Даяарчлал ба тусгаар тогтнол

Тусгаар тогтнолын тухай цуврал тэмдэглэл – 12
2009 оны хавар. Даяарчлалыг учиргүй, бүр жадлан эсэргүүцдэг нэг залуу байх. Энэ даяарчлал монгол хэл соёл, зан заншил, өв уламжлал гээд бүх л сайн сайхан юмтай нь хамт Монгол Улсыг маань юу юугүй идэж байгаа тухай, тусгаар тогтнолын ганц дайсан болж буй тухай, монголчууд бусад жижиг улс үндэстнүүдтэй нэгдэж даяарчлалын эсрэг хатуу ширүүн тэмцэлд босч, аюулыг бага дээр нь нам дарж авах тухай нэг ланжгар нийтлэл биччихсэн над дээр орж ирэв. Хэд хэдэн зарчмын санал дэвшүүлжээ.

Тухайлбал, яриандаа гадаад үг хавчуулж ярихыг хориглосон хууль гаргах, үр хүүхдээ хар багаас нь гадаадад сургахыг хориглох, олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр гадаадын соёл, урлаг сурталчлахыг хориглох, гадаадын хөрөнгө оруулалтад хязгаар тавих гэх мэтчилэн хэт утопи, хэт туйлширсан саналуудаас гадна хаяг адресийг зөвхөн монголоор бичих, дунд сургуулийн программд монгол хэл, утга зохиол, ёс заншлийн хичээлийн цагийг эрс нэмэх зэрэг дажгүй саналууд ч байсан санагдана.
Түүнээ миний эрхэлж байсан сонинд (“МОНЦАМЭ мэдээ” өдөр тутмын сонин) гаргахыг хүсчээ. Төрийн мэдээллийн агентлагаас гаргадаг төрийн албан ёсны хэвлэл учир эрх мэдэлтнүүдэд төдийгүй дэлхий дахинаа бичсэн санал нь амархан хүрнэ ч гэж тооцжээ.
Намайг татгалзсанд тэр хамаг бухимдлаа надад гаргалаа. Чухам гадныхантай нийлж улс монголоо худалддаг хүмүүсийн нэгийг баттай олж илрүүлсэн бололтой. Онгод нь ёстой ороод явчихав.
Уг нь тэр залууг би нэлээд дээхнээс таних билээ. Үе тэнгийнхэн нь баар ресторан, зугаа цэнгэл, машин тэрэг, гоё утас, MP3 сонирхож явахад мань эр улс үндэстнийхээ хувь заяаны төлөө сэтгэлээ чилээж явдагт нь олзуурхан, дотроо битүүхэндээ дэмжиж явдаг юм.
Эцэст нь аль алиндаа тустайг бодож түүнд гурван үг хэлэв. Хэр тусгаж, хүлээж авсныг мэдэхгүй. Юутай ч дуу нь намсан, жаахан бодолхийлснээ гарсан, тэгэхдээ өрөөний маань хаалгыг эх орноосоо урвагчийн хаалга мэт учиргүй саваагүй юмдаг. Гэхдээ л надтай эргэж холбоо барьсангүй дөрвөн жил болчихжээ.
Хаврын тэр өдөр гадаа хүчтэй шуургатай байж билээ. Миний түүнд хэлсэн зүйл гэвэл “Даяарчлал гэдэг яг л байгалийн үзэгдэл шиг эргэлт буцалтгүй, аймшигтай, өршөөлгүй. Чамтай санал нэг байна. Гадаах шуургыг харж байна уу. Чи энэ шуурганы эсрэг юу ч барьж дэвээд нэмэргүй, салхи чиглэлээ өөрчлөхгүй, хүч нь саарахгүй. Жамаараа шуураад, жамаараа л зогсоно. Тийм биз… Тэгэхээр бид энэ мэт шуургатай үр дүнгүй тэмцэх хэрэггүй юм. Тэр хойгуур ард чинь салхи муу гэрийг чинь нурааж орхивол яана. Харин чи шуурганы өөдөөс нулимж зогсохын оронд орон гэрээ яаж нураалгачилгүй, хийсгэчихэлгүй авч үлдэхийг бодож, даруулга чагтагаа л бэхлэх хэрэгтэй”.
Сүүлд тусгаар тогтнолыг энэ даяарчлалаас хамгаалдаг “даруулга, чагтага” гэдэг нь юу юу байдаг билээ гэж өөрөө тун нухацтай бодоход хүрсэн юм.
2013 оны 4 сарын 01. Улаанбаатар

***
Даяарчлалыг жадлан эсэргүүцдэг манай залуугийн эмзэглэл ор үндэслэлгүй зүйл бас биш билээ. Юу гэвэл ойрмогхон эдийн засагч, нийтлэлч Б.Болорболдын санал болгосон нэгэн баримтат киног хальтхан хараад өнгөрөв.
“Герман улс тусгаар улс мөн үү буюу шинэ цагийн түрэмгийлэл” гэсэн тун хачирхалтай агуулгатай. Экспортынх нь 70 гаруй хувийг оюуны өмчийн патентийн төлбөр бүрдүүлдэг маш хүчирхэг эдийн засагтай, өндөр боловсрол, чадамжтай, тэгээд маш үндэсэрхэг үзэлтэй энэ германчууд улс орноо тусгаар улс мөн эсэхэд эргэлзэж буй нь хачирхалтай байхаас аргагүй.
Хуучин цагийн ЗХУ-д Баруун Герман буюу ХБНГУ-ыг АНУ-ын хараат гэж үзэж байсныхаа адилаар өнөөдрийн нэгдсэн Германийг ч мөн тэгэж үздэг хэвээр байгаа талаар М. Горбачевийн зөвлөх явсан профессор Вчеслав Дашичев ярьж байна. Оросуудын энэ хандлага бодит үндэстэйг германчууд хүлээн зөвшөөрч байгаа юм.
Хүйтэн дайны үед АНУ-ын улс төрийн бодлогын лоозон нь Германыг европын гүнд дарж, Оросыг европоос гадна байлгах явдал байлаа. АНУ-ын энэ зарчим одоо ч хүчин төгөлдөр хэвээр ажээ.
Даяарчлал өөрөө түүхэн жам ёсны үйл явц. Харин энэ хүчирхэг үйл явцыг дэлхийд үнэмлэхүй тэргүүлэх, зарим тохиолдолд жанжлах хандлагаа өргөжүүлэх, бэхжүүлэх аятай арга зам болгож ашиглахыг, тухайлбал АНУ маш чармайж буй нь тодорхой. Энэ зорилгодоо АНУ ганцаараа хүрч чадахгүй учир “ардчилал”, “хүний эрх” гэх мэт олон сайхан сэтгэл татам лоозонгийн дор бусад орнуудыг “ашигладаг” байна. Афган, Ирак зэрэг дайнтай байгаа орнуудад Европын орнуудаас илгээдэг “Их бууны зууш болгоход ашиглах” хөлсний цэргүүд нь АНУ-д хэрэгтэй. (Бид ч бас ийм “их бууны зууш”-ийг илгээдэг) Өөрөөр хэлбэл энэ мэтээр дэлхий нийтэд үнэмлэхүй жанжлах гэсэн АНУ-ын бодлогод Европын Холбооны улсууд санаатай, санамсаргүйгээр дэмжлэг үзүүлээд буй нь оросуудад ч, германуудад ч огт ойлгомжгүй байдаг ажээ.
Гол асуудал нь даяарчлалын далбаан дор хэрэгжүүлж буй “Америк маягийн ардчилал” нь (Pax America) германчуудын хувьд үндэснийх нь онцлогт, тусгаар тогтнолд ноцтой аюул занал учруулж байгаад юм. 1970-аад онд Баруун Германы канцлер асан Брандтын зөвлөх байсан Эгон Бар “Ямар нэгэн ард түмнийг мөнхөд өвдөг сөхрүүлэх боломжгүй” гэж хэлсэн. Одоо ч мөн Европын гүнд германчуудыг дарж авах гэсэн АНУ-ын гадаад улс төрийн зарчим нь удаан тэсэхгүй гэж германчууд үзэж байгаа аж.
Энд ямар нэгэн цэрэг зэвсгийн түрэмгийллийн тухай яриагүй, тийм ч юм байхгүй, харин эдийн засгийн болоод үзэл суртлын түрэмгийллийн тухай яригдаж байгаа болно. Тусгаар тогтнол нь зөвхөн хил хязгаараар баталгааждаггүй, ялангуяа энэ цаг үед үндэстний оюун санааны тусгаар тогтнолоос их зүйл хамаарч байгаа.
Хүчирхэг Германд нөхцөл байдал ийм байгаа бол АНУ-г мухар сохроор дагачихсан Монгол Улс ямар байгаа бол???…. Гэхээр даяарчлалыг эсэргүүцэгч манай залуугийн бачимдан бачимдан гүйж буйг шоолон өнгөрч боломгүй.
Гэхдээ энэ бол олон хүчин зүйлээс хамааралтай маш өргөн сэдэв, тулхтай зүйл өгүүлье гэвэл чамгүй судалгаа, цаг шаардана, бас нэг иймэрхүү оог цоогхон тэмдэглэлд багтаах боломжгүй том том ботиуд болох учир ингэсгээд орхие.
Б.Номинчимэд
2013 оны 4 сарын 8. Улаанбаатар