Гадныханд босго тавих гээд хөгжилд тушаа болох вий
Энэ хавар гадныхан хоорондоо Монголын баялгийг наймаалцаж эхэлсэн нь маргаан дуулиан дэгдээж төр засгийг түргэн авахуулаад байгаа. Өмнөговь аймгийн баруун хэсэгт бас нэг том нүүрсний уурхай бий. Хэмжээ нь тус аймгийн зүүн хэсэгт нээгдсэн Таван толгойн уурхайгаас дутахааргүй. Энэ ордын лицензийг Канадын Айвенхоу майнзын охин “Өмнийн говийн элс” компани эзэмшдэг.
Харин Айвенхоу энэ компанийнхаа хувьцааны 56.7 хувийг “Чалко” компанид зарахаар наймаа ярьж эхэлсэн. Харин тэр компани нь хувийнх биш, төрийнх байж. Шуудхан хэлэхэд БНХАУ-ын нам засгийн бодлогыг манай Өмнөговь аймгийн Гурвантэс дэх уурхайд хэрэгжүүлэх бололтой. Ингээд хоног хугацаа тулсан асуудал дэгдэж Хятад, Канадын компаниуд Монголын ордыг наймаалцахаас урьтаж манайхан гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулахаар хууль гаргах юм болов. Сүүлдээ хуулийн төслийн хавтгайрал хэтэрч эдийн засгийн гол гол салбараа бараг бүхэлд нь стратегийн гэх томьёололд оруулдахав. Төрийн, хувийн гэж ялгалгүй гадаадынх бол хянах, хязгаарлах гэсэн өнгөөр энэ хуулинд ханджээ.
“Стратегийн ач холбогдол бүхий аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах тухай” энэ хуулийн төсөл уг нь ноднин уржнан ч билүү явж байсан. Тухайн үед өнөөдрийн “Чалко”, “Саусгоби сэнд” шиг явдал тохиолдож байгаагүй, тэгээд ч сонгуульд нөлөөлчих асуудал биш тул чуулган болгоноор хойш нь тавьсаар ирсэн. Одоо энэ хуулийн төсөл баараггүй батлагдана. Яагаад гэвэл яг одоо эх орон, ард түмэндээ хайр зарладаг цаг үе нь. Чуулганы танхимаас гишүүдийн “Наад муу гадаадын хөрөнгөтнүүдийг битгий давраа, хөөж явуулсан ч яадаг юм, зарим компаниуд гадаадын гар хөл болоод ард түмнийг минь, улс орныг минь шулах гэж буй санаархлыг таслан зогсоо, Хөрөнгөжөөд байгаа зарим нөхдүүдийг төр хяналтандаа авч чангалах хэрэгтэй, эрхээ эдэлж үйл ажиллагааг нь хаасан ч яадаг юм…” гэх эх оронч шүүмжлэлийг ард түмэн зурагтаар сонсож эрэлхэг хөвгүүдээрээ бахархана. Ингээд хэт туйлширвал эргээд “төрөөс бусад нь өмчгүй” цаг үе рүүгээ ухраад марш гэсэнтэй адил болно.
Сонгууль дууссаны дараа амьдрал үргэлжилдгээрээ үргэлжилнэ. Тэр цагт энэ хууль улс орны хурдацтай хөгжилд чөдөр болж мэдэхээр байгаа юм. Хуулиасаа илүү хуулийг хэрэгжүүлэгч төрийн алба түүнд ажиллагсдын чадамж ёс суртахуун мөн ч бэрх шүү дээ. Хуулийн энэ төсөл дээр хэд хэдэн эргэлзээтэй зүйл анги байна. Тухайлбал Монгол Улсын стратегийн ач холбогдолтой аж ахуйн нэгжийн тоо хэдэн арван мянгад хүрэх нь, хуулийнх нь тодорхойлолт тийм юм. Зуун ямаанд жаран ухна гэдэг шиг гурван компанийн нэг нь стратегийнх болох нь. Тэр стратегийн салбарт хамаарах аж ахуйн нэгж биш юм гэхэд 100 тэрбум төгрөгөөс дээш үнэлгээтэй компани бүр автоматаар стратегийн ач холбогдолтой болно. Гадаадынхантай хамтарч ажиллах тохиолдолд төр засгаас заавал зөвшөөрөл авна, төрийн компани уу, хувийн хэвшил үү гэдгээс үл хамаарна. Засгийн газраас гадаадын компани нь тэднийд их л сайндаа 49,9 хувь хүртэлх хөрөнгө оруулсан байвал зөвшөөрөл өгнө. Амьдрал дээр тэр 100 тэрбум нь төгрөгийн ханшаас шалтгаалж нэмэгдэх, унах тоолонд хууль нь мэдрэмжтэй хандах уу. Хоёр аймгийн хооронд зам тавих хөрөнгөн дээр хүртэл том улс төр, үндэсний аюулгүй байдал яриад хууль уншаад хамаг ажил гацаачих вий дээ. Өнөөдөр бид нэг үеэ бодвол том том төсөл ярих бэлтэй болжээ. Тавдугаар цахилгаан станц, метро гээд. Хувийн компаниуд Концессийн хуулиар том том төсөл дээр эрсдлээ тооцоод зориглоод үзье гэх болж. Тэр үед энэ хууль өндөр технологи нэвтрүүлж, хөгжил дэвшил үзэх боломжийг минь хаачихгүй байгаа. Хууль нь батлагдвал түүнтэй холбоотой баахан журам, тогтоолуудыг албан байгууллагууд үйлдвэрлэж өгнө. Тэр тоолонгоор гарын үсэг зурах хүний тоо нэмэгдэж, илүү харж билүү долоосон хяналтууд батгана ялаа шиг шавцгаан хувийн хэвшийнхнийг мөлждөг. Ядаж асуудлыг шударга шийдчихдэг бол хамаа алга. Төрийн албыг данхайлаа, хэтэрхий үрэлгэн байна энэ тэр гэж улс ядуу байхад шүүмжилдэг байв. Одоо энэ сонин биш. Угаасаа хийе л гэвэл Монголд өнөөдөр төрд ч бай хувьд ч ялгаагүй ажлаас их юм алга. Хамгийн гол нь хурдан бөгөөд шударгаар шийдээд өгдөг тийм тогтолцоо чинь хаана байна. “Цомхон чадварлаг” гэдэг томьёолол бүтэхгүй юм билээ. Оронд нь зөв оношлогоог чирэгдэл багатай ил тод, тэр дор нь гаргаад ирвэл том бүтээн байгуулалтанд төрийн оруулах хамгийн том тус нь тэр.
Хуулийн нэр томьёонд “Монголын тал” гэж хувь хувьсгал нь ялгагдахгүй бүрэг бараг тодорхойлолт оруулсныг ерөөс ойлгоогүй. Хувийн хэвшлийн хөрөнгө дутахаар нь төрийн нэрийн өмнөөс хий тоо нэмэх гээд байгаа ч юм шиг. Хөрөнгө дутсанаас болж Монголын талын гэх хувь эзэмшлийн цаана хүний талын хичнээн нуугдмал хувь, ашиг сонирхол бий болох бол. Хяналт зохицуулалт нь хэтэрсэн хуулийн орчинд ил байсан юм далд болж, илүү аюултай болдгийг Америкийн хуурай хуулийн түүх харуулсан. Хувийн хэвшлийнхэн энэ хуулийг зарчмын хувьд дэмжиж байгаа ч нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлох вий гэж болгоомжилж байгаа. Тэд бүх зовлон жаргалыг хамгийн сайн мэднэ. Тэднээс гадаадын хөрөнгө оруулалтыг яаж шуудхан зохицуулбал улс оронд тустай байх талаар асуугаач.
Ж.ГАНГАА
URL:
