А.Гансүх: Ерөнхий сайд надад сануулга өгсөн

“Шонхор суваг” телевизээр даваа гараг бүрийн 21.00 цагт Л.Мөнхбаясгалангийн хөтөлдөг “Цензургүй яриа” нэвтрүүлэгт Зам, тээврийн сайд А.Гансүх уригдаж ярилцсаныг толилуулж байна.

-Танд энэ оройн мэнд хүргэе. Та цензургүй ярихад бэлэн үү?
-Тэгж л бодож ирсэн шүү дээ.

-Зарим нэг асуултад төрийн нууц, геополитикийн асуудал гэж бултахгүй биз дээ?
-Бултах ч биш л дээ. Үнэн нь энэ. Төрийн албан хаагчийн хувьд миний эрхийг хуулиар хязгаарлачихсан байгаа. Төрийн албаны, Яамны эрх зүйн байдлын, Засгийн газрын тухай хууль, Авлигын эсрэг, Сонирхлын зөрчлийн тухай гэх мэт маш олон хуулиар миний эрхийг хязгаарласан учраас ярих ярихгүй юм бас байна аа. Мөн Засгийн газрын хуралдаанаар хаалттай ярьсан, төрийн нууцын тамга дарсан мэдээллүүдийг би ярих эрхгүй. Ийм байгааг ойлгоорой.

-Тэгэхээр хоёулаа төрийн нууц задруулчихгүй шиг яриа­гаа явуулъя. УИХ дахь “Шу­дарга ёс” эвслээс МИАТ-ийн хувьч­лалын асуудлыг дэмжихгүй гэдгээ мэдэгдсэн. Миний бодлоор иргэний нисэхийн салбарт төрөөс баримтлах бодлогын талаар ярилцаж байгаа санагдах юм. Танай намын бүлэг харин дэмжсэн гэсэн үү?
-Тиймээ. Уг нь энэ асуудлыг өнөөдөр ч ярьж байгаа юм биш. Засгийн газрын хуралдаан, байнгын хороогоор дэмжээд УИХ-аар хэлэл­цэх эсэхээ шийдсэний дараа ажлын хэсэг гарсан. Ажлын хэсэг ажиллаж дууссаны дараа УИХ-аар анхны хэлэлцүүлгээ хийж байгаа юм. Энэ асуудал МИАТ-ийн хувьчлалтай огт холбоогүй. Харин Монгол Улсын Агаарын тээврийг хөгжүүлэх төрийн бодлогын баримт бичиг юм. Энэ баримт бичиг дээр МИАТ-ийн хувьчлалтай холбоотой ганц ч үг өгүүлбэр  байхгүй. МИАТ-ийн мөнгө угаасан хэрэг гараад ирэхээр улстөрчид болгоомжлоод ингэж хандаж байгаа юм болов уу. Харин МИАТ-ийн хувьчлалтай холбоотой асуудал хаврын чуулганаар орох юм байна.  Хувьчлалтай холбоотой асуудал байгаа бол жинхэнэ тэр үед л яригдана даа.

-Тэгэхдээ есдүгээр сарын 18-ны УИХ-ын тогтоол дээр “МИАТ” компанийн 51 хувь нь төрийн мэдэлд үлдэнэ” гэж заасан байгаа биз дээ. Ийм болохоор 49 хувийг нь хувьчлах нь гэсэн ойлголт яваад байна л даа?
-УИХ-ын гишүүд зөрчилтэй зүйл яриад байгаа юм. Яагаад гэхээр 2012 оны есдүгээр сарын 18-ны өдрийн УИХ-ын тогтоол гарсан. Үүгээр бол Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийг УИХ-аар баталчихсан. Тэнд тусгахдаа  “МИАТ компанид үндэсний агаарын тээвэр­лэгчийн статус олгож, 51-ээс доошгүй хувийг төрийн эзэмшилд байлгана” гэсэн байдаг. Тухайн үед хувьчлалтай холбоотой маргаантай асуудал гаралгүй батлагдчихсан юм. Энэ өгүүлбэрийг тэр хэвээр нь хуулж аваад Агаарын тээврийг хөгжүүлэх бодлогод тусгачихаад байгаа нь энэ. Гэтэл одоо маргаан үүсчих шиг боллоо. Би зохих тайлбарыг нь өгсөн л дөө.

-Агаарын тээврийн бодлогын хуулийг заавал  МИАТ-ийн мөнгө угаасан хэрэг илэрсэн энэ үед  хэлэлцэх шаардлага байгаа юм уу?
-Зүгээр л цаг хугацааны хувьд ингээд таарчихлаа. Яагаад гэвэл энэ баримт бичиг 2011, 2012 оноос хийгдэж эхэлсэн. Өөрөө хэлбэл Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яам байхаас салбарын бодлогыг хийх ёстой гэж үзээд барьж авсан юм. Энэ бол бидний үүрэг. Тэгэхээр 2011 оноос хойш боловсруулснаа бэлэн болгоод одоо оруулж байгаа юм. Үүнээс улбаалаад “яагаад ийм юм хийгээд байгаа юм бэ” гэсэн хардах маягийн асуулт гарах байх. Энэ талаар тайлбар өгч болно. Агаарын тээврийн тухай хуульд “Агаарын тээврийн салбарыг хөгжүүлэх бод­логын бичиг баримтыг УИХ баталж гаргана” гэсэн байдаг. Гэтэл өнөөдрийг болтол энэ хуулийн заалт биелэлээ олоогүй. Үүнийг хийх гэж өмнө нь гурван удаа оролдоод бас л бүтээгүй  байдаг юм билээ. Өөрөөр хэлбэл энэ бодлогыг гаргах гэж 10 жилийн дотор гурван удаа оролдлого хийсэн байгаа юм. Харин одоо дөрөв дэх удаагаа зүтгүүлээд дэмжлэг аваад явж байна. Монгол Улс агаарын тээврийг хөгжүүлэх бодлогын бичиг баримттай болно. Ингэснээр агаарын тээврийг хөгжүүлэх, үйл ажиллагааг нь хэрэгжүүлэх маш том боломж бий болох ёстой.

-МИАТ-ийн мөнгө угаасан хэр­гийн талаар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдаар ажиллаж байсан Ц.Нямдорж “энэ хэрэг чинь нуу­цын гэрээтэй холбоотой” гээд л яриад байна. Харин таны хэвлэлд өгсөн ярилцлагыг харахаар “2011 оны нэгдүгээр сарын 27-нд бид энэ асуудлыг цагдаад өгсөн, тухайн үед илрүүлээгүй” гэсэн байдаг. Тухайн үед таныг яагаад хэвлэлд хандаагүйг гайхаад байгаа юм?
-Хэвлэлд хандах шаардлага байхгүй шүү дээ. Хууль хяналтын бай­гууллагад гэмт хэргийн шинжтэй асуудал байна гэдгээр нь хандчихсан. Харин цагдаагийн байгууллага ажлаа хийх ёстой. Гэтэл энэ хэрэг хоёр жилийн дараа илэрлээ. Удаан байна. Үүнтэй холбоотойгоор Хууль зүйн сайд байсан, одоо байгаа хоёр хүний хооронд маргаан явагдсан юм байна. Хэрэг дарсан, дараагүй гэсэн асуудал гарах нь мэдээж. Энэ талаар надаас асуухаар нь би “Хоёр жилийн дараа илэрч байгаа хэргийг дарагдаагүй гэх юм уу, тухайн үед Хууль зүйн сайд байсан хүнээсээ асуугаач” гэсэн. Ийм л яриа болсон. Энэ бол хүн эмзэглэхээр зүйл биш. Улстөрчдөд МИАТ-ийг хувьчлах гээд байна гэсэн хар байгаа бол, энэ хэргийг яагаад хоёр жил илрүүлээгүй юм бэ гэдэг хар надад бас байна аа…

-Тухайн үед Ардын намтай хамтарч Үндсэн хууль зөрчсөн Засгийн газарт та дэд сайдаар ажиллаж байсан. Дэд сайд нь Засгийн газрынхаа эсрэг юм ярьж, цагдаагийн байгууллагад өгч, хэвлэл мэдээлэлд гаргах сонирхол байгаагүй байх гэж таныг бас хардаж болох юм даа…?
-Үгүй л дээ. Хууль хяналтын байгууллагад өгсөн учраас хэвлэл мэдээллээр гаргах шаардлагагүй. Хэрэв хэвлэл мэдээлэлд гаргасан бол гэмт хэрэг хийсэн хүмүүс үүнийгээ мэдээд хуулийн байгууллагад саад учруулахыг үгүйсгэхгүй.

-Гэхдээ хоёр жилийн дотор хангалттай саад учруулсан байлгүй дээ. Нуух юм аа нууж, дарах юм аа дарсан байх. Хуульч хүний хувьд гэмт хэрэгт холбоотой хүмүүс ул мөрөө баллах вий гэсэн бодол төрөөгүй юү?
-Манай нам 2012 оны нэгдүгээр сард засгаас гарчихсан байсан. Мөн би мөрдөн байцаалтын үйл ажиллагаа явуулах эрх зүйн субъект биш учраас энэ асуудлын хойноос санаа тавиад үр дүнд хүрэхгүй байсан нь мэдээж шүү дээ.

-Засгийн газраас гармагцаа Х.Баттулга сайд та хоёр MCS-ийн гэрээг барьж байгаад хэв­лэлийнхнийг Үндэсний зөвлөлдөх хорооныхоо хурал дээр дуудаж авчраад зарлаж байсан…?
-Уучлаарай… наадах чинь Х.Баттулга сайд.

-Гэтэл МИАТ-ийг болохоор дарчихсан байгаа байхгүй юу?
-Дарсан гэдэг томъёолол чинь буруу байна. Х.Баттулга сайд бол улстөрч хүн. Өөрийнхөө зөв гэж үзсэн алхмаа өөрөө хийсэн. Би бол хуульч хүн. Бид хоёрын ялгаа энэ. Хуульч хүнийхээ хувьд бүх асуудал хуулийн хүрээнд шийдэгдэх ёстой гэж үздэг. Тиймээс хууль хяналтын байгууллагад энэ асуудлыг шилжүүлж өгснөөрөө бидний үүрэг дуусаж байгаа юм.

-Улстөрч учраас Х.Баттулга сайд MCS-ийн асуудлыг дэлгэж, та хуульч болохоороо МИАТ-ийн асуудалд дуугүй байсан гэж үү?
-Би дуугүй байгаагүй шүү дээ. Хууль хяналтын байгууллагад өгсөн. Харин хэвлэлд хандах шалтгаан надад байгаагүй.

-МИАТ-ийн хэрэгт “Бодь” групп холбоотой юу. Өөрөөр хэлбэл “Монголиан Эйрлайнз” компанид “Бодь” групп хувь эзэмшиж байсан уу. Бичиг баримтыг хуулийн бай­гууллагад өгөх үедээ та харсан байлгүй?
-Тэр үед бид ямар ч мэдээлэлгүй байсан. Бидэнд байсан мэдээлэл гэвэл энэ гэрээнд ямар ч хаяг, он, сар, өдөр алга. Даатгалын компани нь ямар ч баталгаагүй байна, энд гэмт хэргийн шинжтэй үйл ажиллагаа явагдаад байна үүнийг шалгаж өгөөч гэдэг гэрээнийх нь хуулбарыг хавсарган өгч байлаа. Хоёулаа одоо ямар ч нотлох баримтгүйгээр хүмүүс хардмааргүй байгаа юм. “Монголиан Эйрлайнз”-д “Бодь” хөрөнгө оруулагч юм байна гэдгээс шалтгаалаад “Бодь” холбоотой байж магадгүй гэсэн хар гараад ирэх юм. Тэгэхээр эрх бүхий байгууллага нь шалгаж тогтооно биз. Түүнээс наана хоёулаа “Бодь”-ийн нэр хүндэд халдаж болохгүй биз дээ.

-Би “Бодь”-ийг гэмт хэрэг хий­сэн гэх гээгүй. Харин “Монголиан Эйрлайнз”-ийн хөрөнгө оруулагч нь “Бодь” мөн байсан уу л гэж асуугаад байгаа юм?
-Үүнийг би мэдэхгүй юм.

-Тэгвэл “МАК” компани байсан гэдгийг мэдэж байсан уу?
-Тэр бичгийг явуулж байхад “Монголиан Эйрлайнз”-тай холбоотой ямар ч асуудал үүсээгүй байсан. “МИАТ” компанийн хийж байгаа Дайны эрсдлийн даатгал нь ямар нэг хууль бус үйл ажиллагаа агуулаад байна шүү гэдгийг тавьсан болохоос биш “Монголиан Эйрлайнз”-ийн асуудал гарч ирээгүй байсан юм. Тухайн үед хардах ямар нэг үндэс байсангүй.

-Тэгвэл хэргийг шалгах явцад илэрсэн гэж ойлгож болох нь ээ?
-Одоо л илэрч байна.

-“Монголиан Эйрлайнз”-д Х.Баттулга сайд хамаагүй” гээд та ярилцлагадаа хэлчихсэн байна билээ. Та яаж мэдэж байгаа юм бэ?
-Би өөрөөс нь асуусан юм.

-Юу гэж асуусан гэж?
-Энэ асуудал гарахаар нь “Та холбоотой юм биш биз дээ” гэж Х.Баттулга сайдаас асуусан. Өөрөө “холбоогүй” л гэсэн.

-Та итгэчихсэн үү?
-Тэгж хэлж байгаа юм чинь итгэхээс өөр яах билээ.

-Би таныг ямар сайн мэддэг юм бэ. Арай “Женко” группт хувь эзэмшдэг юм биш биз дээ гэж бодоод?
-Би асуусан… тэр хүн хариулсан.

-МИАТ-ийн мэргэжилтнүүд цалингаа голж байгаа талаар та твиттер хуудастаа бичсэн байна билээ?
-Голж байгаа биш юм аа. Аливаа байгууллага цалингийнхаа сүлжээг тогтоочихсон байдаг. Энэ сүлжээнээс гадуур цалин авдаг 21 хүн бий. Тэдгээр хүнийг буцаад сүлжээндээ л ор гэсэн юм.

-Тэр хүмүүс яагаад сүлжээнээс гадуур цалин авдаг юм бэ?
-Найз нөхөд, хамт сурч байсан, бүлэг фракци болоод бие биедээ найр тавьж нэгэндээ өндөр цалин өгдөг байж.

-Таван сая төгрөг гэдэг үнэн үү?
-Ерөнхийдөө нэг сая 200 мянган төгрөгийн цалин авдаг хүн таван саяыг авч байх жишээтэй. Бид хүний цалинг хасаж байгаа юм биш. Харин буцаад орох ёстой сүлжээндээ л ор гэж байгаа юм. Ингэснээрээ бид жилийн 2.4 тэрбум төгрөг хэмнэж байна.

-Ер нь хяналт шалгалт гэж байдаггүй юм уу. Төрийн сангаас тэдний цалин гарч байгаа биз дээ?
-МИАТ-ийн үйл ажиллагааны орлогоос тэр нь цалин зардал болж харагдаж байгаа л даа.

-Тэр хүмүүс одоо ажлаа хийнэ гэнэ үү?
-Эхнээсээ ажлаа хийхгүй гээд Хөдөлмөрийн гэрээндээ гарын үсэг зурахгүй байгаа. Бага цалинтай ажиллахгүй л гэж байгаа хэрэг.

-Тэд яг юу хийдэг ажилтнууд вэ?
-Ихэнх нь захиргааны албан тушаалтнууд байгаа.

-Эдгээр ажилтангүй бол МИАТ “сөнөчих” юм уу?
-Яах ч үгүй. МИАТ-д өндөр мэргэшсэн инженер, техникийн ажилтнууд олон бий.

-Тэгэхээр дунд албан тушаалтнууд ийм их зантай байна уу. Тэр хүмүүсийг МИАТ-ийн зардлаар боловсрол эзэмшсэн гэж сонссон юм байна?
-Янз бүр. Дийлэнх нь МИАТ-аар зардлаа төлүүлсэн. Хувиараа сурсан ч хүмүүс бий.

-МИАТ-аас гарлаа гээд өөр өндөр цалинтай компанид очих юм уу, эсвэл ажилгүйчүүдийн эгнээнд шилжих үү?
-Өөрсдийнх нь сонголт шүү дээ. МИАТ компани уг нь таван сая төгрөгийн цалин өгч болно л доо. Гэвч  одоогоор алдагдалтай ажиллаж байгаа. Тэгэхээр боломжгүй шүү дээ.

-МИАТ компани хэдэн төг­рөгийн алдагдалтай ажиллаж байна вэ?
-Жил бүр өөр, өөр гарна. Ямар ч байсан ашигтай гарахгүй. Өнгөрсөн жилийн хувьд есөн тэрбум орчим төгрөгийн алдагдалтай ажилласан.

-Алдагдалтай ажиллаж байгаагийн гол асуудал нь юунд байгаа вэ?
-Энэ бол үр ашиггүй менеж­мен­тийн алдаа. Хэтэрхий урсга­лаа­раа явж байна. Удирдлагын зохион байгуулалт муу, мөн төрөөс ямар нэг дэмжлэг алга. Үүнээс гадна улстөржсөн томилгоо маш их хийгддэг. Сүүлийн 10 жилийн дотор найман захирлыг сольсон. Ха­рин томилогдсон захирал нь “би удахгүй юм чинь” гэж бодоод ажилдаа хоноцийн сэтгэлээр ханддаг. Иймэрхүү байдлаар ч яваад ирж.

-Уучлаарай, төр яг ямар дэмжлэг үзүүлэх ёстой юм бэ?
-Төр өөрийнхөө өмчид хөрөнгө оруулах ёстой. Одоо гурван онгоц шинээр авна гэж ярьж байгаа. Төр энэ онгоцыг авч өгөх хэрэгтэй.

-Таныг гурван онгоц авах санал тавьснаас хойш энэ талаар нэлээд шүүмжлэл өрнөөд байна. Нөгөө өндөр хүүтэй авсан бондоор минь А.Гансүх онгоц авах нь гээд…?
-Болно, яагаад болохгүй гэж. Бид тооцоо хийж үзсэн, 240 сая ам.доллар аваад гурван онгоц авна. Онгоц ашиглалтад орохоор нэмүү өртөг үйлдвэрлэнэ. Тэгэхээр тооцоолсноор 2024 он гэхэд бүх зээлээ төлөөд хаачихна.

-МИАТ-ийн хэргийг хуулийн­ханд мэдэгдсний дараа Төрийн өмчийн хорооны дарга байсан Д.Сугартай та уулзсан гэсэн. Тийм үү?
-Х.Баттулга сайд Д.Сугар дар­гатай уулзахдаа намайг хамт байгаач ээ гэсэн юм.

-Тийм үү…?
-Хардах хэрэггүй ээ….  би тэр үед дэд сайд нь байлаа шүү дээ…. (инээв) Тухайн үед МИАТ-ийн асуудал болохгүй байна. Удирдлага, менежментийн үйл ажиллагаа буруу явж байна, тиймээс энэ талаар хамтарч ажиллая гэдэг байр сууриа Х.Баттулга сайд илэрхийлж байсан. Харамсалтай нь үр дүн гараагүй.

-Таныг Х.Баттулга сайд гээд ярихаар өөрөө шийдвэр гар­гадаггүй, бүх шийдвэрийг Х.Баттулга сайд гаргадаг юм шигээр ойлгогдоод байх юм…?
-Өмнөх Засгийн газарт Х.Баттулга сайд байхад би дэд сайд нь байсан. Сайд шийдвэрээ гаргавал дэд сайд хэрэгжүүлээд явдаг. Салбарт ямар асуудал гарна түүнийг сайд хариуцдаг. Мөн хариуцлагаа хүлээдэг. Харин одоо Зам, тээврийн салбарыг би хариуцаад явж бай­гаагийн хувьд Х.Баттулга гэдэг хүний оролцоо байхгүй. Яагаад гэвэл хариуцлагыг би хүлээнэ. Х.Баттулга гэдэг хүн яагаад яригдаад байна гэвэл  М.Энхсайхан л өөрөө чирээд асуудлын голд аваад ирлээ. Тэр өөрөө л  Х.Баттулгатай мэтгэлцмээр байна гээд л ярьж эхэлсэн шүү дээ.

-Яагаад тантай биш, Х.Баттулга сайдтай мэтгэлцэх гээд байгаа юм бол?
-Өөрөөс нь асуух хэрэгтэй шүү дээ.

-Нэг талаас М.Энхсайханыг Засгийн газарт авчирсан хүн нь Х.Баттулга сайд биз дээ?
-Тэгсэн. Х.Баттулга сайд түүнийг авчрахдаа “Энэ их том төсөл. Өмнө нь хариуцаж байсан ажил, мэдлэг боловсролоос нь үзэхэд  М.Энхсайханыг тавих нь зүйтэй юм” гэсэн. Тэгээд асуудлаа Ерөнхий сайдад тавьсан. Үүнд нэг их гайхаад байх юм байхгүй.

-Та Х.Баттулга сайдад “энэ авчирсан хүнээ хар” гэж хэлсэн үү?
-Хэлсэн. Энэ хүн чинь өнөөдөр байгаа УИХ-ын болон Засгийн газрын тогтоол, шийдвэрийг зөрчөөд байгаа учир түүнтэй ажиллах боломжгүй боллоо гэдгээ хэлсэн. Х.Баттулга сайд энэ асуудлыг зохицуулах гэж өөртэй нь уулзаж, ярилцсан юм билээ. Тэгээд сүүлд нь өөрөө “би л түүгээр явсан гайг үүгээр дуудчихлаа” гэсэн дээ.

-Гэхдээ цаад хоёрт чинь улс төрийн тохироо байсан л байх даа?
-Мэдээж шүү дээ.

-Төмөр зам дээр М.Энхсайхан нарийн царигтай  нь, та бол өргөн царигтай нь хэрэгтэй гэж буй. Ер нь ингэхэд дэлхийн стандартад ямар царигтайг нь хэрэглэдэг юм бэ?
-Нэг  буруу ойлголт байна. Би өргөн царигтайг нь тавина гэж байгаа юм биш. УИХ-аар 2008 онд баталсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, 2009 онд Д.Медведев Ерөнхийлөгч, Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгч нарын гарын үсэг зурсан Стратегийн түншлэлийн тунхаглал, 2010 онд баталсан төмөр замын тээврийг хөгжүүлэх төрийн бодлогод 15.20 өргөн цариг гээд тусгачихсан байгаа. Би үүнийг л ярьж байгаа юм. Төмөр замын царигийн талаарх маргаан тэгэхээр 2010 онд төгссөн. Царигтай холбоотой асуудал гэхэд дэлхийн улс оронд өргөн, нарийн цариг гэж байдаггүй. Нийт 16 төрлийн янз бүрийн цариг бий. Улс орон бүр төмөр замынхаа царигийг шийдэхдээ нэгдүгээрт, геополитикийн, хоёрдугаарт, эдийн засгийн үр ашгийг тооцдог.

-Тусгаар тогтнол хамаатай юу?
-Хамаатай байлгүй яах вэ. Геополитикийн ард бүх зүйл бий. Манайх яг энэ зарчмаар царигаа шийдсэн. Маргаан байхгүй. Харин М.Энхсайхан гэдэг хүн л маргаан болгоод яваад байгаа юм.

-Би УИХ-ын 32 дугаар тог­тоолыг үзсэн л дээ. Цариг 15.20 байна гээд. Гэхдээ тээвэрлэлтээс үүдээд ямар нэг асуудал гарвал тухайн үед Засгийн газар УИХ-д саналаа оруулж, шийдүүлж болно гэсэн байгаа юм. М.Энхсайхан үүнийг л бариад царигаа өөрчлөх хэрэгтэй гээд маргаад байгаа л даа?
-М.Энхсайхан үүнийг муш­гиж тайлбарлаад байгаа юм. Тогтоолд царигийн тухай заасны дараа нэг өгүүлбэр бий. Тэр нь “Үндсэн сүлжээтэй холбогдохгүй тохиолдолд бүтээгдэхүүн нь шууд экспортод гарч байгаа боловсруулах үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний, төмөр замын царигийг тухай бүрт нь УИХ-д танилцуулж, шийдүүлнэ” гэсэн байдаг. Тэгэхээр энд тодорхой болгох хоёр асуудал бий. Нэгдүгээрт, одоо байгаа болон шинээр баригдах төмөр замын царигтай холбогдохгүй тохиолдолд. Гэтэл Тавантолгой, Га­шуунсухайт шууд холбогдож байгаа. Ийм тохиолдолд цариг нарийн байх боломжгүй. Хэрэв үндсэн царигтай холбогдохооргүй бол ямар царигтай байх вэ гэдгийг Засгийн газар тухай бүр УИХ-д танилцуулах ёстой. Засгийн газрын эрх, үүрэг энэ. Үүнийг л буруу тийш нь тайлбарлаад улстөржүүлээд  байгаа юм.

-М.Энхсайханы энэ үйлдэл үнэхээр улс төр мөн үү?
-Мөн,  баталгаатай хэлнэ. Маш их улстөржүүлж байна.

-Та өмнө нь телевизийн нэвтрүүлэгт орохдоо “М.Энхсайхан гэдэг туршлагатай улстөрч төмөр замын ажил дээр улстөржихгүй гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Би түүнтэй маш сайн ойлголцож ажиллаж байгаа ” гэж хэлж байсан. Тэр өдөр бол арваннэгдүгээр сарын 29. Харин одоо ямар санагдаж байна вэ?
-Би үнэхээр гайхаж байгаа. Бидэнд тийм их итгэл байсан байхгүй юу. Гэтэл одоо яаж байгааг нь бид бүгдээрээ харж байна шүү дээ.

-Та өөрөө улстөрч биз дээ?
-Би улс төрийн албан тушаалтан мөн. Гэхдээ улстөрч гэхээс хуульч хүн гэвэл ононо. Олон жилийн туршлага бий. Энэ утгаараа тэр хүнд итгэсэн. Харин одоо буруудаж байна.

-Хуульч хүмүүс чинь хүний нүдийг хараад, ярилцаж суугаад байр байдлыг мэдчихдэг. Танд энэ хүн улс төр хийгээд алах нь гэх мэдрэмж төрж байгаагүй гэж үү?
-М.Энхсайхан гэдэг хүнийг хувь хүнийх нь үүднээс ямар хүн бэ гэдгийг мэдэхгүй, танихгүй. Сая л бид хоёрт хамтарч ажиллах боломж гарсан юм. Би маш их үр дүн хүлээж байсан. Гэтэл хоёр сарын дараа ингэж яриад сууж байгаадаа гайхаж, харамсаж байна. Улс төр ийм байвал улс орон цаашаа яаж хөгжих юм бэ.

-Та М.Энхсайханыг ямар хур­дан халчихав аа… ?
-Ажиллах боломжгүй байгаа юм чинь. Ойлголцох гээд удаа дараа ярьж үзсэн. Гэтэл ойлголцоогүй.

-Та Ерөнхий сайдад мэдэгдэлгүй шууд Төрийн өмчийн хороонд санал өгөөд л ажлаас нь халчихсан хэрэг үү. ТӨХ ямар ч хурдан шийдвэр гаргав аа?  
-Тэгээд л таарчихсан юм. Төрийн өмчийн хорооны хурал пүрэв гарагт болж байсан. Би яг тэр өдөр нь саналаа өгөөд л тэгээд шийдвэр нь гарсан.

-Хуулиараа бол салбарын сайд ТӨХ-нд санал өгч ТӨХ шийдвэр гаргах ёстой юу?
-Тийм ээ, хуулийн дагуу л ажилласан.

-Тэгвэл Ерөнхий сайдад заавал мэдэгдэх ёстой юу?
-Хууль бол байхгүй л дээ. Төрийн өмчийн хороогоор ийм асуудал хэлэлцэх гэж байна гэдгийг Ерөнхий сайдад танилцуулах журам бий. Асуудал гэнэт орсон болохоор мэдэгдэх боломж байгаагүй байх.

-М.Энхсайхантай уулзаж, утсаар ярьж байгаа юу?
-Уулзаагүй. Бид хоёр улс орны хувь заяатай холбоотой асуудал ярьсан болохоос биш хувийн бизнесээ яриагүй.

-Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг өөрт нь мэдэгдэхгүйгээр М.Энхсайханыг халчихсанд танд дур­гүйцээгүй юү?
-Зарчмын хувьд өгөх сануулгаа өгсөн.

-Ерөнхий сайд ер ямар сануулга өгдөг юм бэ?
-Ерөнхий сайдын л сануулга өгнө дөө(инээв). Манай хэвлэлийнхэн асуудал гарахаар сенсааци маягаар хандах юм. Уг нь бид улс орны хөгжлийн тухай ярьж байтал хувь хүний маргаан болгоод хувиргачихсан.

-Н.Алтанхуяг сайд танд “зөөлөн” сануулга өгсөн бололтой. Өмнө нь М.Энхболд Ерөнхий сайд байх үед Н.Энхбаяр Ерөнхийлөгч ОХУ-д айлчилж байсан юм. Тэр үед Асгатын ордын хувийг ОХУ-ын “Полиметал” компанид өгөх шаардлага гараад Ерөнхий сайд руу утасдтал утсаа аваагүй. Тэгэхээр нь Төрийн өмчийн хороо руу мэдэгдээд шууд зөвшөөрөл авчихсан байгаа юм. Үүний буулт их хатуу ирж байсан санагддаг…Та харин гайгүй өнгөрч….?
-Та бүхэн надад зөөлөн, хатуу ирснийг мэдэхгүй л дээ. М.Энхсайхан бид хоёрыг маргаж байхад Ерөнхий сайд харж байсан. Тийм болохоор энэ асуудлыг ойлгож байгаа байх.

-М.Энхсайхан “Төмөр зам -Өм­нөд” гэдэг компани байгуулаад мөнгө босгох саналыг тавьсан юм билээ?
-Үүнийг мэдэж байгаа. Төмөр замын одоо барих гэж буй чиглэлийг чиглэл бүрээр нь тасдаад нэг, нэг компани болгоё гэсэн. Энэ нь өөрөө нэгдсэн сүлжээ байгуулна, цогцоор нь хэрэгжүүлнэ гэсэн Засгийн газар, УИХ-ын тогтоолыг зөрчиж байгаа юм. Бүр Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн зөвлөмжийг зөрчиж байгаа хэрэг.

-УИХ-аар баталсан тогтоолын дагуу төмөр замаа баривал Оросын хуучин тоног төхөөрөмжийг хэрэг­лэнэ гээд байгаа нь хэр ортой юм бэ?
-Төмөр замыг хэнээр бариулах, хэн хөрөнгө оруулагч байх вэ гэдгийг шийдээгүй байна. Тэгэхээр урьдаас тааж мэдэн хөрш орны эсрэг өдөөн хатгасан мэдэгдэл хийх нь улстөрч хүний хувьд хэр зохимжтой юм бол. Үүнийг би ойлгохгүй байна.

-М.Энхсайхан улс төрд шинэ хүн биш. Ардчилсан намынхан М.Энхсайханыг гадаад явсан хой­гуур нь тамгыг нь булааж, нөгөөх нь өгөхгүй гэж байсныг санаж байна?
-Би ч мөн санаж байна. Тухайн үед би улс төрд ороогүй байсан болохоор нарийн үйл явцыг нь мэдэхгүй юм.

-Ийм хүнийг манай нам мэдсээр байж гүйцэтгэх захирлаар надад “шах­чих” юм гэж та бодсон уу?
-Би бүүр холбогдох хүмүүст нь хэлсэн. Одоо М.Энхсайхан гэж ярих нь тийм зохимжтой биш. Нэг хүнийг муулаад байгаа ч юм шиг. Энэ асуудлаар тайлбар хийж асуудал болгоё гэж бодоогүй юм. Гэтэл сүүлдээ гүтгэлгийн шинжтэй зүйл рүү орсон. Тэгэхээр нь зарим нэг тайлбарыг хийх хэрэгтэй гэж бодлоо. Ерөнхийлөгч “2.8 сая хүний төлөө ажиллах гэж байгаа бол 20, 30 хүний доромжлолыг давж гарах ёстой шүү” гэсэн.

-Та 1998 онд ТӨХ-ны Тамгын газ­рын даргаар ажиллаж байсан билүү?
-Би ТӨХ-нд 1997-2000 он хүртэл хуульчаар  ажиллаж байгаад  2000-2002 онд Худалдаа хөгжлийн банкны Тамгын газрын захирал, 2002-2004 онд өмгөөлөгчөөр ажиллаж байсан.

-Худалдаа хөгжлийн банкны хувьчлалыг хийхэд та Төрийн өм­чийн хороонд байсан уу?
-Үгүй ээ, би Худалдаа хөгжлийн банкинд байсан.

-Тэр хувьчлал мөн хууль бус байсан гээд хэл ам дагуулж байсныг санаж байна уу?
-Улс төр байсан юм биш үү. Хууль бус байсан бол буцаагаад авахгүй яасан юм бэ. Тухайн үед бид хувьчлалд нь ороогүй. Харин банкны ажилтан байсан. Хувьчлалыг хэн авсан гэдэг нь одоо тодорхой бус байгаа. Хувьчлагдаад гадныхан авсны дараа би банкнаас гарсан.

-Та Х.Баттулга сайдтай хэдэн онд танилцсан юм бэ?
-1998 оны үед танилцсан юм уу даа. Танилцах ч гэж мэдэх төдий л байсан. Намайг 2002 онд өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүлдэг байхад надаас хуулийн зөвлөгөө авдаг байлаа.

-Зам, тээвэр, барилга, хот бай­гуулалтын сайд байхдаа танд дэд сайдаараа авсан. Тэгэхээр өмгөөлөгчөө л авчраад тавьчихсан юм биш үү?
-Надаас зөвхөн Х.Баттулга ч биш бизнесийнхэн зөвлөгөө авдаг байсан. Хуулийн зөвлөгөө аваагүй томоохон компани гэж байхгүй дээ. Би ажлыг нь сайн хийж байсан юм байлгүй. Одоо ч гэсэн бизнесийнхэн зөвлөгөө авдаг. Тухайн үед Х.Баттулга сайд болоод өөртэй нь ажиллаж байсан  өмгөөлөгч хэрэг болно гэж бодсон юм байлгүй намайг хамтарч ажиллах уу л гэсэн.

-Таны хувьд хуульчаас улс төрийн ажил хийж эхэлсэн нь цаг хугацаа чинь өнгөрсөн сонгууль байх аа?
-Дэд сайд улс төрийн албан тушаал учраас 2008 оноос улс төрийн ажилд орсон гэж болно л доо.

-Та УИХ-ын 2012 оны сонгуулиар нийслэлийн Ардчилсан намын сонгуулийг удирдсан уу?
-Сонгууль удирдсан. Мэдээж амаргүй даваа давсан.

-Нийслэлийн Ардчилсан нам сон­гуульд үнэмлэхүй ялалт бай­гуулсан. Энэ гавьяаг чинь шагнаж танд сайдын суудал өгсөн үү?
-Улс төрд шагнал гэж байхгүй. Зүтгэл байдаг юм. Сайдын ажил маш том итгэл, хариуцлага өгч байгаа хэрэг.

-Уг нь шагнал л юм даа. Гэхдээ та их гоёоор тайлбарлаад байна…?
-Үгүй ээ, бид төрийн албан тушаалыг шагнал гэж ойлгож болохгүй. Энэ бол хариуцлага бас итгэл. Ингэж хүлээн авч ажиллах ёстой. Зүтгэх ч хэрэгтэй юм.

-“Монголын төмөр зам эхлэх­гүй бол тантай ярина шүү” гэж Ерөнхийлөгч танд сануулга өгсөн байх аа?
-Зөв шүү дээ. Ажил хариуцуулсан бол хариуцсан хүнтэй нь л ярих ёстой.  Гэхдээ төмөр замын ажлыг явуулах мөнгийг надад өгөх хэрэгтэй. Ер нь Ерөнхийлөгч энэ асуудлыг сөхөж ярьснаараа “хийх ёстой ажил шүү” гэдгийг улстөрчдөд ойлгуулж анхаарлын төвд авчирлаа гэж бодсон.

-Засгийн газар төмөр замын эхний суурь бүтцийг барих 55 сая ам.долларыг шийдсэн саяхан шийдлээ. Гэтэл энэ чинь аль 2011 онд Засгийн газраар бас ший­дүүлсэн биз дээ… Зүй нь би таниас тэр өмнөх 55 сая ам.доллар хаачив аа гэж асуух ёстой биз?
-Харин тийм, тэгж асуух ёстой. Энэ мөнгийг 2011 онд өмнөх Засгийн газар шийдсэн. Гэтэл бидэнд өгөөгүй. Хөгжлийн банк өгөх ёстой байсан мөнгө л дөө. Тухайн үеийн улс төрөөс болоод ирээгүй байх гэж харддаг юм.

-Гурван зүтгүүрээ ХААН бан­кинд барьцаалж зургаан сая ам.доллар зээлж аваад Төмөр замын­хаа  ТЭЗҮ хийлгэсэн гэсэн. Зүт­гүүрээ авсан уу?
-Аваагүй байгаа. Мөнгө шийдэгдвэл авах байх даа. Тухайн үед Төрийн өмчийн хороо шийдэж, Монголын төмөр зам компани зөвшөөрөөд хууль ёсны дагуу авсан мөнгө шүү дээ.

-Хүүнд нь хэдэн төгрөг төлдөг юм?
-Хүү нь сая гаруй ам.доллар бол­чихсон байгаа.

-Хэрэв таны төмөр зам барих нь ажил бүтэхгүй бол яах вэ?
-Миний төмөр зам биш шүү дээ… Монгол Улсын төмөр зам. Хэрэв энэ ажил нурвал биднийг маш бүрхэг ирээдүй хүлээж байгаа.

-Улстөрч хүнд олон чимэг зүүлт хэрэгтэй байдаг. Тэр дундаас имижээ бүрдүүлдэг. Гэтэл та дуу­гүй нэг л “чка” байгаад байх юм?
-Үнэн, үнэн. Би улстөрч гэхээс илүүтэй хуульч хүн болохоороо тэгж харагдаж байж магадгүй юм. (инээв)

-Таны ажлаа явуулж байгаа нь хэлбэр нь УИХ-ын дарга З.Энхбол­дын арга барилтай их төстэй санагдаад байдаг юм. Та хоёр их ойр ажиллаж байсан байх аа?
-Төрийн өмчийн хороонд байхад цуг ажилласан. Одоо ч бид хоёр сайн харилцаатай.

-Таныг Дорноговь аймгийн Хөвсгөл сумынх гэж сонссон. Гэх­дээ хөдөө төрж, өсөөгүй биз дээ?
-Аавынхаа угшлаар Дорноговь аймаг. Хотод үйлдвэр комбинатад төрж, өссөн.

-Комбинатынхан их дэггүй гэгддэг… Таныг би их танхай бай­сан гэж сонссон үнэн үү?
-(инээв) Одоо намайг явуулж эхлэх нь үү…Хүүхэд байхдаа зодолдож үзээгүй хүн ер нь байдаг юм уу.

-Танхайгаар барахгүй зодоон хий­гээд сургуулиасаа хөөгдөөд ирсэн гэж сонссон бас…?
-За үгүй дээ…. худлаа яриа сонссон байна…(инээв)

-Таны ажилд амжилт хүсье… Үзэгчдэд хандаж юу хэлмээр байна та?
-Бүгдээрээ ер нь улс орон маань эв нэгдэлтэй байх ёстой. Үүнийг би оюун санааны нэгдэл гэж хэлэх дуртай. Оюун санааны эв нэгдэл байх юм бол бид ихийг бүтээж хөгжиж чадна. Үүний төлөө зүрх сэтгэл оюун ухаанаа дайчлах хэрэгтэй юм даа.

-Харин би таниас улстөрчдөд хэтэрхий итгэж эрт дүгнэлт бит­гий хийж байгаарай гэж хүсье. М.Энхсайханы хувьд та алдсан шигээ алдааг бүү давтаарай…  
-(инээв) За тийм юм дээ…. Танд ч амжилт хүсье.

Л.Мөнхбаясгалан