Монгол Улс буруу замд хөл тавьж байна /Буруу замаар будаа тээж байна/.

Mongolia steps in the wrong direction

Two recent developments in Mongolia provide insight into the country’s political and economic development. First, a jury sentenced former Mongolian President Nambaryn Enkhbayar to four years in prison on corruption charges. The charges ranged from the very serious (millions of dollars stolen from Mongolia’s Erdenet Mining Corporation) to the absurd (illegal use of just over US$100 in office equipment in 2000). While Enkhbayar can appeal, it seems very likely he will spend at least some time in jail.

Монгол Улсад саяхан болж өрнөсөн үйл явдлууд тус улсын улс төр, эдийн засгийн өөрчлөлтүүдийн талаарх мэдээллийг дэлхий нийтэд өгч, Монголын дотоод нөхцөл байдлыг харах боломжийг олгож байна.Үүнд:

Нэгдүгээрт, Монгол Улсын шүүх  Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Намбарын Эхбаярыг авлигын гэмт хэрэгт холбогдуулж, дөрвөн жилийн  хорих ялаар шийтгэсэн байна. Шүүхээс энэхүү ялыг оногдуулахдаа онц хүнд  гэмт хэрэг /Монголын уул уурхайн “Эрдэнэт” үйлдвэрээс олон сая долларыг завшсан/ – ээс эхлэн, инээд хүрэхүйц жижиг гэмт хэрэг /2000 онд 100 ам.долларын үнэтэй албан ажлын зориулалттай төхөөрөмжийг  хууль бусаар ашигласан /- ийг  үйлдсэн гэж дүгнэсэн байх юм.

Н. Энхбаяр давж заалдах хэдий ч , хэсэг хугацааг шоронд өнгөрөөх  болох юм шиг харагдаж байна.

Second, the Ulaanbaatar city government pulled down the statue of Vladimir Ilyich Lenin that sat prominently in front of the country’s flagship Ulaanbaatar Hotel, just off the capital’s Skhbaatar Square. The city has announced plans to auction off the statue, with bidding starting at around $400.

Хоёрдугаарт, Улаанбаатар хотын захиргаа Сүхбаатарын талбайнхаа дэргэд байрлах  Улаанбаатар зочид буудлын өмнө олон жилийн туршид тэнд байсаар байсан Владимир Ильич Ленины хөшөөг буулгасан явдал юм. Хотын захиргаа энэ хөшөөг дуудлага худалдаагаар худалдан борлуулсан  бөгөөд дуудах анхны  үнэ нь 400 ам.доллар байв.

At face value, these two developments support the narrative that Mongolia is developing into a country committed to rule-of-law and capitalist economic development. Analysts determined to support Mongolia’s current development trajectory point to the government’s willingness to pursue corruption among politicians at the highest level as a harbinger of good governance. Similarly, the city’s decision to topple the statue of Lenin is evidence of good economic policy.

Өнгөц харахад, дээрхи хоёр үйл явдал Монгол Улсыг эрх зүйт төр тогтсон, капиталист эдийн засгийн хөгжлийг эрхэмлэсэн орон мэт харагдуулна.  Болсон үйл явдлыг нягтлан  шинжилвэл  Монгол Улсын одоогийн хөгжил  нь төрийн зүгээс төр, засгийн өндөр албан тушаалын улс төрчдийн авлигыг  арилгаж,  сайн засаглалыг тогтоох  эрмэлзэл чиглэлтэй байна гэсэн дүгнэлтэд хүргэх боломжтой .

This symbolic reading misses larger points about political, economic, and social development in Mongolia. Rather than heralding a new dawn of transparency and accountability, both cases suggest that Mongolia is flirting with a system led by cronyism where the social contract between the state and society is jettisoned in the name of capitalism.

Гэхдээ ийм байдлаар нэр төдий, өнгөц ойлгох нь Монгол Улсын улс төр, эдийн засаг, ниймийн хөгжлийн  ихээхэн хэсгийг анзааралгүй орхиход  хүргэнэ.

Нээлттэй, ил тод шинэ эринийг зарлан тунхаглахын оронд, төр, нийгэм нь капитализмын төлөө золиос болдог хэвшмэл нийгмийн харилцааны урсгалд Монгол Улс орж байгааг өмнө дурдсан хоёр үйл явдал  харуулж байна.

The sentence against Enkhbayar tells us that Mongolia’s judiciary is beholden to prevailing political leadership. Enkhbayar’s trial was a rushed affair at best or a miscarriage of justice at worst.

Н.Энхбаярт ял оноосон явдал нь Монгол Улсын шүүх эрх мэдэл  олонхи  болсон улс төрийн хүчнээс хамааралтай болхыг  бидэнд хэлж байна.

Н.Энхбаярт холбогдох шүүн таслах ажиллагаа нь сайндаа л асуудлыг яаравчлан хурдан  зохицуулах гэсэн, хамгийн муу нь шүүхийн зохиосгүй үйл ажиллагааны илэрхийлэл болсон юм.

Enkhbayar answered all charges against him but was still convicted without compelling evidence. Many of his accusers did not even bother to appear in court, choosing instead to attend the Olympic Games in London. Meanwhile, the conditions of Enkhbayar’s detention were so poor that Amnesty International felt it necessary to lobby the Mongolian government for better treatment on his behalf.

Н.Энхбаяр өөрт нь  тулгасан гэмт хэргүүдийн талаар тайлбарууд гаргасан боловч шүүх нотлох баримтуудыг харгалзан үзэлгүйгээр ял шийтгэл оноосон байна. Түүнийг гэмт хэрэгт буруутгаж байсан олон хүн шүүх  хуралдаанд хүрэлцэн ирж оролцохоос цааргалан, Лондоны Олимпийн тоглолтыг  үзэхийг илүүд үзжээ. Н.Энхбаярыг цагдан хорьж байсан хорих газрын нөхцөл байдал туйлын ядмаг байсан тул Амнести Интернэшл  Монголын Засгийн газарт хандан лобби хийх шаардлагатай  гэж үзсэн байна.

Enkhbayar’s conviction also shows that those in power are capable of using supposedly nonpartisan institutions for political ends. Mongolia’s Independent Authority Against Corruption (IAAC), which led the investigation against Enkhbayar, reaffirmed its reputation for inefficiency and even corruption, by leading what many Mongolians view as a politically motivated attack. While most Mongolians agree that Enkhbayar is likely guilty of corruption, they also believe he is no guiltier than other Mongolian politicians.

Н.Энбаярт ял шийтгэл оноосон явдал нь нийгмийн эрх мэдэл бүхий  хэсэг нь бие даасан гэх институцуудыг улс төрийн зориолгоор ашиглах боломжтой гэдгийг харуулж байна.

Олон тооны монголчуудын хувьд улс төрийн захиалгатай гэж тооцогдож байгаа Н. Энхбаярт холбогдуулсан гэмт хэргийг удирдан зохион байгуулсан Авлигын эсрэг хараат бус Монгол Улсын байгууллага нь авлигатай тэмцэх чадваргүй гэдгээ дахин нотолсон.

Хэдийгээр цөөнгүй монголчууд Н. Энхбаярыг авлигын гэмт хэрэгт буруутай гэж  үзэж байгаа хэдий ч, түүнийг   монголын бусад улс төрчдөөс илүүтэйгээр буруугүй  гэдэгт итгэлтэй байдаг .
The third important conclusion is that the Mongolian government is not interested in dealing effectively with corruption, which is a real problem for the state. Rather than systematically working to mitigate mechanisms that allow members of Parliament to use political positions for material gain, the Enkhbayar case shows those in power will preserve their privileges. Only those outside the existing political structure need worry about corruption charges.

Монголын Засгийн газар авлигын гэмт хэрэгтэй үр дүнтэй тэмцэх сонирхолгүй байгаа нь чухамдаа энэ орны өмнө тулгамдаж буй бодит асуудал ба энэ нь гурав дахь чухал дүгнэлт болж байна.

Парламентын гишүүд улс төрийн эрх мэдлээ ашиглан эд хөрөнгийн ашиг сонирхолоо гүйцэлдүүлэх асуудалтай системтэй тэмцэхгүй байгаа нь Н.Энхбаярын хэргээс илэрхий ба  хэн эрх мэдлийг гартаа атгаж байна тэр л эрх ашгаа хадгалж үлдэдгийг харуулж байна.

Энэ нь улс төрийн хүрээний  гаднах хүмүүс  зөвхөн  авлигын гэмт хэрэгт дуудагдах магадлалтай байгаад санаа зовних хэрэгтэйг харуулж байгаа юм.
What does all this have to do with the statue of Lenin in front of the Ulaanbaatar Hotel? For the 70 years that Mongolia was a communist state, the Mongolian People’s Revolutionary Party (MPRP) ruled Mongolia with a so-called system of democratic centralism. Under this system, the MPRP promoted collectivization of herds and industrialization in urban areas. While the establishment of the system came at considerable social cost, by the 1980s the MPRP’s policies had generated impressive economic growth.
Улаанбаатар зочид буудлын өмнө байсан Лениний хөшөөтэй холбоотой асуудал юуг илтгэж байна вэ? Далан жилийн турш Монгол Улс коммунист тогтолцоотой улс байж, энэ цаг хугацаанд Монгол Ардын Хувьсгалт Нам нь улс орноо ардчилсан, төвийн үзэл баримтлалаар удирдан залж ирсэн байна.

Энэ тогтолцооны үед МАХН  хөдөө орон нутгийг үйлдвэржүүлэх, малчдыг нэгдэлжүүлэх зэрэг ажлуудыг зохион байгуулсан байдаг. Тухайн тогтолцоог бий болгоход тодорхой хэмжээний сөрөг үр дагаварууд гарсан байдаг хэдий ч 1980-аад он гэхэд МАХН-ын бодлогын үр дүнд Монгол Улсад эдийн засгийн бодитой өсөлт гарсан байдаг.
The MPRP used this economic growth to develop comprehensive education, health, and welfare systems. The result was a safe, literate society where the vast majority of citizens had access to basic social goods. Regardless of one’s personal feelings about Lenin, most Mongolians benefited under this system.
Эдийн засгийн энэхүү өсөлтөнд суурилан боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын талаарх хөгжлийн цогц бодлогыг МАХН хэрэгжүүлсэн байна. Үр дүнд нь нийгмийн суурь халамжуудыг иргэдэд хүртээмжтэй хүргэдэг, аюулгүй, бичиг үсэгт бүрэн тайлагдсан тийм нийгмийг бий болгосон явдал юм. Лениний талаарх хэн нэгний хувийн үзэл бодлоос үл хамааран, монголчууд дээрхи системээс бүхэлдээ хожиж гарсан юм.
Since Mongolia’s transition to democracy and a liberal economic system, social indicators have fallen across the board. While the overall literacy rate remains high, youth literacy has decreased since the 1990s. More important are the massive gaps that have opened in the quality of education between rural and urban areas.
Монголчууд ардчилал, либерал эдийн засгийн бодлогод шилжсэнээс хойш нийгмийн тодорхойлогч үзүүлэлтүүд нэгэнтээ хүснэгтээс давж буурчихаад байна.

Нийтийн бичиг үсэгт тайлагдсан явдал өндөр байсаар байгаа боловч залуу үеийнхний бичиг үсэгт тайлагдсан үзүүлэлт 1990 оноос хойш буурсаар байна. Хөдөө орон нутаг болон хот суурин газрынхны  боловсролын чанарын ялгаа асар их байгаа нь хамгийн анхаарал татахуйц зүйл юм.

The health system in Mongolia is in tatters, with infectious disease on the rise and doctors demanding payment before administering rudimentary care. Mongolians with any means travel to China’s Inner Mongolia for health services, creating a vicious cycle where much-needed development funds are diverted abroad from Mongolia’s domestic health sector.

Эрүүл мэндийн талаарх бодлого Монголд бүрэн алдагдаад байгаа бөгөөд халдварт өвчний тархалт их байгаа, эмч нар анхан шатны үзлэг хийхээсээ өмнө төлбөр нэхэж байгаа нь үүнийг нотлож байна.

Эрүүл мэндийн төрөл бүрийн үйлчилгээ авах зорилгоор БНХАУ-ын Өвөр Монгол руу монголчууд явж байгаа нь дотоодын эрүүл мэндийн салбарт хэрэгцээтэй  тэрхүү хөгжлийн хөрөнгө оруулалтыг гадагш  гаргаж байгаа нь асар хор хөнөөлтэй эргэлтийг бий болгож байна.

Environmental problems in Mongolia have grown exponentially since the end of the Cold War. Ulaanbaatar is by some accounts the world’s most polluted city, and residents increasingly experience respiratory disease during the winter. Both legal and illegal mining are damaging Mongolia’s environmental health. Crime in Mongolia – almost nonexistent under the communist system – is steadily increasing in the state’s capital and countryside. Thousands of homeless children live in Ulaanbaatar’s sewers.

Хүйтэн дайн дуусгавар болсноос хойш Монголын хүрээлэн буй орчны талаарх асуудал  асар хурдацтай нэмэгдэж байгаа билээ. Зарим нэгэн үзүүлэлтээр Улаанбаатар хот нь дэлхийн хамгийн бохирдсон хот болоод байгаа ба ялангуяа, өвлийн улиралд энэ хотын иргэд амьсгалын замын өвчнөөр илүүтэй шаналж байна. Хуулийн дагуу, хууль бус эсхээс үл хамааран аливаа уул уурхайн үйлдвэрлэл нь Монгол Улсын хүрээлэн буй орчныг  сүйтгэсээр байна. Коммунист системийн үед бараг үгүй байсан гэмт хэргийн тоо өнөөдөр хот, хөдөөд ялгаагүй нэмэгдсээр байна. Мянга мянган орон гэргүй хүүхдүүд Улаанбаатар хотын бохирын шугаманд толгой хорогдож байна.

Given these social realities, Ulaanbaatar’s decision to tear down the Lenin statue is worrying. Despite the failure of the country’s current economic and political systems to provide social goods equal to those available during communism, it appears the state is doubling down on laissez-faire capitalism and hoping the invisible hand will solve social development problems. The emotional response to the city’s decision by many Mongolians, evident in social media, demonstrates that the symbolism of – the move is not lost on the Mongolian public.

Нийгмийн бодит байдлыг харгалзан үзвээс, Улаанбаатар хотоос гаргасан Ленины хөшөөг буулгах тухай шийдвэр  сэтгэл эмзэглүүлэхээр байна.  Улс орны өнөөгийн эдийн засаг , улс төрийн тогтолцоо нь коммунист  үед байсан шиг нийгмийн үйлчилгээ болон нөхцөл байдлыг эрх тэгш хангахуйц байж чадахгүй байгаагаас гадна,  төр нь харьцангуй чөлөөт капитализмд шилжэхийг эрмэлзэхийн зэрэгцээ, нийгмийн хөгжлийн асуудлыг үл үзэгдэгч гар аяндаа өөрөө зохицуулчихна гэж найдсаар байна. Нийслэл хотын захиргааны шийдвэрийг олон монголчууд сэтгэл зүйн хувьд хэрхэн хүлээн авч байгаа нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс бэлхнээ харагдаж, энэ нь Монголын ард түний дунд хөдөлгөөний символизм алдагдаагүйг харуулж байна.

Both instances are important indicators of Mongolia’s national development. While western analysts applaud Mongolia for consolidating its democracy, in truth it remains a state devoid of political accountability and rule of law. While much is made of its economic growth, this growth is inequitable, uneven, and vulnerable to reversal. It is important to recognize these symbolic occurrences for what they really are: an ineffective government’s attempt at window dressing and its unwillingness to accept responsibility for the country’s growing social needs.

Дурдсан хоёр үйл явдал нь Монгол Улсын үндэсний хөгжил, дэвшлийн чухал шалгуур үзүүлэлтүүд юм. Барууны судлаачид Монгол Улс ардчиллыг хэрэгжүүлж байгаад баяр хүргэн алга таших боловч,  Монгол Улс нь үнэн хэрэгтээ  улс төрийн хариуцлагатай байдал, эрх зүйт төрөөс ангид улс  хэвээр байна. Хэдийгээр тус улс  эдийн засгийн хувьд өсөлт гаргасан боловч энэ өсөлт нь бодитой , эрх тэгш бус ба бүтэлгүйтэж буцахаад бэлэн, эмзэг байна. Эдгээр нэр төдий, өнгөц өөрчлөлтүүд нь төр засгийн хэлбэрдсэн оролдлого бөгөөд төрийн зүгээс улс орны өсөн нэмэгдэж байгаа нийгмийн хэрэгцээний төлөө хариуцлага хүлээх хүсэл эрмэлзэл байхгүйг харуулж байна.

Доктор Жеффри Рийвс

Хонолулу дахь Ази Номхон Далайн Аюулгүй Байдлын Судалгааны Төвийн  Төвийн  Аюулгүй байдлын Судалгааны Сургуулийн профессор

                                                                Asia times. Atimes.com

Мэдээлэл сайт дээр байрлаж байгаа линк

http://www.atimes.com/atimes/China/NL08Ad08.html