууль сануулах учиртай байлаа. Мөн генсекээрээ удирдуулсан эсэргүүц­лийн жагсаалыг бямба гаригт хийсэн ч болох байв. Яс юман дээр энэ бол М.Энхболд, Ц.Нямдорж, Сү.Батболд нарт лоозон бариулаад чуулганы тан­химын үүдэнд суулгах шалтгаан мөнөөс мөн бай­сан юм. Гэсэн ч тэгсэнгүй.

Ямар нэг юманд дэ­гээдүүлсэн, нээнтэглүүл­сэн царайтай МАН-ын энэ цагийн удирдлагууд сөрөг хүчин болсон ийм чухал цаг үедээ хоёр бай­сан суудлыг нэг болгож, улмаар юу ч үгүй болтол нь “бэлэг” болгож орхив.

Лав далан жил Монгол төрийн толгойд “заларсан” МАН урьд өмнө хэзээ ч өнөөгийнх шиг дорой, хөөрхийлөлтэй байсангүй. Товчилж хэлбэл, яг одоо­гийнх шиг удирдлагатай байсан удаа үгүй.

Бор зүрхээрээ зүтгэж ялсан амжилтыг нь хад­галж чадахгүй байгаа энэ намын дарга нараас сөрж, тэмцэж, эрх ба­ригчдын нервийг барж ажиллах талаар бол хү­лээгээд ч нэмэргүй нь.

Угаас лидергүй, удир­дан залагчгүй улс төрийн хүчин ингэж доройтон мө­хөстдөг ажээ.

Б.ОНОН