Туйлын мөс хайлснаар дэлхийн цаг хугацаа өөрчлөгдөх аюул нүүрлэжээ

Дэлхийн хүмүүс ирэх хоёр жилд цаг хугацааныхаа нэг секундыг алдах тооцоолол байна. Туйлын мөс хайлснаар дэлхийн тэнхлэгийн эргэлт, цаг хугацаанд өөрчлөлт орох аж. Тэгвэл одоо байгаа цаг, уур амьсгал, тэнхлэгийн өөрчлөлт хэр хурдан нүүрлэхийг зөвхөн хүн төрөлхтний эх дэлхийтэйгээ хэрхэн харьцахаас шалтгаална гэж шинэ судалгаагаар тогтоогджээ.

Бидний өдөр хоногуудыг заадаг цаг, минут нь дэлхийн эргэлтээр тодорхойлогддог юм. Гэхдээ энэ эргэлт нь тогтмол биш. Тэнхлэгийн эргэлт нь дэлхийн гадаргуу болон түүний хайлсан цөмд болж буй үйл явдлаас хамааран бага зэрэг өөрчлөгдөж болно. Эдгээр үл үзэгдэх өөрчлөлтүүд нь дэлхийн цагийг “секундээр” тохируулах шаардлагатай гэсэн үг. Энэ нь төдийлөн сүртэй мэь биш боловч тооцоолох системд ихээхэн нөлөөлнө. Олон жилийн турш шинээр секунд нэмэгдэж байсан ч харин нэг жилийн дотор хэд, хэдэн удаа хасагдаж байгаагүй аж. Дэлхийн цөмд өөрчлөлт орсноор тэнхлэгийн эргэлтэд өөрчлөлт орж секундууд нэмэгдэх, хасагдах боломжтой болжээ. Яваандаа цаг ч өөрчлөгдөж магадгүй юм. Учир нь туйлын мөс хайлах процесс дэлхийн цөмийн удаашрал, озоны нимгэрэлтэй холбоотой гэж Олон улсын жингийн товчооны цагийн хэлтэс мэдэгдэв.

Гэвч энэ нь яг хэзээ болох нь дэлхийн дулаарлаас хамаарна гэж “Nature” сэтгүүлийн Лхагва гаригт  нийтлэгдсэн судалгаанд дурджээ. Туйлын мөс хайлж байгаа нь үсрэлтийг секундээр гурван жилээр хойшлуулж, 2026 оноос 2029 он хүртэл түлхэж байна гэж тайланд дурджээ. Сан Диегогийн Калифорнийн их сургуулийн геофизикийн профессор, судалгааны зохиогч Дункан Агнью хэлэхдээ “Дэлхий дахины цаг хэмжүүрт юу тохиолдохыг тодорхойлох нэг хэсэг нь дэлхийн дулаарлын нөлөөгөөр юу болж байгааг ойлгохоос хамаарна” гэж хэлэв.

Өмнө нь  секунд гэдэг нь ододтой харьцуулахад дэлхий нэг удаа эргэхэд зарцуулсан хугацааны тодорхой хэсэг гэж 1955 оноос өмнө тодорхойлогддог байв. Дараа нь физик секундийг тодорхойлох илүү тогтвортой аргыг баталсан өндөр нарийвчлалтай атомын цагны эрин үе иржээ. Дараа нь 1960-аад оны сүүлчээс эхлэн дэлхийн улс орнууд цагийн бүсийг тогтоохдоо зохицуулалттай бүх нийтийн цагийг (UTC) ашиглаж эхэлсэн. “UTC” нь атомын цаг дээр тулгуурладаг боловч гаригийн эргэлтийг дагаж мөрддөг. Гэхдээ эргэлтийн хурд тогтмол биш тул хоёр цагийн хуваарь аажмаар зөрнө. Энэ нь “үсрэлт секунд”-ийг үе үе нэмэх шаардлагатай гэсэн үг юм.

Эх сурвалж: CNN