Геополитикийн золиос

Ер нь аливаа улс­төр­чийн хэр хэмжээг амбийц нь тодорхойлдог. Жижиг улстөрчид албан тушаал зэрэг дэвийн төлөө өрсөлд­дөг бол томоохон улстөр­чид тоглоомын эрэмбийн дараагийн шатанд буюу улс орны эрх ашгийн тө­лөө өрсөлдөөнд ордог.

Ийм боломж олон улс­төрчдөд олддоггүй. Ард­чил­сан хувьсгалаас хойш­хи хорин гурван жилд ийм боломж ердөө гарын таван хуруунд багтах цөөн хүнд олдсон. Н.Энхбаяр, С.Баяр, Ц.Элбэгдорж гэс­хийгээд дуусч байна. Сүүлийн хоёрыг нь эхнийх нь төрүүлсэн юм л даа. Дотогшоо харж тоглосон улстөрч нам­гандаа л вааг­ласаар л дуусдаг.

2000 оны сонгуулийн дараагаас эх­лэн АНУ-ын зүгээс Мон­голын улс төрийн эрх мэдлийг хянах талаар маш эрчимтэй ажил­­лаж эхэл­сэн юм. Ин­гэх­дээ Ц.Элбэгдорж, З.Энх­болд, Ч.Сайхан­билэг, С.Баярцогт гэх мэт АН-ын олон лидерийг АНУ-д сур­гаж эхэлсэн юм. Чухамдаа Коминтерн Зас­гийн эр­хийг авахын тулд хамгийн түрүүнд Монго­лын бичиг үсэгтэй сэргэ­лэн залуусыг КУТВ-д (Ком­мунисти­чес­кий Универсистет Трудя­ших­ся Востока) сургаж эхэл­сэн­тэй л адил зүйл.

Харин Монголд на­мын даргаар Д.Дорлиг­жав, генсекээр Н.Алтан­хуяг, бас Э.Бат-Үүл, Р.Гончигдорж нар үлдсэн. Тэд л гудамжинд даарч хөрч, трактор жагсааж, Зоригийн хэргээр бариг­даж, Эрдэнэтийн хэргээр шалгуулж муугаа үзсээр АН-ын голомтыг арай ч унтраачихалгүй авч үлд­сэн дээ. Тэд тухайн үеийн МАХН тэр дундаа Н.Энхбаяртай хэлэлцэн тохиролцож, “Алтан га­дас” ТББ хүртэл хамтран байгуулж байж намаа авч үлдсэн.

Энэ зуур өнөөдүүл нь Америкт номын дуу сонсч, хаусанд тансаг­ласан шигээ сууж байв. 2000 оны сонгуулийн дараа эрх барьсан дөрвөн жилийн хугацаандаа асгаж цутган идсэн үй түмэн хэргийг нь сөхсөн бол АН-ын олонх торны цаана “жаргаж”, үнэндээ “жиргэж” байх байв. С.Баярцогт, Ч.Сайхан­билэг нар дунд нь гүйж байж энэ асуудлыг зохи­цуулсан агаад АН-ынхан Монголд байж “цор, цор” гээд байвал гарцаагүй Ганцад морилчих гээд байсан юм.

Америкууд Монго­лын дараагийн удирдагч­дыг чухамдаа гарын хүнээ бэлтгэж байх үед үүлэн чөлөөний нар шиг мон­голчууд өөрсдөө төрийн хэргээ эрхлэн явуулах боломж гарсан агаад энэ цаг үед Н.Энхбаяр тогт­вортой засагласан юм. Энэ боломжийг ашиглан Монгол Улс их өрнөөс салж, олон улсын энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож, хөрөнгө оруу­лалтыг татаж нэмж, эдийн засгаа тогтворжуулж, “Мянганы зам” хөтөл­бөрөөр зам харилцаагаа сайжруулж, баруун айм­гуудыг эрчим хүчний нэгдсэн системд холбож бас ч нэлээдгүй амжилт олж байсан юм. Өнөөгийн эдийн засгийн өсөлтийн суурь чухамхүү тэр үед тавигдсан билээ.

Н.Энхбаярыг “үндэс­ний удирдагч” гэж нэрлэж байсан нь зүгээр ч нэг тохиолдлын цол гуншин эсбөгөөс хөгийн магтаал байгаагүй юм. Тухайн үеийн улс төрийн хүрээ­нийхэн чухамхүү өөрсдөө тогтвортой засаглах үүлэн чөлөөний нар шиг боломж нь Н.Энхбаярын үе гэж үзэж, дэмжиж тогтвортой ажиллуулж байлаа.

Харин энэ зуур хөр­шүүд тэр ч байтугай гуравдагчид маань ч зүгээр сууж байгаагүй. Чухамдаа ялагдан хав­чиг­даж, зовж зүдэрч бай­гаа үед нь АН-ын лиде­рүүдэд гараа сунган тусалсан нь алсын бодлого байсан юм.

С.Баярыг ОХУ-д удтал барьж, өөрийн хүн болгон бэлтгэж байв. Энэ зуур бас ч зүгээр бай­сангүй МАХН-тайОро­сыншинээрхбаригчхүчинхэлхээхолбоогоозузаатгахыгхичээсээрбайв. МөнхугацаандБНХАУ-ынэрхбаригчидчзүгээрбайсангүй. ХотынудирдлагадбайсанМ.Энхболд, Т.Бадам­жунайтэргүүтэй “хотын” хэмээхбүлэглэлийгдэмжинтэтгэсээрбайв. Монголчуудынзасаг­ла­лынонжилүүлэнчөлөө­нийнаршигахархангэд­гийгхаахаанааойлгож, энэхугацаандболжөгвөлихийгамжуулахыгхичээ­сээрбайсанюм.

Н.Энхбаярын засаг­лалын жилүүдэд МАХН ХКН-тай айхтар ойр байгаагүйг өнөөдөр бүгд санаж байгаа байх. Харин М.Энхболд, У.Хүрэлсүх нарын үед харилцаа илэр­хий идэвхжиж эхэлсэн билээ. ОХУ-ын намууд­тай ч МАХН ойр байгаа­гүй, С.Баярын засаглалын үед л “Нэгдсэн Орос” намтай илэрхий ойр дөт болж эхэлсэн. ЗХУКН таран бутарч ор суурин дээр нь бий болгосон Оросын Коммунист нам үнэндээ Монголын ИЗН-ын дайны л нам болж хувирсан бөгөөд Г.Зюганов хэмээх халзан эрээс өөр лидергүй болоод байв.

Харвард, Денвер, Маса­чусетсийн их сур­гуулийн мастерууд 2004 оны сонгуулийн өмнөхөн гэв гэнэт “Гэрээ санасан Гэсэр” мэт Монгол руу цутган орж ирэв. Улс төр үймж бужигнаж эхэллээ. Ирэхэд Г.Батхүү тосч хөл дүүжлэх унаатай залгуул­сан бол Ц.Элбэгдорж “Нүүх үү, үлдэх үү?” цуврал лекц уншиж, Ерөнхий сайд Н.Энхбаяраас Хар­хорины Засаг дарга болгож өгөхийг гуйж байв.

Яг энэ үед Н.Багабандийн дэмжлэ­гээр М.Энхболд ихээхэн идэвхжсэн үе байлаа. Их өр тэглэсэн ч, сөрөг суртал нэвтрүүлгийг маш хүчтэй явуулсан тул ач холбогд­лыг олон нийт өндрөөр үнэлсэнгүй. Тэр үед Н.Багабандийн бүлэглэл Бээжинд Оюу толгойн худалдааны гэрээний эхлэлийг тавьсан ба үүнд М.Энхболдын нэр төдий толгойлдог хотын бүлэг­лэл намдаа хаалт болж хамгаалах учиртай байв. Тэр үед л Н.Багабанди М.Энхболдын аав Миеэ­гомбод “Ардын багш” цол олгож байсан санагдана. Өөртөө татах ганц арга боломж л тэр байсан юм.

Яагаад ч юм 2004 оны сонгууль маш гайхалтай үр дүнтэй өндөрлөв. Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр асуудлыг УИХ-ын гишүүдийн гуравны нэгээр шийддэг байсныг өөрчилж 50 хувиар шийддэг болсон байтал яг тэр өөрчлөлтийг нь мэдэрсэн юм шиг парламент дахь хүчний харьцаа 50:50 болж тогт­жээ. Эсвэл цаанаасаа тааруулсан уу?

Үүнээс улстөрийн хямрал эхлэв. Тогтвортой засаглах боломж алдар­чээ. МАХН дахь М.Энх­болд, Н.Багабандийн бүлэг нийлж байгаад Н.Энхбаярыг Засгийн газраас шахав. Ингэхдээ ОХУ-д байсан С.Баярыг дуудан авчирч, Н.Энхбаярыг шахаж дэв­шүүлсэн Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн штабын Ерөнхий менежерээр тавьжээ. Сонгууль ши­рүүн өрсөлдөөнтэй эхэл­сэн ба сонгуулийн ид дундуур С.Баяр гэнэт ажлаа хаяад БНХАУ руу 7 хоног алга болчихов.

Гэвч тэр эргэж ирсэн ба сонгуульд Н.Энхбаярыг заавал ялуулах ёстой байлаа. Хэрэв Н.Энхбаяр ялагдвал МАХН хүнд цохилт авч задран бутарч магадгүй байв. Учир нь МАХН дахь Н.Энхбаярын баг хүчтэй хэ­вээр байв. Тэд М.Энх­болд, Н.Багабандийн бүлэгтэй тулбал яаж ч мэдэх маш хүчирхэг бүлэг хэвээр байсан юм. Нөгөө талаас Н.Энхбаярыг “эебээр засаж” намын удирдла­гаас “дэвшүүлэн” зай­луулах л хамгаас чухал, түүнийг явсны дараа бий болгосон нэгдмэл бүтцийг нь эвдэлгүй өвлөн авах нь хожмын ажил хэрэгт туйлаас чухал байсан юм.

Парламентад хүч тэнцсэнээс Засгийн газар байгуулах болоход Хар­хорины Засаг дарга гуйж байсан Ц.Элбэгдорж гэв гэнэт Ерөнхий сайд болов. Тухайн үед МАХН-ын дотоод дахь далд тэмцэл туйлдаа хүрснээс Засгийн эрхийг нөгөө талд түр шилжүүлж, дотоод амби­цыг ньдарах нь туйлын чухал байжээ. Энэ зуур Н.Багабанди өөрийн нөлөөгөөр бас С.Баярын дэмжлэгээр ИЗН-ыг өөртөө татав. АН-ыг бү­лэггүй болгож хувааснаар Засгийн эрх МАХН-ын гарт аандаа ороод ирэв. Энэ ажлыг сайн зохион байгуулсан гавъяаг МАХН-ын генсек С.Баярт оноов.

Намын дарга М.Энхболд тоглоомын Ерөнхий сайдаар дэвш­жээ. Энэ зэргийн шагнал хүртэх эрх түүнд бий. Дараагийн алхам хийгд­тэл тэр байж байх ёстой. Энэ зуур Оюутолгойн гэрээний суурийг тавьж байсан юм. Гэхдээ энэ гэрээг батлах нь давхар ач холбогдолтой байх ёстой. Яг энэ үед Н.Энхбаяр гадны нөлөөлөл хэт да­вамгай болж болзошгүйг мэдэрч Оюутолгойн гэрээнд тээг саад болж эхэлсэн юм. Гэрээний үйл явц ахицгүй болж дороо хий эргэж эхэлжээ.

Хариуд нь Н.Энхбаярын Засгийн газрын үед Сү.Батболдын байгуулсан гэрээний дагуу ажиллаж, Монголд ашиггүй үйл ажиллагаа явуулж байсан “Бороо гоулд”-ын асуудлыг сө­хөн тавьжээ. Ингэж шах­са­наар бүх үйл ажилла­гаанд Н.Энхбаяр буруутай мэт сэтгэгдэл олон нийтэд төрүүлэхийг хичээж байв. Тухайн үед “Бороо гоулд”-ын захирлаар Орос хүн ажиллаж байсан юм. Энэ зуур Н.Энхбаярын үед төрийн ажилд татан оруулсан залуучуудыг шахан урвуулах талаар хүчтэй ажилласан байна. Сү.Батболд аймхай тул амархан автав. “Бороо гоулд”-ын зөвлөх байсан тагнуулын Сандагаа бүх мэдээллийг С.Баярт зөөж байлаа.

Энэ үед Монгол дахь Хятадын нөлөө М.Энхболдоор дамжи­н илт анзаарагдам сэргэж эхэлсэнд монголчууд түгшиж эхлэв. Энэ түг­шүүрийг тайлах цорын ганц хүн нь Оросын талыг баримтлагч гэж харагддаг С.Баяр байсан тул түүний нэр хүнд гэрлийн хурдаар цойлсон юм. С.Баяр л Монголыг энэ хэт савал­таас аварна гэж нийгэм итгэн хүлээж байв.

АНУ-д бэлтгэгдээд ирсэн Ц.Элбэгдорж тэргүүтэй АН-ынхан байсан авч тэд дотоод зөрчил, М.Энхсайхантай хийсэн увайгүй явуул­гын­хаа дараа хүч буурай болсон ба парламентад бүлэг ч үгүй болтлоо бууран доройтсон байв.

2008 оны сонгууль дөхөхийн хэрд С.Баяр, Н.Багабанди нар ший­дэм­гий хөдөлж М.Энхболдыг нам засгийн эрхнээс зай­луу­лав. Цаашдаа бүрмөсөн дарж авахын тулд Н.Энхбаяртай холбох шижим хайж байлаа. Тухайн үед асуудал эвгүй эргэж байгааг мэдэрсэн Н.Энхбаяр М.Энхболдод тусламж үзүүлэхийг хи­чээсэн. Гэхдээ төдийлөн хүчлээгүй юм. Ямар бо­ловч нам доторх фракцын зөрчлийг барьж байхгүй бол алсдаа туйлын аюул­тай нөхцөл байдал үүсч болзошгүй байв. Үнэхээр ч тийм юм болсон.

С.Баяр Ерөнхий сайд болмогцоо хамгийн түрүүнд өөрийн найз Р.Болдыг ТЕГ-ын даргаар тавьжээ. Р.Болд Нью-Йорк дахь төлөөлөгчийн газар ажиллаж байхдаа ч, Вашигтонд Элчин сайдаар ажиллаж байхдаа ч Америк-Монголын лоб­биг тун ч гарамгай хийж сурсан хүн юм. Нэгэнтээ Н.Энхбаярын “Далай давуулсан улс төр” нийт­лэл тэр үед гарч байгаад хожим хаагдсан “Улс төрийн сонин”-д гарсныг Р.Болд АНУ-аас далай давуулан шидсэн гэлцдэг. Тэгэхэд Н.Энхбаяр АНУ-д айлчилж, тэнд буй монгол­чуудтай уулзахдаа Н.Багабанди гэгч ямар шулмын хорлолт амьтан болох тухай материалыг хэвлэн тараасан гэх шуугиан дэгдээд байсан билээ.

Тэр баримтыг тэр үед “Азийн сан”-гийн захи­рал байсан, хожим “Айвен­хоу майнз”-ын хэвлэлийн төлөөлөгч байхдаа “Оюутолгой”-н гэрээг батлуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсний учир “Айвенхоу”-гийн Азийн бүсийг хариуцсан захирлаар дэвшин одсон Лейтон Крофт гэгч тус сонины тоймч одоо “МонЦаМэ”-гийн захирал болоод байгаа А.Баатархуягт биечлэн дамжуулсан байна. Ц.Элбэгдорж ирээд А.Баатархуягийг АН-ын нарийн бичгийн даргаар томилсон бөгөөд одоо УИХ-ын гишүүн болсон Г.Уянгыг Стэнфордын Их сургуульд суралцуулах талаар ярилцаж байсан ч нөгөөх нь татгалзсан гэдэг. Тэр үед нөгөө талаас оросууд тэдэнд асар их мэдээллийг өгч, “Оюутол­гой” ба “Тавантол­гойн” гэрээг байгуулахад саад болоход их нөлөө­лүүлсэнд цаад учир нь байгаа гэдэг.

Р.Болд ТЕГ-ын дар­гаар ирээд өмнөх хэлхээ холбоогоо ашиглан С.Баярыг АНУ-ын нөлөө­лөлд оруулах, хамтран ажиллахад гол үүрэг гүйцэтгэсэн байна. Р.Баяр өмнө нь Вашинг­тоны Их Сургуульд судалгааны ажил хийж байсан нь тус дөхөм болжээ. Тэр үедээ С.Баяр Бээжингээр дамжин Монгол руу буцах замдаа “Би Америкийн талыг баримтлагч болчихлоо” гэж хошигнож байсан гэдэг. Хожим Р.Болдын үед Монголын супер тагнуулч гэгдсэн Б.Хурц Их Британид баригдсан нь гайхалтай тохиолдол биш юм. Мэдсээр байж хү­нийг явуулдаг тагнуу­лын газар ч гэж юу байхав. Учир нь Б.Хурц Н.Энхбаярын засаглалын жилүүдэд Францаас Д.Энхбатыг хулгайлан авчрах ажлыг удирдан зохион байгуулсан ба тагнуулаас оролцсон ганц хүн юм. Түүний багийн­хан нь тагнуулынхан байсан гэж өнөө болтол ярьдаг ч үнэндээ цагдаа­гийнхан байсан юм. Б.Хурцыг Н.Энхбаярыг дарахад золих бол юу ч биш байсан юм.

Ийнхүү Н.Багабанди, С.Баяр, Р.Болд нарын идэвхтэй үйл ажилла­гааны дүнд “Оюутолгой”-н гэрээ байгуулагдсан ба С.Баяр эцсийн алхамыг хийж өгчээ. 2012 оны хавар С.Баяр гэрээг өөрчлөхийг шаардсан намынхаа гишүүдийн үйл ажиллагааг зогсоож ча­даагүйнхээ төлөө Кана­дуудад нүдүүлж, гэрээний асуудал хурцадмагц нэр дэвшилгүй зугтан гарчээ. Тэрээр Канадад иргэний орогнол олгох хуулийн дагуу Канадын иргэн болсон гэдэг. Нөгөө талаас Канадын хуулиар бол тус улсад 400 мянган ам.доллар төлсөн этгээд иргэн болох бололцоотой юм. Бүр Ли Пэний үед түүний авгайтай хуйвал­даж их хэмжээний шата­хуун татваргүй оруулж баяжсан этгээд яг энэ заалтаар Канадын иргэн болсон ба хэрэг илэрмэгц зугтан гарч Канадад орог­нон суусан байна. БНХАУ-ын Засгийн газар нэхээд авч чадаагүй юм.

“Стратегийн ач хол­богдол бүхий салбарт үйл явуулж байгаа аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах тухай” хууль гарснаар Канад, Австралийн ком­паниудын лицензээр дамжуулан хийдэг луйвар таслагджээ. Энэ бол чухамхүү тэдний хамгийн гол луйврын бизнесийг тас цохисон хэрэг байв.

2012 он дөхөхөд аме­рик­ууд МАХН-ынхныг биш илэрхий АН-ынхныг дэмжиж эхэлжээ. Учир нь МАХН-ынхан хийдгээ хийсэн одоо бол АН эрх барих учраас нөгөөдүүл нь хэрэггүй гэж үзжээ. Энэ зуур У.Хүрэлсүх нар намынхаа нэрийг сольж, Ардын нам болжээ. Төрд хуйвалдсан эвсэлд тэр дор нь МАНАН гэдэг нэр өгөв.

Энэ нь нам дотроо туйлын хүнд явуулга, хорлонт барьцаа хүллэгт байсан Н.Энхбаярт чө­лөөтэй ажиллах талбар гаргаж өгсөн юм. Өнгөр­сөн жилүүдэд түүний зүтгэж хийсэн бүхэн нуран унаж байгааг тэр харж байлаа. Гадаад өр их өрийн төвшинд дөхөж очжээ. Бүх томоохон ор­дуудыг гадны барьцаанд тавьж өгөөд юу ч үгүй үлдэв. Тавантолгойнордыгтүшиглэнцахил­гаанстанцбарихзамаарБНХАУ-дэрчимхүчэкспортлогчоронболохзорилтньнуранунахаарбарахгүйБНХАУ-аасцахилгаанимпортлогчболонхувирчээ. НэгталаасМ.ЭнхболдынхныТянжиндахьчөлөөтбүсийнбизнесийнэрхашигнөгөөталаасС.Баярыгсанхүүжүүлэгч “Петровис”-ынэрхашигиймболгожээ. “Оюутол­гой” ашиглалтадоронортлоодизельстанцаарцахилгааныхангамжаашийдсэнбөгөөддизельнийлүүлэгчмонопольэрхийг “Петровис” эзэмшижбайв.

Америкуудын Монго­лыг нөлөөндөө авах хамгийн гол байрлал нь Ц.Элбэгдоржийг Ерөн­хий­лөгч болгосноор батжив. Ц.Элбэгдорж Н.Энхбаяраас Ерөнхий сайдын суудлыг өвлөсөн шигээ Ерөнхийлөгчийн суудлыг нь бас өвлөж, жийргэвчийн үүргээ дахин гүйцэтгэв. Цаа­гуураа Америкуудын зохицуулалтаар ажиллаж байсан учраас Ц.Элбэгдорж С.Баяр нар элбэж байгаад Н.Энхбаярыг дарж авчээ.

Дараа нь Ц.Элбэгдорж С.Баярын бариулсан Б.Хурцаар Н.Энхбаярыг бариулав. Б.Хурц үнэндээ томчуудын тоглоомд пешка болж байна. Б.Хурц хэн нэгний нөмөр нөөлөгт байхгүй л бол хүндхэн байгаа. Тиймээс ёстой л далайхад нь далд орж, даллахад нь ил гарч яваа юм, зайлуул.

2012 оны сонгуульд АН заавал ялах шаардла­гатай байсан учраас Н.Энхбаярыг түр суллаж МАН-ыг хуваажээ. Үүний дараа АН гарцаа­гүй ялсан ба бүрдсэн Засгийн газрыг нь харц­гаая л даа. Ц.Элбэгдорж Харвардад төгссөн. УИХ-ын дарга Денверт төгссөн. УИХ-ын дэд дарга болон ЗГХЭГ-ийн дарга нь мөн л Америкт төгссөн хүмүүс. Үндсэндээ Н.Алтанхуягаас бусад нь гадаадад тэр дундаа АНУ-д төгссөн хүмүүс байна. Тэр ч байтугай, Ц.Элбэгдорж Стэнфордод төгссөн Ц.Оюунгэрэлийг Соёл, спорт, аялал жуулчлалын сайдаар томи­лжээ. Манай төр үндсэндээ Америк­чилаг­даж байна. Энэ нь бүр бодит байдалд хурцаар илэрч байгаа бөгөөд хоёр гүрний бөөрөнд шахагд­сан Монгол гуравдагч хөршийн бодлого ярьж, АНУ-тай хэт сүжирс­нийхээ хариуг үзсээр байна.

Оросууд төмөр замыг нь гацааж, Хятадууд нүүрсээр боож байна. Гэтэл манайхан гуравдагч хөрш энэ тэр гэж далдганасаар. Үнэндээ одоо байгаа удирдагчдаас “Монголын бүтээг­дэхүүн” нь Н.Алтанхуяг цор ганцаараа. Түүнийг Ч.Сайханбилэгээр ма­нуу­лахаа мэдэлгүй яахав дээ. Төмөр зам, Оюутол­гойн эцэс төгсгөлгүй маргаан дунд тун ч хатуу байр суурьтай байгаа Н.Алтанхуягийн зүтгэ­лийг зөөллөх гэсэн үү. Ч.Сайханбилэг нь Тони Блейрийг урьж л байх юм. Өнөөх Н.Алтанхуяг нь шазуур зууж, хятадууд нүүрс аваагүйн хариуд “Петро Чайна Дачин Тамсаг”-ийн татварын бүх хөнгөлөлтүүдийг нь уст­гаж хаяв. Хамгийн гайтай нь, Ерөнхий сайдын хүсэл эрмэлзлийг хэн ч үл тоох бөгөөд “Ийгл”, “Блүүмбэрг”, зэрэг хэт барууны ха­мааралтай мэдээллийн байгууллагууд монгол­чуудын оюун санааг ба­рууныхны неолиберал­чуудын бэлтгэж өгсөн мэдээллээр ховсдож, Ерөнхий сайдыг буулт хийлгэхээр өдөр шөнөгүй шахаж байгаа юм.

Бүр дөнгөж Засгийн газар байгуулагдмагц Стэнфордын их сургуу­лийн эрдэмтэд ирж, Монголыг Орос, Хятад мэтийн захиргааны ард­чилалтай улсуудаас хол байж, бүх баялгийн орлогоо өөрсдөд нь тушаахыг уриалсаар явчихав. Танай улстөрчид мөнгөө зарцуулж чадахгүй харин бид чадна, жаргаа­гаад өгье ч гэх шиг. Үүнээс өмнө Баабар Хернандо д’Сотог авчирч байсан бол Р.Болд Збигнев Бзежинский гэгч польш жүүдийг урьж лекц уншуулж байв. Хамгийн сүүлд Каддафи сангийн шуга­маар тодорсон Т.Блейр ах ирж байна.

Хятадууд нүүрс авал­гүй боож эхлэхэд Австраличууд орыг нь авахаар зүтгэхэд Баабар, Жаргалсайхан нарын Монголын неолибе­ралчид Австрали дахь уул уурхайнхны цугласан хуралд оролцож “Монголд үндсэрхэгчид гарч ирсэн, Н.Энхбаяр толгойгоо өндийлгөж байна. Мон­голд хөрөнгө оруулаад хэрэггүй” гэж донгодож байх юм. Уг хуралд орол­цогчдыг С.Баярыг явмагц Австралид элчингээр сууж аюулгүй байдлаа хангасан Р.Болд зохион байгуулж, австрали­чуу­дад их тус болжээ. Үүний улмаас Монголын Зас­гийн газрын өрийн бич­гийн хүү огцом өсөж байв. Хийсэн арга барилыг үзвэл Монгол хүн зохион байгуулсан нь илт бөгөөд Баабар нарын илтгэлийн хуулбарыг баасан гарагт тарааж, Монголоос амралтын өдрүүдэд хариу өгөх ямар ч бололцоогүй болгож байсан юм.

Одоохаринамерик­уудМАН-ынхныгөөдньтатажэхэлсэн. МАН-аасУ.ХүрэлсүхийгнэрийгньтатуулжАНУ-дХарвар­дадсургажбайна. Эхнэ­рийгньэмчилж, өөрийгньгэгээрүүлээдөгөхөөртэрхаачихбилээ. ГадаадхарилцааныяамныТөрийннарийнбайгаадБайгальорчнысайдболжбайсанД.Цогтбаатар, НИТХ-ынМАН-ынбүлгийндаргаАмарбаясгалан, МАН-ыннарийнбичгийндаргаНАМЗХ-ныдаргаЛ.Оюун-ЭрдэнэнарыгЖорж­тауныихсургуультэт­гэлэгээрсургажбайна. Дэлхийн зөнч Оюун-Эрдэнэ илүү найдвартай учраас энэ есдүгээр са­раас Харвардад дэвшүү­лэн сургана. Эд бол дараагийн Засгийн газ­рын сайдууд, У.Хүрэлсүх дараагийн Ерөнхий сайд юм. Яг өнөөгийн Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт, З.Энхболд алсдаа Ц.Элбэгдоржийн орыг авах хүмүүс тэнд бэлтгэгдэж байна.

Одоо харвал Н.Энхбаярын эсрэг олон жил ил далд дайтсан Америкийн гар хөл бологч Ц.Элбэгдорж, Баабар, С.Баяр, Р.Болд, Н.Багабанди гэсэн нам дамнасан бүлэглэл төрийн эрхийг хэн нь бүрэн хяна­хаа шийдэхээр зөр­чилдөж байна. Хоёрдугаар эг­нээнд Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт, З.Энхболд, Сү.Батболд, Н.Энхболд нарын хүмүүс гүйлдэж байна.  Олон хүн тэдний мөн чанарыг ойлгож зайгаа барьж эхэлсэн байна. Энэ зөрчил дунд Н.Энхбаярын асуудал нэг тодорч нэг бүдгэрч байгаа ба хамгийн гол нь аль ч тал нь Н.Энхбаярыг улс төрийн тавцанд дахин гаргаж болохгүй гэдгээ мэдэж, хамтарч байгаа билээ.

Яг энэ үед Америкийн гар хөл бологсод Мон­голын брэндынх нь хувьд Н.Алтанхуягаар туг тахих гэж оролдож байна. Нөгөө талаас Н.Алтанхуягийн хатуу байр суурийг зөөллөж чадахгүй байгаа ялангуяа “Оюутолгой”-н гэрээний хэлэлцээрийг ашигтай зохицуулж ча­дахгүй байгаа С.Баярцогтыг гутаах мая­гаар бусдыг нь хашраах, дотоодын улс төрийн бужигнаан үүсгэхээр чармайн оролдсоор байна.

Монгол орон яг шо­ронд байгаа мэт нөхцөлд байна. Гадагшаа харилцаа хязгаарлагдсан, хоёр хөрш бахиа улам чангал­саар. Гуравдагчид нь энэ зуур энэ боомилолтоос ашиг унагах гэж оролдох ба хоёр хөршийг улам чангалаасай гэж хүснэ. Монголчуудын хийж буй алхам бүр хоёр хөршийн дургүйг улам бүр хүргэ­хүйц байгаасай гэсэндээ дотоодын гар хөл болог­чид, мэдээллийн бай­гууллагуудыг турхирсаар. Тэгээд үүлэн чөлөөний нар шиг эрх чөлөөтэй байсан неолиберал агшин хамгаас сайхан байсан гэж гүтгэх байх даа.

Д.БОЛД