1.7 их наяд төгрөгийн чанаргүй зээлийг худалдан авах компани бий юу

Ц.МЯГМАРБАЯР

Зээлийн хүү өндөр байх хэмжээгээр чанаргүй зээлийн хэмжээ их байдаг. Энэ оны долоон сарын байдлаар нийт зээлийн үлдэгдэл 17.3 их наяд төгрөг байна. Үүний  10 хувь буюу 1.7-1.9 их наяд нь чанаргүй зээл эзэлж байна.  Задалбал, 14 их наяд төгрөг нь хэвийн 1.1 их наяд нь хугацаа хэтэрсэн, 1.9  их наяд нь чанаргүйдсэн байна. Чанаргүй зээл өмнөх сараас 24.6 тэрбум, хугацаа хэтэрсэн нь 128.7 тэрбум төгрөгөөр өссөн. Ийм хэмжээгээр банкуудын орлого буурсан гэсэн үг. Сүүлийн 10 жилийн судалгаагаар зээлийн хүү өөрчлөгдөхөд хоёр улирлын дараагаар чанаргүй зээлийн хэмжээнд өөрчлөлт ордог  гэдгийг тодорхойлжээ. Түүнчлэн  банкуудын чанаргүй зээл, иргэдийн  цалин болон хэрэглээний зээл төлөлтийг ковидтой холбоотойгоор хойшлуулсан зэргээс шалтгаалж   арилжааны банкуудын орлого буурч шинээр зээл гаргах, зээлийн шалгуур, нөхцөл байдалд тавих  шаардлага улам чангарч  байгааг жижиг дунд бизнесийнхэн хэлж байна.  Учир нь ковидтой холбоотойгоор  тухайн бизнес, үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн бүтээгдэхүүний худалдан авалт эрэлтээс шалтгаалж банк зээл өгөх нь тодорхой.  Эрэлт муу бол зээлийн эргэн төлөлт муудаж чанаргүй зээлийн хэмжээ нэмэгдэх эрсдэлтэй. Нөгөөтэйгүүр банк чанаргүй зээлийн эрсдлийн санд нийт активынхаа  тав орчим хувийг байршуулдаг. Энэ нь зээлийн хүүний зардлыг өсгөдөг гэж болно. Тиймээс  зээлийн эрсдлийн зардлыг бууруулах чиглэлд Төвбанк эрхзүйн хүрээнд  холбогдох 5-7 орчим хуульд өөрчлөлт хийх, банкны засаглалд хяналт тавих, зээлийн мэдээллийн санг өргөжүүлэх,  санхүүгийн хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах, суурь мэдлэгийг дээшлүүлэх  зэргээр зээлийн хүүг бууруулах стратегиддээ тусгажээ.

Нөгөөтэйгүүр, банкууд  чанаргүй зээлээ төлүүлэх гэж ойролцоогоор 2-4 орчим жилийг зарцуулдаг байна. Түүнээс цааш 10 хүртэл жил болдог аж. Үүнийг бууруулая гэвэл  шүүхийн үйл явцыг богиносгох, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх  эрх зүйн орчинг сайжруулах  хөшүүрэг  хэрэгтэй байгааг ч мэргэжлийн байгууллага нь онцолдог. Өөрөөр хэлбэл, шүүхийн үйл явцад чанаргүй зээлийн барьцаанд хураасан үл хөдлөх хөрөнгө үнэгүйдэх, элэгдэж, тоногдох, манаач харуулын зардал гээд олон үргүй зардал банкуудад хий зардал болсоор байдаг байна. Иймээс “Актив удирдлагын тухай” хуулийг УИХ-д өргөн барьсан байна.

 Энэ хууль батлагдвал чанаргүй зээлийг худалдан авах компаниуд байгуулагдах эрх зүйн зохицуулалт үйлчилж эхлэх ач холбогдолтой.  Ингэснээр банкны барьцаанд хураагдсан үл хөдлөх хөрөнгө эргэлтэд орж банкны зээлийн эргэлтийн сан нэмэгдэж зээл олголт нэмэгдэх улмаар хүү ч буурах зэрэг нөлөөлөл үзүүлэх аж. Энэ хууль олон улсад чанаргүй зээлийн хэмжээг бууруулахад шалгарсан арга гэж үздэг юм байна. Тухайлбал, Солонгос улс 2008, 2009 оны дэлхийн эдийн засгийн их хямралын үед ийм хууль гаргаж АУК буюу актив удирдлагын олон компани байгуулагдснаар чанаргүй зээлийн хэмжээг бууруулж чаджээ. Өөрөөр хэлбэл, үндэсний хэмжээний нэг томоохон компани нь нийт чанаргүй зээлийг  худалдан авч байсан туршлагыг дурьдаж болно. Харин манайд хууль гарсан ч 1.7 их наяд төгрөгийн чанаргүй зээлийг  бүгдийг нь худалдан авах чадалтай дотоодын компани одоогоор байхгүй. АУК буюу  актив удирдлагын олон компани байгуулагдсанаар хэсэгчлэн худалдан авах гарц байх боломжтой юм. Түүнчлэн төр авах ч боломжгүй.  Мэдээж банк анхны үнэлгээнээс доогуур нөхцлөөр зарж зээлээ чөлөөлүүлэх нь  хохиролтой. Гэхдээ энэ хэвээр байгаад байх нь цаашид улам хохиролтойг бас тооцох шаардлага ч үүснэ.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин