Лениний музей үлэг гүрвэлийнх болох тухай…

Хилийн чанадад алд­сан Батаарынхаа ясыг эргэн олсон монголчууд  хадгалах байрыг нь бэл­дэх  гэж  баахан маргаж байна. Бидний нэрлэж занш­санаар Лениний музейг Зас­гийн газраас үлэг гүр­вэ­лийнх болгох шийдвэр гарсны дараа тус барил­гын түүхийг хэвлэлүүд сөхөж эхэлсэн билээ. Улаанбаа­тарт музейн зо­риулалтаар барьсан  ганц­хан байшин нь Лениний музей байсан, тэр нь зориулалтын бусаар ашиглагдаж байсан нь олонд ил болсон. Соёл, спорт, аялал жуулч­лалын сайд Ц.Оюун­гэрэ­лийн Ерөнхий сайдад өг­сөн танилцуул­гаас үзвэл тус музейн барилгын түүх сонирхолтой юм. Тус му­зейг 1974-1980 онд  улсын  хөрөнгө  оруу­лалтаар Соёлын яамны  захиалгаар бариулжээ. Орос ах нараа­раа бариулсан уг музейн барил­гын бүх хөрөнгийг улсын төсвөөс гаргасан байна. 1980 онд барилгыг ашиглалтад оруулахдаа хэний ч өмчид шилжүү­лээгүй аж. Харин барилгыг хүлээн авсан Засгийн газ­рын комисс ашиглагч бай­гууллагаар Намын түү­хийн институт гэгч байгуул­лагыг нэрлэ­сэн байж. Дээр дурдсанч­лан барилга анх­наасаа музейн зориулал­таар ба­ригдсан, захиалагч нь Соёлын яам байсан бо­ловч барилга ашиглалтад  хүлээлгэн өгөх явц нь журмынхаа дагуу яваагүй  бололтой. Тий­мээс Соёлын яам ч барил­гаа  хүлээж авч чадаагүй юм  байна. Засгийн газраас ямар нэг шийдвэр гараа­гүй байхад 1979 онд  одоо­гийн МАН-ын удирдла­гууд уг барилгыг намын­хаа өмч мэтээр бүртгүүл­сэн ажээ. Энэ цагаас хойш тус музейн барилгыг МАН эзэмшсээр  байсан юм.

Дээрх барилгын түү­хийг бүр илүү дэлгэрүүл­вэл 1977 онд Бүх холбоот­ны үйлдвэрлэл, урлагийн комбинатад 666 мянган рублиэр Улаанбаатарт Лениний музейг барьсан тухай баримт байдаг бай­на. 1980 онд барилгыг ашиг­лалтад оруулахдаа хэн нэг­ний өмчид шил­жүүлээгүй Намын түү­хийн институт эзэмшиж байсныг дээр дурьд­сан. Цаашид ч эзэм­шигчээ өөрчлөлгүй байсаар 1990 онд БНМАУ-ын дээд шүүх, шүүхийн дарга Ц.Ша­равдорж, Дээд шүү­хийн гишүүн Л.Баасан, Б.Цогням нар уг барилгыг МАХН-ын нэр дээр шил­жүүлэх шийдвэр гаргасан  ажээ. Улмаар 1992 онд тухайн үеийн МАХН-ын Төв хорооны тэргүүлэгч­дийн шийдвэрээр В.И.Ле­ни­ний нэрэмжит улс төр соёлын төвийн /музейн/ нэрийг өөрчилж, хөдөл­мөрчдийн соёл үйл­чил­гээний “Чандмань” төв болгосон аж. Тухайн үед МАХН-ын Төв хорооны тэргүүлэгч гишүүн Б.Даш-Ёндон, Н.Багабанди, Б.Батхи­шиг, С.Дашдаваа, Д.Лүн­дээ­жанцан, Ч.Пү­рэв­дорж, Л.Түдэв, Б.Тү­мэн, Ж.Ядам­сүрэн нар хурал­дан уг тогтоолыг гаргасан байна.

Ингээд  1997 онд Лени­ний музейг төрийн өмчид авах талаар санал гарч, шүүхэд хандсан бай­даг юм. Төрийн өмчийн хороо шүү­хэд хандахад Нийслэ­лийн шүүхийн давж заал­дах шатны иргэ­ний шүүх хуралдааны бү­рэлдэхүүн, дарга Ц.Сайн­баяр, шүүгч Т.Га­рий­маа, Л.Жаргал нарын шийдвэ­рээр Лени­ний музейн ба­рилгыг төрийн өмч болгож авах хүсэлтийг боломжгүй гэж магад­лагаа гаргаж, МАХН-ын мэдэлд хэвээр үлдээсэн байна. Тэгээд 1980 онд гаргасан комис­сын актаар МАХН-ын өмч болсон учир төрийн өмчид шил­жүүлэхгүй гэжээ. Ингээд Төрийн өмчийн хороонд Улсын дээд шүү­хийн шүүгч Ж.Дашдорж уг барил­гыг шилжүүлэх үед үйлчилж байсан хууль тогтоомжид улсын өмчийг олон нийтийн байгуул­лагад үнэ төлбөргүй шил­жүүлэх асуудлыг Засгийн газрын зөвшөөрлөөр шийдэж байхыг заасан аж. Шийд­вэр гарч Засгийн газар комисс томилж, Намын түүхийн институ­тэд шил­жүүлсэн болохоор төрийн өмчид авах тогтоол гарга­сан нь буруу” гэсэн хариу өгсөн гэнэ.

1998 онд Хөрөнгийн үнэлгээний төв Лениний музейн барилгын үнэлгээг хийсэн байна. 1997 оны арван­хоёр­дугаар сарын 30-ны байдлаар иж бүрэн барилга байгуулам­жийн шинэчил­сэн үнэ нэг тэрбум 801 сая 356 мянга 300 төгрөг гэж тогтоожээ. Үүнээс найман сарын  дараа Улаанбаатар хотын МАХН-ын хороо нь кон­торын зориулалттай гурван давхар барилгын хууль ёсны өмчлөгч хэ­мээн Үл хөдлөх эд хөрөн­гийн газ­раас гэрчилгээ олгосон байдаг ажээ. Үүний дараа 2011 онд МАХН нэрээ МАН болгохдоо тус барилгын үл хөдлөх хөрөн­гийн гэр­чилгээг на­мын­хаа нэрээр сольсон  байна.

Энэ бүхний эцэст Лениний музей нь МАН-ын биш төрийн буюу ард түмний өмч болох нь нотлогдож, МАН-ынхан олон жил хууль бус аргаар дээрх барилгыг эзэмшиж байсан хэрэгт “унах” бололтой.